تار: تفاوت میان نسخه‌ها
(مقاله) |
جز (جایگزینی متن - 'ص' به 'ص') |
||
| (یک نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''تار''' یکی از [[آلات موسیقی]] و در در دسته [[سازهای زهی]] قرار می‌گیرد. بنظر می‌رسد که ساز یکی از انواع تکامل یافته تنبور باشد. از دیگر نام‌های تار که بیشتر در گذشته کاربرد داشته می‌توان به '''روت''' یا '''رود''' اشاره کرد. تـار'''،''' سازی زهی ـ مضرابـی با دسته‌ای بلند است که متداول‌ترین و کامل‌ترینِ آلات موسیقی امروزی ایرانی به‌شمار می‌رود. | '''تار''' یکی از [[آلات موسیقی]] و در در دسته [[سازهای زهی]] قرار می‌گیرد. بنظر می‌رسد که ساز یکی از انواع تکامل یافته [[تنبور]] باشد. از دیگر نام‌های تار که بیشتر در گذشته کاربرد داشته می‌توان به '''روت''' یا '''رود''' اشاره کرد. تـار'''،''' سازی زهی ـ مضرابـی با دسته‌ای بلند است که متداول‌ترین و کامل‌ترینِ آلات موسیقی امروزی ایرانی به‌شمار می‌رود. | ||
[[پرونده:تار.jpg|جایگزین=تار|بندانگشتی|{{اشیاء|نام=تار|صنعت=موسیقی|کاربری=نواختن آهنگ|جنس=چوب، استخوان|قابلیت حرکت=ندارد}}]] | [[پرونده:تار.jpg|جایگزین=تار|بندانگشتی|{{اشیاء|نام=تار|صنعت=موسیقی|کاربری=نواختن آهنگ|جنس=چوب، استخوان|قابلیت حرکت=ندارد}}]] | ||
در کتاب '''گام‌های گمشده''' اثر [[مرتضی حنانه]] آمده است که تار ساز ملی [[ایرانیان]] است. | در کتاب '''گام‌های گمشده''' اثر [[مرتضی حنانه]] آمده است که تار ساز ملی [[ایرانیان]] است. | ||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
== پیشینه == | == پیشینه == | ||
از ابتدای دور [[سلسله قاجار|قاجار]] که موسیقی دربار براساس نظام [[دستگاه]]، [[آواز]] و گوشه شکل می‌گیرد، تار نیز به عنوان | از ابتدای دور [[سلسله قاجار|قاجار]] که موسیقی دربار براساس نظام [[دستگاه]]، [[آواز]] و گوشه شکل می‌گیرد، تار نیز به عنوان شاخصترین ساز این نظام، یعنی موسیقی دستگاهی، معرفی می‌شود. | ||
قدیمی‌ترین [[نوازنده]] تار که از [[نام]] و احوال او اطلاعاتی باقی مانده، [[آقا علی‌اکبر فراهانی]] است. پس از او برادرزاده‌اش و پسرانش سنت نواختن این ساز را در [[دربار]] قاجار ادامه دادند. | قدیمی‌ترین [[نوازنده]] تار که از [[نام]] و احوال او اطلاعاتی باقی مانده، [[آقا علی‌اکبر فراهانی]] است. پس از او برادرزاده‌اش و پسرانش سنت نواختن این ساز را در [[دربار]] قاجار ادامه دادند. | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۰ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۵:۱۲
تار یکی از آلات موسیقی و در در دسته سازهای زهی قرار می‌گیرد. بنظر می‌رسد که ساز یکی از انواع تکامل یافته تنبور باشد. از دیگر نام‌های تار که بیشتر در گذشته کاربرد داشته می‌توان به روت یا رود اشاره کرد. تـار، سازی زهی ـ مضرابـی با دسته‌ای بلند است که متداول‌ترین و کامل‌ترینِ آلات موسیقی امروزی ایرانی به‌شمار می‌رود.
