سنگ کیسه صفرا
سنگ کیسه صفرا که در انگلیسی به آن gallstone می گویند، یک نوع بیماری مربوط به دستگاه گوارش است که در یک کیسه به شکل گلابی کوچک که کیسه صفرا نام دارد تشکیل می گردد و محل ذخیره سازی مایع صفرا می باشد.
| اطلاعات بیماری | |
|---|---|
| نشانه ها: | بدون نشانه، قولنج صفراوی |
| عوارض: | التهاب کیسه صفرا، پانکراتیت و التهاب کبد |
| دوره معمول شروع بیماری: | بعد از چهل سالگی |
| عوامل خطرناک: | سابقه خانوادگی، چاقی و اضافه وزن، سابقه خانوادگی، قرص ضد بارداری و... |
| روش تشخیص: | آزمایش خون، سونوگرافی و دیگر آزمایش ها |
| روش های درمان: | دارو درمانی، جراحی، درمان با طب سنتی و... |
| فراوانی: | 10 تا 15 درصد از افراد بزرگسال در کشور های توسعه یافته |
این اجسام همان سنگ ریزه‌هایی هستند که از مایع صفرا غلیظ تولید می شوند. مایع صفرا دارای کلسترول، نمک صفرا، بیلی روبین و لسیتین می باشد. سنگ های کیسه صفرا اغلب از کلسترول یا بیلی روبین تشکیل می گردند و در ناحیه تحتاتی کیسه صفرا جمع می شوند و در آخر وقتی سخت و سفت شدند به سنگ تبدیل می شوند.
اندازه این سنگ ها می تواند در حد یک شن و سنگ ریزه تا یک توپ گلف باشد که به مرور زمان رشد، و مواد اضافی را جمع می کنند. در اغلب موارد، این سنگ های کوچک هستند که باعث بروز مشکل می شوند زیرا سنگ های کوچک تر این قابلیت را دارند که حرکت کنند و جا به جا شوند در صورتی که سنگ های بزرگتر معمولا درجا می زنند و در جای خود ثابت می مانند. این امکان وجود دارد، سنگ هایی که متحرک هستند در مکانی گیر کنند و موجب مسدودیت داخلی گردند.
اندازه سنگ کیسه صفرا
هرچه اندازه سنگ کیسه صفرا بزرگتر باشد احتمال اینکه از راه مجاری صفراوی خارج و یا دفع شود کمتر می باشد. سنگ های بزرگتر این قابلیت را ندارند که از مجرای کیستیک کوچک عبور نمایند و هیچگونه ضرری از جمله زردی و یا پانکراتیت ناشی از سنگ کیسه صفرا را به دنبال نخواهند داشت. این سنگ ها در اغلب موارد قطری بین 5 الی 10 میلی متر دارند.
معمولا چند سنگ کوچک که ابعاد آن ها حدود 0.5 سانتی متر است درون کیسه صفرا جمع می گردند. البته در برخی موارد این امکان وجود دارد که تنها یک سنگ بزرگ در کیسه صفرا وجود داشته باشد که ممکن است قطر آن تا پنج سانتی متر نیز برسد.
انواع سنگ کیسه صفرا
سنگ کیسه صفرا به دو دسته تقسیم می شود که عبارتند از:
- سنگ های رنگدانه ای: این سنگ ها رنگ های تیره ای دارند و جنس آن ها از پلی روبین می باشد.
- سنگ های کلسترولی: این سنگ ها رنگ های بین زرد تا سبز دارند و جنس آن ها از کلسترول سفت می باشد.
علائم سنگ کیسه صفرا
طبق تحقیقات انجام شده، سنگ کیسه صفرا معمولا با نشانه ای همراه نمی باشد اما اگر یک سنگ در دهانه ورودی کیسه صفرا گیر نماید موجب بروز درد زیاد در ناحیه شکم به صورت ناگهانی می شود که این درد معمولا یک الی پنج ساعت به طول می انجامد.
به این درد، قولنج صفراوی نیز می گویند. بعضی از اشخاصی که دچار سنگ کیسه صفرا هستند به عوارضی همچون التهاب کیسه صفرا دچار می شوند که با علائم زیر همراه است:
- درد به صورت مداوم
- زردی پوست و چشم ها
- افزایش دمای بدن
سنگ کیسه صفرا موجب درد در ناحیه بالای شکم سمت راست می گردد. شدت این درد زیاد و به صورت ثابت است که در اغلب موارد با حالت تهوع و استفراغ همراه می باشد.
علل بروز سنگ کیسه صفرا
طبق مطالعات انجام شده، 75 درصد سنگ های کیسه صفرا به دلیل کلسترول ایجاد می گردند پس میتوان گفت که کلسترول اضافی در خون می تواند از دلایل مهم بروز سنگ کیسه صفرا باشد اما این تنها دلیل تشکیل این سنگ نیست. از دیگر علل بروز سنگ کیسه صفرا میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- کلسترول بالا: افزایش کلسترول خون موجب افزایش کلسترول در صفرا می گردد. کبد میزان اضافی کلسترول را تصفیه می کند و قبل از ارسال به صفرا به کیسه صفرا، آن را به عنوان مواد زائد ته نشین می نماید. مواد شیمیایی که درون کیسه صفرا وجود دارند مانند لسیتین و نمک صفرا مسئولیت حل کردن کلسترول را بر عهده دارند اما اگر میزان کلسترول زیاد باشد دیگر این موارد نمی توانند رسوب های کلسترولی را حل نمایند.
