عملیات بدر
عملیات بدر از جمله عملیات های آبی- خاکی در جریان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران است که به فرماندهی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در روز بیستم اسفندماه 1363 در منطقه هورالهویزه- جبهه جنوبی در شرق بصره عراق با رمز «یا فاطمه الزهرا (س)» اجرا شد.[۱]
اهداف
عملیات بدر با اهداف دستیابی و تسلط بر جاده العماره- بصره، راهیابی به مرکز اصلی هورهای غرب دجله واقع در استان‌های ناصریه، بصره و العماره، تسلط بر شرق دجله، انهدام نیروی دشمن، پاکسازی پاسگاه‌های ترابه، بلال، ابولیله، آزادسازی روستاهای البیضه، الصخره، پد خندق در حد شمالی منطقه عملیات و آزادسازی و پاکسازی روستاها و انهدام پل هایی مانند جوبیر و غیره در بخش جنوبی منطقه عملیاتی طراحی شد.
خلاصه
عملیات بدر شامگاه روز 20 اسفندماه 1363 در ساعت 23 با رمز «یا فاطمه الزهرا (س)» در دو محور شمالی و جنوبی آغاز شد. در محور شمالی که قرار کربلا حضور داشت، لشکرهای 8 و 31، موفق شدند تا ساعت 2 بامداد، خود را به خط دوم دشمن رسانده و خط را از مین‌های پراکنده پاکسازی کنند و سپس به سمت دجله حرکت نمایند. همچنین تیپ 44 این قرارگاه پس از شکستن خط اول، یک گردان 110 نفری انفجار را به همراه مواد لازم از روی جاده خاکی جوبیر به سمت پل فرستاد و در ساعت 02:30 اعلام کرد که پل بتونی جوبیر را از دو طرف منهدم کرده است.
اما در محل حضور قرارگاه نجف یعنی محور جنوبی اوضاع طوری دیگر رقم خورد. نیروهایی که می بایست از طریق آبراه های اصلی حرکت می کردند به علت وجود چند کمین با مشکل مواجه گردیدند. در این منطقه رزمندگان مجبور به درگیری با این کمین ها که با فاصله زیادی از خطوط اول دشمن قرار گرفته بودند، شدند و به ناچار نیروهای ایرانی پس از ساعاتی درگیری، مشغول پاکسازی منطقه شدند و روند عملیات در این محور حداقل تا پایان پاکسازی تقریبا متوقف گردید. ولی در نهایت رزمندگان اسلام موفق به تصرف و پاکسازی سیل بند اول، پاکسازی 5/5 کیلومتر از چهارراه خندق به سمت شرق و تصرف جزیره ترابه در شمال منطقه عملیاتی شدند.
همچنین یکی از یگان‌های قرارگاه نوح پس از برخورد با سیم خاردار و موانع دشمن در قسمت پَد الهویدی و سیل بند اول اقدام به تعویض محور و حل مشکلات نمود و موفق به شکستن خط اول در ساعت 3 بامداد شد. این یگان نیز پس از پاکسازی پَد الهویدی منطقه متصرفی خود را تامین کرد.
قرارگاه نجف ساعت 6 صبح، پاکسازی خط اول خود را به جز البیضه به اتمام رساند اما در خط دوم هنوز واحدهایی از لشکرهای 7، 5 و 14 درگیر بودند. همچنین نیروهای لشکر 25 به علت طولانی بودن مسیر خود تا صبح به هدف نرسیده و به عقب بازگشتند. با این وجود منطقه ترابه به طور کامل پاکسازی گردید.
پس از الحاق نیروهای قرارگاه کربلا در خطوط اول و دوم، لشکر 17 از سمت شمال به سمت دجله اقدام به پدافند به سمت شمال نمود و واحدهایی از لشکرهای 8 و 31 به کنار دجله رسیدند.
در منطقه قرارگاه نوح نیز لشکر 41، پَد الهویدی و سیل بند اول را پاکسازی کرد.
در شب دوم عملیات، تعدادی از واحدهای قرارگاه نجف در محور چهارراه دوم پَد خندق و جنوب آن وارد عمل شدند. اما پس از مواجه با مقاومت شدید دشمن مجبور به بازگشت به مواضع قبلی خود گردیدند. در مقابل، قرارگاه کربلا موفق شد منطقه پیشرفتگی رودخانه دجله و جنوب جوبیر را تصرف و تامین نماید. هم چنین، واحدهایی از این قرارگاه موفق شدند پس از رساندن خود به دجله ضربات موثری بر دشمن وارد کرده و به سمت جنوب پدافند نمایند.
در این میان دشمن ساکت ننشت و با روشن شدن هوا، پاتک های خود را با شدت زیادی آغاز کرد و توانست تا پایان این روز سیل بند دوم و الصخره و رخنه در برخی نقاط سیل بند اول در جنوب و شمال پَد خندق را تصرف نماید.
