بوتان
بوتان (به دزونگخا: འབྲུག་ཡུལ་ [ʈuk̚˩.y:˩]) با نام رسمی پادشاهی بوتان (به دزونگخا: འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་)، کشوری محصور در خشکی در جنوب آسیا است که در میان چین در شمال و هند در جنوب واقع شده است. بوتان با جمعیتی بیش از ۷۲۷٬۱۴۵ نفر و مساحتی برابر با ۳۸٬۳۹۴ کیلومتر مربع، رتبه ۱۳۳ ام در مساحت و ۱۶۰ام در جمعیت را دارد. بوتان یک پادشاهی مشروطه با یک پادشاه (دروک جیالپو) به عنوان رئیس دولت و یک نخست وزیر به عنوان رئیس دولت است. جیکهنپو رئیس دین دولتی، بودیسم واجرایانا است. پایتخت و بزرگ‌ترین شهر تیمپو است که نزدیک به ۱۵ درصد جمعیت را در خود جای داده است.
| اطلاعات کشور | |
|---|---|
| نام کامل: | پادشاهی بوتان |
| پایتخت: | تیمپو (یا تیمفو) |
| زبان(های) رسمی: | زبان دزونگخا |
| دین(ها): | بودایی 74.7%، هندو 22.6%، بن 1.9% |
| حکومت: | پادشاهی مشروطه متمرکز پارلمانی |
| مساحت: | 38,394 کیلومتر مربع |
| جمعیت: | 727,145 نفر (2022) |
| شاخص توسعه انسانی: | 0.681 |
| واحد پول: | نگولتروم (BTN) |
| منطقه زمانی: | یوتی‌سی 6+ |
| پیش‌شماره تلفنی: | 975+ |
| کد ایزو ۳۱۶۶: | BT |
| دامنه سطح‌بالا: | bt. |
جغرافیا
کوه‌های هیمالیا در شمال و دشت‌های نیمه گرمسیری سرسبز در جنوب کشور قرار دارند. در هیمالیای بوتان، قله‌هایی بالاتر از ۷۰۰۰ متر از سطح دریا وجود دارد. گانگکهار پونزوم بلندترین قله بوتان و بلندترین کوه صعود نشده در جهان است. حیات وحش بوتان با تنوع خود قابل توجه است؛ تاکین هیمالیا و لانگور طلایی بومی این کشور هستند.
تاریخ
بوتان و همسایه آن تبت شاهد گسترش بودیسم بودند که در دوران زندگی گوتاما بودا در شبه قاره هند آغاز شد. در هزاره اول، مکتب بودیسم واجرایانا از امپراتوری پالا جنوبی بنگال به بوتان گسترش یافت. در قرن شانزدهم، نوانگ نامگیال دره‌های بوتان را در یک دولت واحد متحد کرد. نامگیال سه حمله تبت را شکست داد، مدارس مذهبی رقیب را مطیع کرد، سیستم قانونی تسا ییگ را تدوین کرد و یک دولت از مدیران تئوکراتیک و مدنی تأسیس کرد. نامگیال اولین ژابدرونگ رینپوچه شد و جانشینان او مانند دالایی لاما در تبت به عنوان رهبران معنوی بوتان عمل کردند.
در قرن هفدهم، بوتان بخش‌های بزرگی از شمال شرقی هند، سیکیم و نپال را کنترل می‌کرد؛ همچنین نفوذ قابل توجهی در ایالت کوچ بهار داشت. این کشور در جنگ بوتان در قرن نوزدهم، دوارس بنگال را به هند بریتانیا واگذار کرد. خاندان وانگچوک به عنوان پادشاهی ظهور کرد و روابط نزدیک‌تری با بریتانیا در شبه قاره برقرار کرد. در سال ۱۹۱۰، یک معاهده، مشاوره بریتانیا در سیاست خارجی را در ازای خودمختاری داخلی در بوتان تضمین کرد. این ترتیب تحت یک معاهده جدید با هند در سال ۱۹۴۹ (امضا شده در دارجیلینگ) ادامه یافت که در آن هر دو کشور یکدیگر را به رسمیت شناختند. بوتان در سال ۱۹۷۱ به سازمان ملل پیوست. از آن زمان روابط خود را با ۵۵ کشور گسترش داده است. این کشور در حالی که وابسته به ارتش هند است، اما واحدهای نظامی خود را حفظ می‌کند.
سیاست و اقتصاد
قانون اساسی ۲۰۰۸ یک دولت پارلمانی با یک مجلس ملی انتخابی و یک شورای ملی تأسیس کرد. بوتان عضو موسس انجمن همکاری منطقه‌ای جنوب آسیا (SAARC) است. در سال ۲۰۲۰، بوتان پس از سریلانکا و مالدیو در جنوب آسیا در شاخص توسعه انسانی، رتبه سوم را داشت و در شاخص صلح با رتبه ۲۱ در جهان، به عنوان صلح‌آمیزترین کشور در جنوب آسیا در سال ۲۰۲۴ و همچنین تنها کشور جنوب آسیا در ربع اول این فهرست است.
بوتان همچنین عضو انجمن اقلیم آسیب‌پذیر، جنبش عدم تعهد، سازمان همکاری‌های فنی و اقتصادی در جلیج بنگال (BIMSTEC)، صندوق بین‌المللی پول، بانک جهانی، یونسکو و سازمان جهانی بهداشت (WHO) است. بوتان در سال ۲۰۱۶ در آزادی اقتصادی، سهولت انجام تجارت، صلح و عدم فساد در SAARC رتبه اول را داشت. بوتان یکی از بزرگ‌ترین ذخایر آب برای نیروگاه‌های برق آبی در جهان را دارد. ذوب شدن یخچال‌های طبیعی ناشی از تغییرات آب و هوا نگرانی روزافزونی در بوتان است.