کما
کما (به فرانسوی: Coma) یا اغما (ناهشیاری یا بیهوشی) به نوعی از کاهش هوشیاری گفته می‌شود که شخص به محرک‌های بیرونی و تحریک دردناک واکنش نشان نداده یا وابسته به عمق کما واکنش‌هایِ ضعیف نشان می‌دهد. کما وضعیت اختلال فعالیت مغز است که باعث بیهوشی و عدم درک دنیای پیرامون در فرد می‌شود. در صورت مشاهده علائم بیهوشی، عدم واکنش به محرک‌ها یا تغییرات ناگهانی در سطح هوشیاری، باید فورا به پزشک مراجعه کرد یا با اورژانس تماس گرفت.
علل آن شامل بیماری‌های عفونی مانند مننژیت، سکته مغزی، افت شدید فشار خون، کمای دیابتی، کمای اورمیک، آسیب‌های تروماتیک (ضربه به سر)، آسیب‌های هیپوکسیک و… است.
سطح هشیاری با مقیاس کمای گلاسکو (GCS) از سه تا پانزده ارزیابی می‌شود، به طوری که GCS مساوی ۱۵ یعنی انسان کاملاً هشیار و آگاه، حد فاصل بین ۱۵ تا ۸ به معنای اختلال در هشیاری و از ۸ به پایین کما (بیهوش) محسوب می‌شود. همچنین از ۶ به پایین را کمای عمیق نامیده و GCS مساوی ۳ به معنای عمیق‌ترین سطح کما است.
در کمای عمیق به دلیل عدم تنفس ارادی، بیمار به دستگاه تنفس مصنوعی (ونتیلاتور) با مد تهویه اجباری متصل می‌شود. هرچند در کماهای سطحی نیز بیمار نیازمند حمایت تنفسی است اما ممکن است به مد اجباری نیازی نباشد.
هوشیاری
در مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۴ پس از تصویر برداری با اف‌ام‌آرآی و الکتروانسفالوگرافی روی افرادی که دچار آسیب مغزی شده بودند و عکس‌العملی از خود نشان نمی‌دادند انجام گرفت، نشان داد که تقریباً یک‌چهارم آنها هوشیار هستند.
فرق کما و مرگ مغزی
کما و مرگ مغزی دو وضعیت متفاوت هستند. کما نوعی حالت بیهوشی عمیق است که در آن فرد از محیط اطراف خود بی‌خبر است و نمی‌تواند واکنش نشان دهد. در این حالت، مغز هنوز مقداری فعالیت دارد و برخی از عملکردهای خودکار بدن مانند تنفس ممکن است ادامه یابند. بهبود از کما امکان‌پذیر است و فرد ممکن است به حالت هوشیاری بازگردد.
در مقابل، مرگ مغزی یا زندگی نباتی به معنای پایان کامل و غیرقابل برگشت فعالیت‌های مغزی است. در این وضعیت، هیچ نوع فعالیت مغزی وجود ندارد و فرد به طور قانونی مرده به شمار می‌آید. مرگ مغزی به هیچ وجه قابل برگشت نیست و فرد نمی‌تواند به حالت هوشیاری بازگردد. به طور خلاصه، کما موقتی و بالقوه برگشت‌پذیر است، در حالی که مرگ مغزی واقعیتی نهایی و غیرقابل برگشت است.
علائم کما
کما حالتی از عدم هوشیاری عمیق است که فرد به هیچ محرکی پاسخ نمی‌دهد. این وضعیت می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله آسیب مغزی، سکته مغزی، مسمومیت و بیماری‌های متابولیک رخ دهد. علائم اصلی کما شامل عدم پاسخگویی، بسته بودن چشم‌ها، تنفس نامنظم، کاهش فشار خون و عدم کنترل مثانه و روده است. علائم کما عبارتند از:
- عدم واکنش به هیچ محرکی از جمله صدا و لمس
- فرد از محیط اطراف بی‌خبر است.
- در بسیاری از موارد، تنفس به طور خودکار ادامه می‌یابد، اما ممکن است نیاز به کمک دستگاه‌های تنفسی باشد.
- هیچ گونه حرکات ارادی یا پاسخ‌های طبیعی به موقعیت‌های مختلف دیده نمی‌شود.
- تغییرات غیرمعمول در فشار خون و ضربان قلب