جشنواره تئاتر فجر

جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر یکی از برجسته‌ترین رویدادهای تئاتری در ایران است که هر ساله در دهه فجر و طی ماه بهمن برگزار می‌شود. این جشنواره اغلب به صورت رقابتی برگزار شده و شامل بخش‌های مختلفی مانند نمایش صحنه‌ای، بخش بین‌الملل، نمایش‌های رادیویی و نمایش خیابانی است.

جشنواره تئاتر فجر

سازمان‌دهندگان جشنواره

برگزاری این جشنواره توسط مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، انجمن هنرهای نمایشی ایران، و مؤسسه بین‌المللی تئاتر انجام می‌شود. دبیرخانه جشنواره در تهران واقع شده و مدیریت آن بر عهده سید محمدرضا خوشرو است. شورای سیاست‌گذاری جشنواره متشکل از معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، استاندار تهران، سرپرست اداره کل هنرهای نمایشی، و دیگر مقامات برجسته هنری و فرهنگی کشور است. حسین مسافر آستانه دبیر فعلی این جشنواره است.

تحولات و روند برگزاری تئاتر فجر

در سال‌های اولیه، تا دوره بیست و چهارم، نمایش‌ها عمدتاً برای جشنواره تولید می‌شدند. اما در دوره‌های ۲۴ و ۲۵، نمایش‌هایی که قبلاً اجرای عمومی داشتند نیز برای شرکت در جشنواره انتخاب شدند. این تغییر با این ایده اجرا شد که "جشنواره محلی برای ارائه تولیدات سالانه تئاتر کشور است." از دوره بیست و ششم به بعد، دو رویکرد قبلی ترکیب شدند؛ به این معنا که بخشی از نمایش‌های جشنواره از میان آثار اجرا شده در طول سال انتخاب می‌شوند و برخی دیگر از میان تولیدات جدیدی که برای جشنواره آماده شده‌اند.

نظرات درباره جشنواره تئاتر فجر

در دوره سی و یکم، برخی از نویسندگان و کارگردانان برجسته که در دوره‌های قبلی جشنواره برنده شده بودند، حضور نداشتند. مریم معترف، کارگردان تئاتر و دبیر بخش تئاتر خیابانی جشنواره، معتقد است که حضور هنرمندان برجسته در این جشنواره که نماینده تئاتر ایران در سطح بین‌المللی است، ضروری است. او بیان کرده است که حضور افراد با تجربه در کنار جوانان، برای انتقال دانش و تجربه به نسل جدید اهمیت زیادی دارد. از سوی دیگر، محمد یعقوبی، نمایشنامه‌نویس و کارگردان، اظهار داشته که در شرایط فعلی ممیزی در تئاتر ایران، حضور حرفه‌ای‌ها در جشنواره مناسب نیست. او معتقد است که جشنواره فرصتی برای جوانان است تا بتوانند خود را نشان دهند. نیما دهقان، کارگردان تئاتر، نیز بیان کرده که جایزه کارگردانی در جشنواره فجر مهم‌ترین جایزه زندگی‌اش بوده، اما بعدها متوجه شد که دیدگاهش اشتباه بوده است. از دوره سی و چهارم با دبیری سعید اسدی، رویه جشنواره تغییر کرد و نمایش‌ها پس از اجرای عمومی می‌توانستند در جشنواره حضور یابند.

حواشی جشنواره تئاتر فجر

در سی و هشتمین دوره جشنواره تئاتر فجر که در بهمن ۱۳۹۸ برگزار شد، تعداد زیادی از گروه‌های نمایشی از بخش‌های مختلف جشنواره، به دلیل اعتراض به سرنگونی پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی بین‌المللی اوکراین و برخورد با اعتراضات آبان ۱۳۹۸ ایران، از حضور در این جشنواره انصراف دادند.

برگزیدگان جشنواره تئاتر فجر

در طول سال‌های برگزاری، برخی از دوره‌های جشنواره تئاتر فجر به صورت غیر رقابتی برگزار شده‌اند. در برخی از دوره‌ها تنها یک بخش مسابقه و در دوره‌های دیگر دو یا سه بخش وجود داشته است. لیست کامل برگزیدگان جشنواره در مقاله مربوطه موجود است.

کارگردانان برگزیده تئاتر فجر

کارگردانان برگزیده مسابقه تئاتر ایران جشنواره تئاتر فجر:

سال	دوره	کارگردان(ها)
۱۳۶۱	اول	رضا صابری
۱۳۶۲	دوم	محمد احمدی، رضا صابری
۱۳۶۳	سوم	مصطفی قلندری، ابراهیم کریم، محمد احمدی
۱۳۶۴	چهارم	خسرو شکیبایی، فرج‌الله زاهدی‌راد، یونس آبسالان
۱۳۶۵	پنجم	تقدیر: انوشیروان ارجمند، نعمت‌الله لاریان
۱۳۶۶	ششم	سلمان فارسی، صالح زهی، هواس پلوک، سعید سهیلی، مجید افشاریان، علیرضا درویش‌نژاد
۱۳۶۷	هفتم	احمد سپاسدار، ابوالقاسم جلالی، محمد احمدی، مجید افشاریان
۱۳۶۸	هشتم	تقدیر: نورالدین آزاد، محمدعلی پوراسلامی، جواد کبودرآهنگی، بهمن مرتضوی
۱۳۶۹	نهم	تقدیر از تمام کارگردان‌های بخش جشنواره جشنواره‌ها
۱۳۷۰	دهم	گلاب آدینه
۱۳۷۱	یازدهم	غیر رقابتی
۱۳۷۲	دوازدهم	رضا صابری، کورش زارعی، شهرام میرزایی
۱۳۷۳	سیزدهم	محمد هادی نامور
۱۳۷۴	چهاردهم	چیستا یثربی، علی فرحناک
۱۳۷۵	پانزدهم	احمد رافعی، علی فرحناک، تقدیر: محسن قصابیان
۱۳۷۶	شانزدهم	محمد یعقوبی، محمد رحمانیان، زهرا اسماعیلی
۱۳۷۷	هفدهم	حمید امجد، محمد یعقوبی، محمد رحمانیان
۱۳۷۸	هجدهم	ابراهیم پشت‌کوهی، کوروش نریمانی، مهرداد رایانی‌مخصوص، محمد یعقوبی
۱۳۷۹	نوزدهم	محسن علیخانی، حسین کیانی، محمد یعقوبی و کیومرث مرادی
۱۳۸۰	بیستم	ندا هنگامی، مجید واحدی‌زاده، نادر برهانی‌مرند، تقدیر: امیر ناصری‌نیا
۱۳۸۱	بیست و یکم	کیومرث مرادی، شبنم طلوعی، کورش زارعی، تقدیر: سوسن پرور، میثم عبدی
۱۳۸۲	بیست و دوم	محمد عاقبتی، خسرو امیری، نادر برهانی‌مرند
۱۳۸۳	بیست و سوم	غیر رقابتی
۱۳۸۴	بیست و چهارم	هادی مرزبان
۱۳۸۵	بیست و پنجم	غیررقابتی
۱۳۸۶	بیست و ششم	غیر رقابتی
۱۳۸۷	بیست و هفتم	منوچهر عبدی مصفا
۱۳۸۸	بیست و هشتم	نیما دهقان
۱۳۸۹	بیست و نهم	کلودیو سوراس
۱۳۹۰	سی‌ام	سمانه زندی‌نژاد، تقدیر: حسین پاکدل و آرش دادگر
۱۳۹۱	سی و یکم	سیما تیرانداز، عامر مسافر آستانه، علی اصغر دشتی، نیکلاس هلبینگ
۱۳۹۲	سی و دوم	آرش دادگر، سید محسن حسن‌زاده
۱۳۹۳	سی و سوم	هادی حجازی‌فر، خیرالله تقیانی‌پور، محمد مساوات
۱۳۹۴	سی و چهارم	شهاب الدین حسین پور، ایمان افشاریان
۱۳۹۵	سی و پنجم	پیام لاریان، یرزی زون
۱۳۹۶	سی و ششم	اشکان خیل نژاد، پیام لاریان، امین میری
۱۳۹۷	سی و هفتم	علی‌اصغر دشتی، رضا صابری، مهرداد مصطفوی
۱۳۹۸	سی و هشتم	محمد مساوات
۱۳۹۹	سی و نهم	علی بهرامی، نیما ایمان‌زاده
۱۴۰۰	چهلم	مجتبی رستمی‌فر
۱۴۰۱	چهل و یکم	سعید بادینی

نمایشنامه‌نویسان برگزیده تئاتر فجر

نمایشنامه‌نویسان برگزیده بخش مسابقه ایران جشنواره تئاتر فجر:

سال	دوره	نمایشنامه‌نویس(ها)
۱۳۶۱	اول	رضا صابری، منصور اویسی، گروه دقیانوس
۱۳۶۲	دوم	حسین نوری، رضا صابری، محمد احمدی
۱۳۶۳	سوم	محمدرضا زندی، محمد احمدی، خسرو ثقفیان، مهدی پوررضاییان و مهدی رضابدلی
۱۳۶۴	چهارم	تقدیر: محمدهادی نامور، مجید زارع‌کار، حسین عباسی
۱۳۶۵	پنجم	پرویز عرب، محسن خسروی، عبدالحی شماسی، نعمت‌الله لاریان
۱۳۶۶	ششم	تقدیر: سعید سهیلی، هواس پلوک
۱۳۶۷	هفتم	ندارد
۱۳۶۸	هشتم	تقدیر: غلامحسین منیرزاد، آی‌محمد آی‌محمدی، صادق عاشورپور
۱۳۶۹	نهم	ندارد
۱۳۷۰	دهم	حسن حامد، بهمن عیوق، تقدیر: عبدالخالق مصدق
۱۳۷۱	یازدهم	غیررقابتی
۱۳۷۲	دوازدهم	رضا صابری، علی رضایی و عزت‌الله مهرآوران، جواد موسوی
۱۳۷۳	سیزدهم	ندارد
۱۳۷۴	چهاردهم	چیستا یثربی، شبنم طلوعی، حسن باستانی، تقدیر: حسین نوری
۱۳۷۵	پانزدهم	نادر برهانی‌مرند، چیستا یثربی
۱۳۷۶	شانزدهم	محمد یعقوبی، محمد رحمانیان
۱۳۷۷	هفدهم	حمید امجد، محمد یعقوبی، علیرضا نادری‌نجف‌آبادی
۱۳۷۸	هجدهم	حسین کیانی، کوروش نریمانی، امیررضا کوهستانی، محمد یعقوبی، گلبرگ ابوترابیان
۱۳۷۹	نوزدهم	علیرضا نادری، حسین کیانی، نغمه ثمینی
۱۳۸۰	بیستم	محمدباقر بنایی‌مقدم، نادر برهانی‌مرند، زهرا نجف‌پور تقدیر: داریوش رعیت
۱۳۸۱	بیست و یکم	نغمه ثمینی و چیستا یثربی، علیرضا نادری، حسین مهکام
۱۳۸۲	بیست و دوم	نغمه ثمینی، محمد امیر یاراحمدی، حمید امجد
۱۳۸۳	بیست و سوم	غیر رقابتی
۱۳۸۴	بیست و چهارم	محمد رحمانیان
۱۳۸۵	بیست و پنجم	غیررقابتی
۱۳۸۶	بیست و ششم	غیررقابتی
۱۳۸۷	بیست و هفتم	منوچهر عبدی مصفا
۱۳۸۸	بیست و هشتم	حمیدرضا آذرنگ
۱۳۸۹	بیست و نهم	بخش بین‌الملل: رضا گوران
۱۳۹۰	سی‌ام	سلما رفیعی، تقدیر: صحرا رمضانیان
۱۳۹۱	سی و یکم	میلاد اکبرنژاد، اصغر گروسی، طلا معتضدی، نسیم احمدپور
۱۳۹۲	سی و دوم	رسول حق جو، حسین کیانی، علیرضا نادری
۱۳۹۳	سی و سوم	ناصر حبیبیان، خیراله تقیانی پور، مهین صدری
۱۳۹۴	سی و چهارم	ساناز بیان، امین ابراهیمی
۱۳۹۵	سی و پنجم	پیام لاریان، حسین پاکدل
۱۳۹۶	سی وششم	علیرضا نادری، مهدی ضیا چمنی، ساناز بیان
۱۳۹۷	سی و هفتم	پیام لاریان، علی شمس
۱۳۹۸	سی و هشتم	محمد مساوات ، عمادالدین رجبلو
۱۳۹۹	سی و نهم	سینا نیکوکار، محمد چرمشیر
۱۴۰۰	چهلم	باقر سروش، پیام لاریان، سعیدرضا خوش‌شانس
۱۴۰۱	چهل و یکم	رسول حق جو
۱۴۰۲	چهل و دوم	رسول حق جو، یاسین رضوانی

برگزیدگان بخش عکس تئاتر فجر

سال	دوره	نفر اول	نفر دوم	نفر سوم	تقدیر شده
۱۴۰۰	چهلم	اردلان آشناگر	مریم رحمانی	محمد تقوی	شهریار دبیری - سلاله رویدشتی - شیوا سراج
1۳۹۹	سی و نهم	شهریار دبیری	نیلوفر آستا	مریم قهرمانی زاده	مریم جعفری نمین - سلاله رویدشتی - فاطمه حسن پور زعفرانی
۱۳۹۸	سی و هشتم	کیارش مسیبی	مریم قهرمانی زاده	علی اصغر اظهاری خوشکار	مرجانه پور حسین - مهدی مصباحی
۱۳۹۷	سی و هفتم	لیلی صدیق	کیارش مسیبی	شیوا خدابخش	امیررضا ریاضی - فرهاد جاوید
۱۳۹۶	سی و ششم	ساینا قادری	شهریار اکبریه	علی نیک رفتار
۱۳۹۵	سی و پنجم	فرهاد جاوید	پرنا بهارعلی	سید ضیاالدین صفویان	حامد ملک پور - حسین اسماعیلی - مونا تهرانی موید - فرناز مطلوبی
۱۳۹۴	سی و چهارم	مهرداد متجعلی	کیارش مسیبی	پرنا بهارعلی	عماد دولتی - حسین اسماعیلی - سیانا قادری
۱۳۹۳	سی و سوم	سید ضیاالدین صفویان	مسعود میرمیری	سینا عدلی	زهره صفی نور - مریم دیهول - مهسا صفاری پور
۱۳۹۲	سی و دوم	پیمان ایروانی	ساره سرلک	مهسا صفاری پور	رضا قاسمی زرنوشته - پریناز آل آقا - صنم توکلی
۱۳۹۱	سی و یکم	کاوه کرمی	رضا قاسمی زرنوشته	آوا کیایی	لیلی صدیق - شرمین ولی محمد
۱۳۹۰	سی ام	مصطفی قاهری	مانی لطفی زاده	مهدی آشنا	مهرداد متجعلی (جایزه ویژه ) - عاطفه آرانی - مهدی حسنی - عباس کوثری - رضا موسوی