شهادت
شهادت به کشته‌شدن در راه خدا اشاره دارد که در احادیث از آن به‌عنوان بالاترین نیکی و گرامی‌ترین مرگ یاد شده است. در آیات قرآن و روایات، برای شهادت، آثاری همچون زنده ماندن، برخورداری از حق شفاعت و آمرزش گناهان ذکر شده است.
شهادت در باور مسلمانان و دین اسلام جایگاه رفیعی دارد و از بالاترین منزلت‌های قابل دست یافتن برای هر فردی است.
واژه شناسی
شهادت در واژه به معنی حضور همراه با مشاهده است. شهادت در اسلام و برخی دیگر از ادیان به معنی فدا کردن جان و درگذشت در راه باورهای مذهبی است.
شهادت در قرآن
در قرآن کریم هیچ‌گاه واژه «شهید» به معنای اصطلاحی‌اش نیامده است. قرآن برای اشاره به شهید، از تعبیراتی همچون «قُتِلْتُمْ فی سَبِیلِ اللَّهِ» سود برده است. امّا واژه شهید با معنای اصطلاحی‌اش، در احادیث رسول خدا (ص) و امامان معصوم (ع)، فراوان به کار رفته است.
مصداق حقیقی شهادت، کشته شدن در معرکه جهاد با دشمن دین است؛ امّا در روایات آمده است که جان باختن در برخی حالات دیگر نیز اجر و ارج شهادت دارد؛ مثلًا کسی که به حال دوستی و حبّ آل محمّد (ص) از دنیا برود، یا کسی که در حال دفاع از جان، مال یا ناموس خویش کشته شود، اجر شهید می‌بَرَد.
شهادت در باور شیعه
شهادت در باور و مذهب شیعیان جایگاهی بسیار والا دارد.
یازده امام شیعه همگی به گونه‌ای شهید شده و هیچ یک با مرگ طبیعی از دنیا نرفته‌اند. از القاب مشهور امام سوم شیعیان امام حسین (ع)، «سیّد الشّهداء» است. این نشان از جایگاه شهادت در نزد شیعیان است.
در نظرگاه شیعه، شهیدان در جهان پس از مرگ مقاماتی بسیار والا دارند. آنان همان دَم که جان خود را فدا می‌کنند، از همه گناهانشان پاک می‌گردند.
احکام شهادت در باور شیعه
- غسل میت. بنا به نظر فقیهان شیعه، شهید در معرکه جنگ غسل میت ندارد؛ اما کسی را که در معرکه جنگ زخمی شده و پس از اتمام جنگ، به شهادت برسد، باید غسل داد.
- کفن؛ بنا به نظر فقیهان شیعه، شهید در معرکه کفن نمی‌شود و با همان لباس رزم دفن می‌گردد؛ مگر اینکه لباس به تن نداشته باشد که در این صورت، باید او را کفن کرد.
- مس بدن شهید؛ لمس‌کردن بدن شهید موجب واجب‌شدن غسل مس میت نمی‌شود.
- حنوط: حنوط (مالیدن کافور به مواضع هفت‌گانه سجده میت) برای شهید واجب نیست؛ چراکه حنوط پس از کفن کردن است و شهید کفن ندارد.
احکام مذکور شامل کسانی است که با اذن معصوم یا نائب خاص او در جنگ شرکت کرده‌اند. همچنین بنا به‌فتوای بیشتر فقیهان، این احکام شامل کسانی که در زمان غیبت با اذن نائب عام امام (فقیه جامع‌الشرایط) یا بدون اذن او، برای دفاع در برابر هجوم دشمنان اسلام کشته می‌شوند، نیز می‌گردد. در مقابل، شهید ثانی گرچه این افراد را شهید دانسته، احکام شهید در معرکه را درباره آنها جاری نمی‌داند.