فاجعه منا (1394)
فاجعه منا 1394 در روز 2 مهر برابر با ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۵ میلادی و ۱۰ ذیحجهٔ ۱۴۳۶ قمری هم‌زمان با عید قربان در مراسم رمی جمرات در «خیابان ۲۰۴» نزدیک تقاطع آن با «خیابان ۲۲۳»، در منطقهٔ منا، شهر مکه، عربستان سعودی رخ داد و منجر به جان باختن دست‌کم ۲٬۲۳۶ زائر شد. ازدحام حجاج، دلیل این فاجعه اعلام شده‌است.
این فاجعه یکی دیگر حادثه‌های جانسوز سرزمین منا است و همچنین مرگبارترین آنها.
علت
علت اصلی این حادثه تداخل دو گروه بزرگ از حاجیان در یک نقطه و نبود مدیریت مناسب جمعیت اعلام شد. مقامات سعودی اعلام کردند که برخی از حاجیان دستورات امنیتی را نادیده گرفته و در زمان‌های تخصیص داده شده حرکت نکرده‌اند. اما دلیل اصلی روی دادن فاجعه، بسته ماندن گذرگاه فرعی ۲۱۵ اعلام شده که موجب شلوغی شدید جمعیت از ساعت ۸:۳۰ صبح و قفل شدن حرکت در ساعت ۸:۴۵ شد. زائران در صورت باز بودن گذرگاه فرعی ۲۱۵ می‌توانستند به راحتی از محل فاجعه خارج شده و به گذرگاه سوق العرب وارد شوند. علاوه بر این، خروجی گذرگاه ۲۰۴ به سوی جمرات هم با خودروهای پلیس عربستان سعودی بسته شد. در این حال، زائرانی که در گذرگاه ۲۰۴ بودند، از یک سو با فشار ورود زائران گذرگاه ۲۰۶ مواجه شدند و از سوی دیگر، نه راهی به جلو داشتند و نه راهی برای ورود به گذرگاه سوق العرب.
این حادثه باعث انتقادهای گسترده‌ای نسبت به مدیریت حج توسط مقامات سعودی شد چرا که این اتفاقات تنها یکبار اتفاق نیوفتاده بود و با اینکه مسئولین سعودی ادعا می‌کردند همه زیر ساخت‌ها برای حاجیان بهبود سازی و تعبیه شده، اما همچنان شاهد یکی دیگر از این فاجعه‌ها بودیم. محمد بن نایف، ولیعهد عربستان سعودی، دستور تحقیقات در مورد این حادثه را صادر کرد.
آمار جانباختگان
بر اساس آخرین آمار منتشر شده از سوی مراجع رسمی کشورها، تا ۱۳ مهر ۱۳۹۴ (۵ اکتبر ۲۰۱۵)، در این حادثه مرگبار، ۲۹۴۷ تن کشته یا مفقود شده‌اند. بر این اساس، ۱۱ کشور ایران، مالی، نیجریه، مصر، بنگلادش، اندونزی، اتیوپی، هند، پاکستان، نیجر و بنین با تعداد کشته و مفقود بیشتر از ۱۰۰ نفر، در صدر ۳۹ کشوری هستند که از این واقعه دچار آسیب انسانی شده‌اند.
جمهوری اسلامی ایران، با مجموع ۴۶۴ کشته و مفقود، و همچنین ۱۵۹ مجروح، بیشترین آسیب را از این فاجعه دیده است.
آمارهای رسمی دولت عربستان
ابتدا، دولت عربستان سعودی در اولین گزارش رسمی خود تعداد کشته‌شدگان را ۷۱۷ نفر و زخمی‌ها را ۸۶۳ نفر اعلام کرد. در تاریخ ۴ مهر ۱۳۹۴ (۲۶ سپتامبر ۲۰۱۵)، خالد بن عبدالعزیز الفالح، وزیر بهداشت عربستان، آخرین آمار رسمی را ۷۶۹ کشته و ۹۳۴ مجروح اعلام کرد. با این حال، در تاریخ ۷ مهر ۱۳۹۴ (۲۹ سپتامبر ۲۰۱۵)، حمد بن محمد الضویلع، معاون وزیر بهداشت عربستان، تعداد کشته‌شدگان را ۴۱۷۳ نفر اعلام کرد، اما این خبر پس از چند ساعت تکذیب و از وبسایت وزارت بهداشت حذف شد.
محل اسکان ایرانیان روبروی ورودی گذرگاه ۲۰۴، محل وقوع فاجعه بود. در تاریخ ۲۴ مهر ۱۳۹۴ (۱۶ اکتبر ۲۰۱۵)، برخی خبرگزاری‌ها از پایان تحقیقات وزارت بهداشت عربستان درباره کشته‌شدگان و مفقودان فاجعه منا خبر دادند. بر اساس این آمار، ۷۴۷۷ نفر در این فاجعه کشته شده‌اند. اعلام ۱۵۰۷ کشته از عربستان در این آمار مورد توجه قرار گرفت، چرا که تا آن زمان در هیچ منبعی دیده نشده بود. هیچ منبع مستقلی صحت این آمارها را تایید نکرده است.
پیامدها
این فاجعه واکنش‌های گسترده‌ای در سطح بین‌المللی به همراه داشت. رهبران و مقامات کشورهای مختلف از جمله ایران، که بیشترین تعداد قربانیان را داشت (۴۶۴ نفر)، نسبت به این حادثه واکنش نشان دادند و از سعودی‌ها خواستند تا مسئولیت خود را در قبال ایمنی حاجیان بپذیرند و تدابیر بهتری را اتخاذ کنند اما تاکنون، همچنان سعودی‌ها نه تنها خود را مقصر نمی‌دانند بلکه حتی برای دلجویی و احقاق حقوق خانواده شهدای منا اقدامی نکردند.