سهم
سهم، (به فرانسوی: action) (به انگلیسی: Share) قطعه‌ای از سرمایه یک شرکت است.
سهام، یکی از ابزارهای مالی است که نمایانگر مالکیت در یک شرکت یا مؤسسه می‌باشد. هر سهم نشان‌دهنده یک قسمت از مالکیت کل شرکت است و دارندگان سهام به نسبت تعداد سهامی که دارند، در سود و زیان شرکت شریک می‌شوند. این ابزار به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا سرمایه مورد نیاز خود را از طریق فروش سهام به عموم جمع‌آوری کنند.
دارندهٔ هر سهم یا سهامدار، به همان نسبتی که سهام در اختیار دارد، در مالکیت شرکت یا بنگاه تولیدی شریک است. برای مثال، اگر شرکتی به تعداد دو میلیون سهم منتشر کرده و شخصی مالک دو هزار سهم در این شرکت باشد، او یک‌هزارم از مالکیت این شرکت را در اختیار دارد.
تاریخچه
سهام برای اولین بار در قرن 17 میلادی در هلند مورد استفاده قرار گرفت. شرکت هند شرقی هلند اولین شرکتی بود که سهام خود را به عموم عرضه کرد و بازار بورس آمستردام به عنوان نخستین بازار بورس جهان، محلی برای معاملات این سهام شد.
انواع سهام
از نظر حقوقی که سهامدار در سرمایه شرکت دارد
سهام سرمایه‌ای
سهام سرمایه‌ای را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد:
- سهام عادی:
به دارنده خود حق رأی در مجامع عمومی شرکت را می‌دهد و سود تقسیم‌شده شرکت را دریافت می‌کند.
- سهام ممتاز:
معمولاً حق رأی ندارد، اما در دریافت سود سهام، نسبت به سهامداران عادی اولویت دارد. سود سهام ممتاز درصد ثابتی از مبلغ اسمی سهام ممتاز است که میزان آن از قبل تعیین شده و در اختیار مجمع نیست. سود سهام ممتاز باید قبل از سود سهام عادی پرداخت شود، حتی اگر شرکت ورشکسته شود.
سهام انتفاعی
این نوع سهام زمانی مطرح می‌شود که به دلیل استهلاک سهام، ارزش اسمی آن با استفاده از اندوخته‌های اختیاری یا سود قابل تقسیم به صاحب آن پرداخت شود.
انواع سهام از نظر ماهیت آورده
سهام نقدی
به کسانی که آورده نقدی یعنی پول به شرکت می‌آورند، اختصاص داده می‌شود. این سهام با پرداخت یک چهارم مبلغ آن قابل صدور است.
سهام غیرنقدی
به کسانی که آورده غیرنقدی به شرکت می‌آورند، اختصاص داده می‌شود. این سهم در صورتی صادر می‌شود که آورده راجع به آنها به‌طور کامل تسلیم شده باشد.
سایر انواع سهام
سهام مؤسس
سهامی که در ازای زحمات مؤسسان پس از تصویب مجمع عمومی به آنها داده می‌شود. دارندگان این نوع سهام در اداره امور شرکت حقی ندارند و فقط پس از پرداخت سهام، بهره‌ای به آنها تعلق می‌گیرد. این نوع سهام مزیتی قابل انتقال است که صاحب آن به دلیل خدمات در تأسیس شرکت از بخشی از منافع شرکت یا در زمان تصفیه شرکت از دارایی اضافه بر سرمایه بهره‌مند می‌شود.
انواع سهام از نظر شکل
سهام با نام
سهمی که در ورقه آن نام صاحب سهم ذکر شده یا در دفتر سهام شرکت ثبت شده باشد. هم می‌توان روی ورقه سهم که شماره مخصوص دارد نام دارنده آن را ذکر کرد و هم نام صاحب سهم را در دفتر سهام شرکت ثبت کرد.
