موناکو
موناکو (به فرانسوی: Monaco) با نام رسمی شاهزاده‌نشین موناکو (به فرانسوی: Principauté de Monaco) یک شهر-دولت حاکم و یک کشور کوچک در ریویرای فرانسه، با فاصله کمی در غرب منطقه لیگوریا ایتالیا قرار دارد. موناکو در اروپای غربی و در سواحل دریای مدیترانه واقع شده است. این کشور از شمال، شرق و غرب با فرانسه مرز مشترک دارد. این شاهزاده‌نشین به عنوان یکی از ثروتمندترین و گران‌ترین مکان‌های جهان شناخته می‌شود. زبان رسمی آن فرانسوی است ولی مونگاسکی (موناکویی)، انگلیسی و ایتالیایی توسط بسیاری از ساکنان صحبت و درک می‌شود.
موناکو با مساحتی معادل ۲.۰۸ کیلومتر مربع، دومین کشور حاکم کوچک جهان پس از واتیکان است. جمعیت آن کمتر از 40 هزار نفر است که آن را به متراکم‌ترین شهر-دولت حاکم تبدیل می‌کند. موناکو کوتاه‌ترین خط ساحلی جهان را دارد: ۳.۸۳ کیلومتر. این شاهزاده‌نشین حدود ۱۵ کیلومتر از مرز ایتالیا فاصله دارد و شامل نه بخش اداری می‌شود که بزرگترین آنها مونته کارلو است.
سیاست
این شاهزاده‌نشین تحت یک پادشاهی مشروطه اداره می‌شود، با شاهزاده آلبرت دوم به عنوان رئیس دولت، که با وجود وضعیت قانون اساسی خود، قدرت سیاسی را اعمال می‌کند. نخست وزیر، که رئیس دولت است، می‌تواند شهروند مونگاسکی یا فرانسوی باشد؛ پادشاه قبل از انتصاب با دولت فرانسه مشورت می‌کند. اعضای کلیدی قوه قضائیه قضات جدا شده فرانسوی هستند. خاندان گریمالدی از سال ۱۲۹۷، با وقفه‌های کوتاه، بر موناکو حکومت کرده‌اند. حاکمیت این دولت در سال ۱۸۶۱ با معاهده فرانکو-مونگاسکی به طور رسمی به رسمیت شناخته شد و موناکو در سال ۱۹۹۳ به عضوی کامل از سازمان ملل متحد تبدیل شد. علیرغم استقلال و سیاست خارجی جداگانه موناکو، دفاع از آن و نگهداری دو واحد نظامی کوچک بر عهده فرانسه است.
اقتصاد
توسعه اقتصادی موناکو در اواخر قرن نوزدهم با افتتاح اولین کازینو، کازینو مونته کارلو، و یک اتصال ریلی به پاریس شروع شد. آب و هوای معتدل، مناظر و امکانات قمار موناکو به شهرت آن به عنوان مقصد گردشگری و مرکز تفریحی برای ثروتمندان کمک کرده است. موناکو به یک مرکز بانکی بزرگ تبدیل شده است و در تلاش است تا در بخش خدمات و صنایع کوچک، با ارزش افزوده بالا و غیرآلوده کننده فعالیت کند.
موناکو یک پناهگاه مالی است؛ این کشور هیچ مالیات بر درآمد شخصی (به جز برای شهروندان فرانسوی) و مالیات تجاری پایین ندارد. بیش از ۳۰ درصد از ساکنان آن میلیاردر هستند، با قیمت‌های املاک و مستغلات که در سال ۲۰۱۸ به ۱۰۰،۰۰۰ یورو (۱۱۶،۳۷۴ دلار) در هر متر مربع رسید. موناکو یک مرکز جهانی پولشویی است و در سال ۲۰۲۳ تحت بررسی گروه ویژه اقدام مالی بین دولتی قرار گرفت و به دلیل شکست در نظارت مالی و اصلاح برای جلوگیری از جرم و تأمین مالی تروریسم، به قرار گرفتن در «لیست خاکستری» این گروه تهدید شد.
موناکو بخشی از اتحادیه اروپا (EU) نیست، اما در برخی از سیاست‌های اتحادیه اروپا، از جمله کنترل‌های گمرکی و مرزی شرکت می‌کند. از طریق رابطه خود با فرانسه، موناکو از یورو به عنوان تنها ارز خود استفاده می‌کند. موناکو در سال ۲۰۰۴ به شورای اروپا پیوست و عضو سازمان بین‌المللی فرانکوفونی (OIF) است.
این کشور میزبان مسابقه سالانه موتور، گراند پری موناکو، یکی از گراند پری‌های اصلی فرمول یک است. انجمن موتورسواری محلی نام خود را به رالی مونته کارلو می‌دهد که در ژانویه در آلپ‌های فرانسه برگزار می‌شود. این شاهزاده‌نشین دارای یک تیم فوتبال باشگاهی به نام آ.اس موناکو است که در لیگ ۱ فرانسه رقابت می‌کند و چندین بار قهرمان فرانسه شده است و یک تیم بسکتبال که در یورو لیگ بازی می‌کند.
مرکز تحقیقات در زمینه حفاظت دریایی موناکو، تنها آزمایشگاه دریایی در ساختار سازمان ملل، یکی از اولین زیستگاه‌های دریایی محافظت شده جهان، یک موزه اقیانوس‌شناسی و آزمایشگاه‌های محیط دریایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است.