- بیلی روبین بیش از حد: حدود بیست و پنج درصد از سنگ های کیسه صفرا به دلیل بیلی روبین اضافه تشکیل می گردند. بیلی روبین یک فرآورده جانبی است که از تجزیه سلول های قرمز خون به وسیله کبد به دست می آید. یکسری از اختلال های پزشکی مانند: عفونت، اختلال های خونی و بیماری ها کبد موجب می شوند که بیلی روبین توسط کبد بیش از حد تولید شود.
- استاز کیسه صفرا: هنگامی که روده کوچک دارای چربی می باشد، یک پیغام به کیسه صفرا ارسال می گردد تا به منظور هضم این چربی صفرا ارسال نماید. کیسه صفرا اگر سالم باشد در موقع نیاز برای خارج شدن صفرا، منقبض می گردد اما اگر کیسه صفرا قادر نباشد که به خوبی منقبض گردد این امکان وجود دارد مقداری مایع صفرا درون آن باقی بماند. مایعی که باقی می ماند به مرور حالت رسوب می گیرد و در بخش انتهایی کیسه صفرا جمع می شود و به حالتی بلوری در می آید.
عوامل خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا
سنگ کیسه صفرا یک بیماری شایع است و طبق مطالعات انجام شده، از هر ده نفر در ایالات متحده حدودا یک نفر دچار سنگ کیسه صفرا می باشند. علائم این بیماری در تعداد کمی از افراد نشان داده می شود. افراد زیر نسبت به دیگر افراد بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند:
- اشخاصی که دچار اضافه وزن و چاقی هستند.
- زنان به ویژه خانم هایی که قبلا تجربه زایمان داشته اند.
- اشخاصی که بالای 40 سال هستند.
تشخیص سنگ کیسه صفرا
افرادی که دچار سنگ کیسه صفرا هستند و با علائمی همچون قولنج صفراوی رو به رو می باشند باید هرچه سریع تر برای درمان این بیماری اقدام نمایند. پزشک برای تشخیص و درمان این بیماری آزمایش هایی را تجویز می کند که عبارتند از:
- آزمایش خون
- سونوگرافی از شکم
- آزمایش MRCP
- تست ERCP
درمان سنگ کیسه صفرا
اغلب افرادی که به این بیماری دچار هستند هیچگاه به درمان نیاز پیدا نمی کنند اما در صورتی که سنگ کیسه صفرا برای فرد مشکلاتی را ایجاد نماد، پزشک برداشتن این سنگ را تجویز می نماید. در این حالت، همه سنگ ها از بدن فرد خارج می گردند.
برداشتن سنگ کیسه صفرا با جراحی
جراحی یکی از راه‌های درمان این بیماری است که روش های متفاوتی دارد:
- اندوسکوپی
- لاپاراسکوپی
- جراحی باز
درمان سنگ کیسه صفرا با سولفات منیزیم
سولفات منیزیم یک ماده مسهل در طب سنتی است که به تصفیه و پاکسازی کبد، کلیه ها و دستگاه گوارش کمک بسزایی می نماید. این دارو بر دفع سنگ و دیگر رسوب ها از مجاری صفراوی موثر می باشد.
دارو درمانی
در برخی موارد، فرد بیمار برای دفع و درمان باید یکسری دارو مصرف نماید تا سنگ های بزرگ تر کوچک شوند. این روش ممکن است به چند ماه زمان نیاز داشته باشد و از همین رو گزینه خوبی برای کسانی که با علائم این بیماری مواجه هستند نمی باشد. افرادی که قادر به انجام عمل جراحی نیستند میتوانند از روش درمان با دارو استفاده نمایند.
اگر سنگ اندازه کوچکی داشته باشد و از نوع کلسترولی باشد می توان از داروی اورسودیول مصرف کرد. این دارو، یک کپسول است که سبب دفع سنگ می شود. اورسودیول نوعی اسید صفراوی می باشد که بدن آن را به صورت طبیعی تولید می کند و وظیفه آن کاهش کلسترول جذب شده به وسیله کبد و صفرا است. این ماده از بروز سنگ پیشگیری می نماید و سنگ هایی که اندازه کوچکی دارند را از بین می برد.
این دارو به درمان سیروز اولیه صفرا نیز کمک می کند. سیروز صفراوی می توان در مدت زمان زیاد موجب آسیب رسیدن به مجراهای صفراوی در کبد شود و اگر به موقع درمان نشود میتواند کبد را درگیر نماید و بیماری‌های کبدی را به دنبال داشته باشد.
این دارو به دو صورت قرص و کپسول در دوزهای 250 و 300 گرمی وجود دارد که با نام تجاری آستیگال یا آکتیگال و اورسودکس در بازار عرضه می گردد.