سهام بی‌نام
حقوق صاحبان این سهم ناشی از ورقه سهم است که به صرف قبض و اقباض قابل انتقال است و هیچ تشریفات دیگری برای انتقال آن نیاز ندارد. این نوع سهم به صورت سند در وجه حامل تنظیم می‌شود و کسی که سند را در دست دارد، مالک آن شناخته می‌شود مگر خلاف آن ثابت شود. گم شدن یا سرقت آن تابع مقررات قانون تجارت درباره اسناد در وجه حامل است. استفاده از این نوع سهم مانند استفاده از پول است و انتقال آن تنها با قبض و اقباض انجام می‌شود.
سهام با حق چند رای
سهامی است که حق رأی آن بیش از سهام عادی است و در مجامع عمومی شرکت هر قطعه آن بیش از یک رأی دارد.
سهام جایزه
هنگامی که شرکت سهامی از ذخایر اندوخته زیادی برخوردار باشد، می‌تواند بخشی از آن را از راه انتشار سهام جایزه به سهامداران کنونی خود به سرمایه تبدیل کند. معمولاً پس از انتشار سهام جایزه، قیمت سهام شرکت در بازار کاهش پیدا می‌کند اما برای اینکه نرخ سود قابل تقسیم به ازای هر سهم تغییری نکند، قیمت سهم بعد از مدتی افزایش می‌یابد و سهامداران با توجه به افزایش تعداد سهام خود منافع بیشتری کسب می‌کنند. سهام اضافی بدون دریافت هزینه به سهامداران داده می‌شود و اینها درآمد انباشته شده شرکت هستند که به سهام آزاد تبدیل می‌شوند.
سهام ترجیحی
بخشی از سهام شرکت است که در راستای برنامه‌های خصوصی‌سازی به کارکنان شاغل در آن شرکت واگذار شده‌است.
سهام عدالت
سهام عدالت، فروش تسهیلات بخشی از سهام شرکت‌های دولتی به اقشار پایین درآمدی جامعه است که می‌توان آن را نوعی یارانه تلقی کرد.
سهام مدیریتی
سهمی که ممکن است در چند دسته‌بندی قرار بگیرد، مثلاً سهام سرمایه‌ای، بانام و ممتاز.
مزایای سرمایه‌گذاری در سهام
- سودآوری بلندمدت: بازار سهام در طولانی‌مدت به طور متوسط بازدهی بیشتری نسبت به سایر انواع سرمایه‌گذاری‌ها دارد.
- نقدینگی: سهام معمولاً به راحتی قابل خرید و فروش در بازار بورس هستند، به طوری که سرمایه‌گذاران می‌توانند به سرعت به نقدینگی دست یابند.
- مالکیت و حق رای: دارندگان سهام در تصمیم‌گیری‌های شرکت نقش دارند و می‌توانند در مجامع عمومی شرکت رای دهند.
ریسک‌های سرمایه‌گذاری در سهام
- نوسانات بازار: قیمت سهام ممکن است به شدت نوسان کند و سرمایه‌گذاران را در معرض زیان قرار دهد.
- ریسک شرکت: عملکرد ضعیف شرکت می‌تواند منجر به کاهش ارزش سهام و از دست رفتن سرمایه شود.
- ریسک‌های اقتصادی و سیاسی: تغییرات اقتصادی و سیاسی می‌تواند تأثیرات منفی بر بازار سهام داشته باشد.
نحوه خرید و فروش سهام
سهام معمولاً از طریق بورس‌های اوراق بهادار خرید و فروش می‌شوند. برای معامله سهام، سرمایه‌گذاران نیاز به یک حساب کارگزاری دارند. بورس‌های معروف جهان شامل بورس نیویورک (NYSE)، نزدک (NASDAQ) و بورس توکیو (TSE) هستند.
شاخص‌های سهام
- شاخص داوجونز (Dow Jones): یکی از قدیمی‌ترین و معروف‌ترین شاخص‌های سهام در جهان که عملکرد 30 شرکت بزرگ صنعتی در ایالات متحده را اندازه‌گیری می‌کند.
- شاخص S&P 500: شاخصی که عملکرد 500 شرکت بزرگ در بازار سهام ایالات متحده را نشان می‌دهد.
- شاخص FTSE 100: شاخصی که عملکرد 100 شرکت بزرگ در بورس لندن را اندازه‌گیری می‌کند.