فاجعه منا (1369)
فاجعه منا سال 1369 شمسی (برابر با 1990 میلادی) یکی از تلخ‌ترین حوادث تاریخ حج بود که طی آن تعداد زیادی از زائران مسلمان جان خود را از دست دادند. این حادثه در روز 2 ژوئیه 1990 میلادی (برابر با 11 تیر 1369 شمسی) در نزدیکی شهر مقدس مکه و در منطقه منا رخ داد. در این روز، بیش از 1426 نفر از زائران از ملیت‌های مختلف به دلیل ازدحام جمعیت و فشار شدید جان خود را از دست دادند.
بعد از فاجعهٔ منا در حج ۱۳۹۴، مرگبارترین حادثه در مراسم حج است. این حادثه در زمان حکومت ملک فهد اتفاق افتاد.
جزئیات حادثه
حادثه در تونل "المعیسف" (Al-Ma'aisim) واقع در مسیر میان منا و مکه اتفاق افتاد. این تونل با طول حدود 500 متر و عرض 10 متر برای عبور زائران پیاده طراحی شده بود. در روز حادثه، به دلیل ازدحام زیاد و نبود مدیریت صحیح جریان جمعیت، هنگامی که حاجیان در حال حرکت برای رمی جمرات بودند، نردهٔ پل عابر پیاده خم شد و هفت نفر به پایین پل و روی مردمی که در حال خروج از تونل بودند، سقوط کردند. تراکم جمعیت در تونل به حدی رسید که بسیاری از زائران به علت خفگی و فشار جمعیت جان باختند. در دمای ۴۲ درجه، سیستم تهویه تونل نیز از کار افتاد و تلفات را افزایش داد بسیاری از کشته شدگان، تبعهٔ مالزی، اندونزی و پاکستان بودند.
عوامل حادثه
- ازدحام شدید: یکی از اصلی‌ترین عوامل این فاجعه، ازدحام شدید جمعیت بود. هر ساله میلیون‌ها زائر از سراسر جهان برای انجام مناسک حج به مکه سفر می‌کنند و مدیریت این حجم عظیم جمعیت نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و سیستم‌های کارآمد است.
- ضعف در مدیریت جمعیت: نبود سیستم‌های مناسب برای کنترل و هدایت جمعیت در تونل و مناطق اطراف آن، منجر به این شد که زائران در یک نقطه تجمع کنند و فشار جمعیت افزایش یابد.
- شرایط نامساعد جوی: دمای بالای هوا و تهویه نامناسب تونل باعث شد که شرایط برای زائران بسیار سخت‌تر شود و بسیاری از آن‌ها به دلیل گرمازدگی و کمبود اکسیژن دچار مشکل شوند.
پیامدهای حادثه
این حادثه تاثیرات عمیقی بر جوامع مسلمان و سیاست‌های مربوط به مدیریت حج داشت. برخی از پیامدها و اقدامات پس از حادثه عبارتند از:
- افزایش توجه به مدیریت جمعیت: پس از این حادثه، توجه بیشتری به سیستم‌های مدیریت و کنترل جمعیت در طول مراسم حج شد. مقامات سعودی تغییرات و بهبودهایی در زیرساخت‌ها و سیستم‌های مدیریت جمعیت ایجاد کردند تا از وقوع حوادث مشابه جلوگیری کنند.
- همکاری بین‌المللی: کشورهای مختلف با ارسال تیم‌های متخصص و پیشنهادات خود به مقامات سعودی، در تلاش برای بهبود شرایط حج و ایمنی زائران همکاری کردند.
- افزایش آگاهی عمومی: این حادثه باعث شد که زائران و کارگزاران حج آگاهی بیشتری نسبت به خطرات ازدحام و اهمیت رعایت دستورالعمل‌های ایمنی پیدا کنند.