در منطقه قرارگاه کربلا نیز دشمن پاتک های خود را از منطقه الهاله به سمت همایون شروع کرد ولی پس از انهدام تعدادی تانک و نفربرهایشان توسط رزمندگان و نیز به گل نشستن تعدادی از این تجهیزات، تلاششان در این محور بی نتیجه ماند. به طوری که نیروهای عراقی در این محور مجبور به عقب نشینی شدند.
در روز سوم عملیات، نیروهای بعثی دست به بمباران هوایی تعدادی از واحدهای قرارگاه نجف زدند و چهار راه پَد خندق نیز به دست دشمن افتاد و نیروهای ایرانی به ناچار در 600 متری شرق این چهار راه مستقر گردیدند.
چهارمین روز عملیات بدر در حالی آغاز شد که واحدهای قرارگاه نجف در شمال چهارراه پَد خندق به دلیل عدم الحاق به جنوب و نیز فشار دشمن، به مواضع اولیه خود عقب نشینی کردند و یکی از واحدهای قرارگاه کربلا که از خط صفین 3 به سمت شمال تک نموده بود و توانسته بود در بعضی از محورها تا جاده خندق پیشروی کند، اما به دلیل عدم پاکسازی منطقه و نیز عدم الحاق با نیروهای قرارگاه نجف مجبور به عقب نشینی به خط صفین 3 شد.
قرارگاه کربلا، شب پنجم عملیات اقدام به تک در غرب دجله کرد و هرچند توانست در شرق برگراه نیروهای عراقی مستقر در این منطقه را منهدم نماید و 70 درصد پل ابوعران را تخریب نماید، اما با شدید شدن فشارهای دشمن از سمت شمال، جنوب و جنوب شرقی تا صبح روز پنجم عملیات یعنی 25 اسفند ماه مجبور به تخلیه منطقه غرب دجله به جز سیل بند غربی – در داخل کیسه ای – گردید.
پاتک های دشمن تا ساعت 10 صبح روز ششم عملیات همچنان ادامه داشت. به طوری که خط صفین 3 به طور کامل به پشت جاده النهیر، جمل 3 منتقل شد. با فشار دشمن و پراکندگی واحدهای ایرانی وضعیت خط بسیار نامساعد بود. بر همین اساس و نیز به دلیل عدم تضمین برای حفظ خط پَدافندی شمال منطقه با توجه به این که در صورت شکستن خط فوق، تمامی نیروهای منطقه درخطر انهدام قرار می گرفتند، تصمیم به عقب نشینی گرفته شد. این عقب نشینی از ساعت 5 بعد از ظهر 26/12/1363 شروع و تا ساعت 10 شب ادامه داشت و پل پَد چهارم در چند نقطه منهدم و قطع گردید. اما منطقه ترابه و پَد خندق تا 700 متری شرق چهار راه پَد همچنان در دست نیروهای ایرانی باقی ماند.
عملیات بدر، به علت ضعف پشتیبانی و ترابری، نداشتن عقبه های متصل و ناگسسته به مناطق مقدم جنگ و قابل دفاع نبودن مواضع اشغالی به مدت زیاد در شب هفتم عملیات با عقب نشینی نیروهای ایرانی به پایان رسید.
استعدادهای نیروهای ایرانی در این عملیات عبارت بودند از:
لشکر 25 کربلا، لشکر 14 امام حسین (ع)، لشکر 5 نصر، لشکر 7 ولیعصر، تیپ مستقل 15 امام حسن (ع)، تیپ مستقل 18 الغدیر، تیپ مستقل 21 امام رضا (ع) و تیپ شهید صدر، لشکر 17 علی بن ابیطالب (ع)، لشکر 31 عاشورا، لشکر 8 نجف اشرف، لشکر 27 محمد رسول الله (ص)، تیپ مستقل 44 قمر بنی هاشم، تیپ 20 رمضان، تیپ 72 محرم، لشمر 41 ثارالله، لشکر 28 صفر و لشکر 10 گردان توپخانه، تیپ ویژه ی شهدا و تیپ مستقل 33 المهدی (عج) از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
لشکر 77 پیاده، لشکر21 و 28 پیاده، تیپ مستقل 55 هوابرد و لشکر 92 زرهی از ارتش جمهوری اسلامی ایران.
نتایج
مهم ترین دستاورد عملیات بدر شامل تصرف بیش از 500 کیلومتر مربع از منطقه هور از جمله روستاهای ترابه، لحوک، نهروان، فجره و نیز جاده خندق به طول 13 کیلومتر، انهدام 250 تانک و نفربر، انهدام 40 قبضه انواع توپ، انهدام 200 خودرو، انهدام 60 قبضه انواع خمپاره انداز، انهدام 15 دستگاه مهندسی، انهدام 4 هواپیمای PC-V ، انهدام 2 هواپیمای میگ و سوخو، انهدام 4 بالگرد می شد. همچنین 50 قبضه انواع خمپاره انداز، 2 دستگاه رادار رازیت، 2 دستگاه رادار کامیپنس، 5 قبضه توپ 130 و 150 م م به غنیمت نیروهای ایانی در آمد.