در کتاب گام‌های گمشده اثر مرتضی حنانه آمده است که تار ساز ملی ایرانیان است.
از معروفترین نوازندگان تار در ایران می‌توان علی اکبرخان فراهانی، میرزا عبدالله، آقا حسینقلی، درویش خان، علینقی وزیری، موسی معروفی، علی‌اکبر شهنازی، یحیی زرپنجه، مرتضی نی داوود، نصرالله زرین پنجه، عبدالحسین شهنازی، غلام‌حسین بیگجه خوانی، لطف‌الله مجد، عطا جنگوک، فریدون حافظی، جلیل شهناز، محمدرضا لطفی، فرهنگ شریف و هوشنگ ظریف را نام برد.
از نوازندگان امروزی تار نیز می‌توان به افراد زیر اشاره کرد:
حسین علیزاده، فرخ مظهری، محسن نفر، داریوش طلایی، داوود آزاد، کیوان ساکت، داریوش پیرنیاکان، حمید متبسم، ارشد تهماسبی، مجید درخشانی و شهرام میرجلالی
پیشینه
از ابتدای دور قاجار که موسیقی دربار براساس نظام دستگاه، آواز و گوشه شکل می‌گیرد، تار نیز به عنوان شاخصترین ساز این نظام، یعنی موسیقی دستگاهی، معرفی می‌شود.
قدیمی‌ترین نوازنده تار که از نام و احوال او اطلاعاتی باقی مانده، آقا علی‌اکبر فراهانی است. پس از او برادرزاده‌اش و پسرانش سنت نواختن این ساز را در دربار قاجار ادامه دادند.
مهم‌ترین مراکز تارسازی در دور قاجار تهران و اصفهان بوده است. دارالصنایع که در دور ناصرالدین شاه توسط امیرکبیر پایه‌ریزی شده بود، مهم‌ترین مرکز استادان صنعت و هنر محسوب می‌شد.
ساختمان تار
قسمت‌های تشکیل‌دهنده تار به شرح زیراند:
کاسه طنینی
کاسه طنینی یا شکم تار، شمایلی مانند دو دل به هم چسبیده دارد و اگر از پشت به آن نگاه کنیم، شکلی شبیه به انسان نشسته می‌بینیم. این قسمت از دو بخش کوچک و بزرگ تشکیل‌شده است، که قسمت کوچک‌تر را نقاره و قسمت بزرگ را کاسه می‌نامند. این دو قلب به هم چسبیده به‌وسیله پوست پوشانده می‌شوند. در ساخت کاسه طنینی معمولاً از چوب درخت توت استفاده می‌شود. هرچه چوب به‌کاررفته در ساز کهنه‌تر باشد، صدای آن بهتر خواهد بود.
پوست
در ساخت پوسته‌ی تار از پوست چهارپایانی مانند بز و بره استفاده می‌شود. وظیفه‌ی پوسته انتقال ارتعاشات خرک به کاسه است. یک پوسته‌ی مرغوب باید بدون چربی و سفیدک یا به اصلاح شیشه‌ای باشد.
خرک
جنس و شکل ظاهری خرک تار، با سایر سازها مانند سه‌تار، سنتور و... متفاوت است. این جسم کوچک معمولاً از جنس استخوان یا شاخ بز کوهی است. خرک دوپایه‌ی کوچک دارد و روی کاسه تار قرار می‌گیرد. روی سطح خرک شیارهای نازکی برای قرارگیری سیم‌ها وجود دارد. وظیفه خرک ایجاد ارتفاع مناسب و ارتعاش در سیم‌های تار است. علاوه بر این پس از ارتعاش سیم‌ها، خرک این ارتعاش را به صفحه رزنانس و سپس به درون کاسه انتقال می‌دهد.
دسته تار
دسته تار، جسمی لوله‌ای شکل و چوبی است. طول دسته معمولاً ۵۰ سانتی‌متر و قطر آن ۴ سانتی‌متر است. قسمتی از دسته که برای انگشت گذاری نوازنده است، صاف و مسطح و پشت آن دایره‌ای شکل است. در دو طرف سطح صاف، دو رشته از جنس استخوان شتر وجود دارد. وظیفه‌ی این رشته‌های استخوانی جلوگیری از فرسایش چوب در اثر تماس زیاد با انگشتان دست است. امروزه در ساخت این رشته‌ها به‌جای استخوان از مواد رزین دار با قابلیت رنگ‌آمیزی و سنباده کاری استفاده می‌شود. پرده‌ها، در فواصل مشخصی روی دسته نصب می‌شوند.
سرپنجه
سرپنجه، جعبه کوچک توخالی است. جنس این جعبه، مشابه با جنس چوبی است که در ساخت کاسه ساز مورداستفاده قرارگرفته است.
گوشی
ساز تار دارای شش‌گوشی است. تعداد گوشی‌های تار درواقع به تعداد سیم‌های ساز است و در دو طرف سرپنجه به تعداد مساوی قرارگرفته‌اند. گوشی‌های تار، شکلی مشابه میخ‌هایی با سر پهن دارند و برای کوک کردن ساز استفاده می‌شوند. کیفیت گوشی‌ها، نقش مؤثری در سهولت کوک‌کردن ساز ایفا می‌کند.
دستان
هر تار، تعداد ۲۸ پرده دارد، که در فواصل معین روی دسته قرارگرفته‌اند. دستان ها معمولاً از جنس روده‌ی تابیده چهارپایان یا نایلون هستند و معمولاً سه یا چهار مرتبه به دور دسته پیچیده و سپس گره زده می‌شوند. البته لازم به ذکر است بعضی دستان ها، تا حدی قابلیت حرکت روی دسته را دارند. با قرار گرفتن انگشت روی پرده‌ها، اندازه‌ی سیم تغییر کرده و متناظر با نتی می‌شود که نوازنده قصد اجرای آن را دارد.
سیم گیر
سیم گیر در انتهای کاسه نصب‌شده و از چوب، شاخ یا استخوان ساخته می‌شود. شیارهایی روی سیم گیر برای قرار گرفتن گره‌ی سیم‌ها تعبیه شده که یک سر سیم‌ها دور آن پیچیده می‌شود.
سیم
سیم‌های تار، شش عدد هستند. سیم اول و دوم سفید رنگ و قطری حدود ۱.۸ تا ۲ میلی‌متر دارند. سیم‌های سوم و چهارم زرد رنگ هستند. قطر این دو سیم معمولاً بین ۱.۸ تا ۲.۲ میلی‌متر است. این چهار سیم دوبه‌دو باهم کوک می‌شوند. سیم پنجم نیز سفید رنگ است و به آن واخوان می‌گویند. این سیم نسبت به سیم اول و دوم قطر کمتری دارد و هم‌صدا با دو سیم اول کوک می‌شود. سیم زرد رنگ ششم را سیم بم نیز می‌نامند. دلیل این نام‌گذاری شاید آن باشد که این سیم یک اکتاو، بم‌تر از سیم‌های اول و دوم کوک می‌شود.
مضراب
ساز تار به‌وسیله‌ی مضراب نواخته می‌شود. مضراب وسیله‌ای کوچک از جنس برنج و با طولی حدود ۳ سانتی‌متر است. قسمتی از طول مضراب با موم پوشانده شده است. این کار برای راحتی بیشتر نوازنده در هنگام در دست گرفتن مضراب انجام می‌شود.
شیطانک
شیطانک قطعه‌ای استخوانی و هم‌عرض با دسته تار است. این قطعه باریک، حدود ۲ میلی‌متر ارتفاع دارد. سیم‌ها با عبور از شیارهای موجود روی شیطانک به سمت گوشی می‌روند.