قند خون
قند خون (به انگلیسی: Blood Glucose Level)، مقدار گلوکز موجود در خون انسان یا حیوان را نشان می‌دهد. بدن انسان از طریق هومئوستازی می‌تواند میزان قند خون را تنظیم کند.
واحد اندازه‌گیری
در استاندارد جهانی، قند خون به صورت غلظت مولی و به واحد میلی‌مول بر لیتر (mmol/L) گزارش می‌شود. در ایالات متحده، این مقدار به واحد میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) بیان می‌شود.
میزان‌های غیرطبیعی
کاهش قند خون از حد استاندارد، باعث بروز هیپوگلیسمی می‌شود. افزایش قند خون نیز می‌تواند به هیپرگلیسمی و در موارد شدید به دیابت منجر شود.
قند خون ناشتای طبیعی برای یک فرد غیر دیابتی بین ۷۰ تا ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (۳/۹ تا ۵/۵ میلی‌مول بر لیتر) است.
مقادیر مطلوب برای افراد دیابتی
- قند خون ناشتا: ۷۰ تا ۱۳۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (۳/۹ تا ۷/۲ میلی‌مول بر لیتر)
- قند خون پس از وعده غذایی: کمتر از ۱۸۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (۱۰ میلی‌مول بر لیتر)
- قند خون ۲ ساعت پس از صرف غذا: کمتر از ۱۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (۷/۸ میلی‌مول بر لیتر)
در افراد عادی، قند خون ۲ ساعت پس از صرف غذا باید کمتر از ۱۲۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (۶/۶ میلی‌مول بر لیتر) باشد، ولی هدف در بیماران دیابتی این است که این مقدار به کمتر از ۱۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر برسد (۷/۸ میلی‌مول بر لیتر).
شرایط بالینی متفاوت
مقادیر مطلوب ممکن است برای همه افراد دیابتی یکسان نباشد. برخی افراد با شرایط خاص ممکن است نیاز به مقادیر متفاوتی داشته باشند. مثلاً، افرادی که دچار افت قند خون ناآگاهانه می‌شوند، ممکن است نیازمند سطح قند خون بالاتری باشند.
افت ناگهانی قند خون
افت ناگهانی و مکرر قند خون نیز می‌تواند مضر باشد. پزشک می‌تواند برای افرادی که افت مکرر قند خون دارند، میزان قند خون بالاتری را تعیین کند.
هیپوگلیسمی
افت قند خون یا هیپوگلیسمی، یکی از عوارض دیابت است که باید به آن توجه شود. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که قند خون به کمتر از ۷۰ تا ۸۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر برسد. علائم شامل افزایش ضربان قلب، سرگیجه، احساس گیجی، لرزش، اضطراب، عرق کردن، خواب‌آلودگی، احساس ضعف و گرسنگی و اختلال در صحبت کردن است.
کنترل قند خون
پزشک ممکن است بسته به شرایط بالینی، محدوده خاصی را به عنوان قند خون مناسب تعیین کند. هدف از کنترل قند خون، پیشگیری از بروز عوارض دیابت است. ورزش نیز می‌تواند راهی موثر برای کنترل قند خون باشد.
بیماری‌های مربوط به قند خون
بیماری‌های مرتبط با قند خون (گلوکز خون) شامل چندین اختلال می‌شود که به تنظیم نادرست گلوکز در بدن مرتبط هستند. این بیماری‌ها می‌توانند منجر به مشکلات جدی سلامتی شوند و نیاز به مدیریت دقیق دارند. در ادامه به توضیح انواع بیماری‌های مرتبط با قند خون می‌پردازیم:
1. دیابت نوع 1
دیابت نوع 1 یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه سلول‌های بتای پانکراس که مسئول تولید انسولین هستند را تخریب می‌کند. این بیماری معمولاً در کودکی یا نوجوانی تشخیص داده می‌شود. افراد مبتلا به دیابت نوع 1 نیاز به تزریق منظم انسولین دارند تا سطح قند خون خود را کنترل کنند.
2. دیابت نوع 2
دیابت نوع 2 بیشتر در بزرگسالان و افراد مسن رخ می‌دهد، اگرچه اخیراً در کودکان و نوجوانان نیز به دلیل افزایش نرخ چاقی مشاهده می‌شود. در این نوع دیابت، بدن یا نمی‌تواند انسولین کافی تولید کند یا سلول‌ها به انسولین مقاوم می‌شوند. مدیریت دیابت نوع 2 معمولاً شامل تغییرات در سبک زندگی، رژیم غذایی، ورزش و در برخی موارد داروهای خوراکی یا انسولین است.
3. پیش‌دیابت
پیش‌دیابت وضعیتی است که در آن سطح قند خون بالاتر از حد طبیعی است ولی هنوز به حدی نرسیده است که دیابت نوع 2 تشخیص داده شود. افراد با پیش‌دیابت در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به دیابت نوع 2 و بیماری‌های قلبی-عروقی هستند. تغییرات در سبک زندگی، از جمله رژیم غذایی سالم و ورزش منظم، می‌تواند به پیشگیری از پیشرفت پیش‌دیابت به دیابت کمک کند.
4. دیابت بارداری
دیابت بارداری نوعی دیابت است که در طول بارداری تشخیص داده می‌شود و معمولاً پس از زایمان برطرف می‌شود. زنان با دیابت بارداری باید سطح قند خون خود را به دقت کنترل کنند تا از مشکلات برای خود و نوزاد جلوگیری کنند. این نوع دیابت می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را در آینده افزایش دهد.
5. هیپوگلیسمی
هیپوگلیسمی به معنی کاهش غیر طبیعی سطح قند خون است. این وضعیت می‌تواند به دلیل استفاده بیش از حد انسولین، مصرف ناکافی غذا، ورزش شدید یا برخی بیماری‌ها رخ دهد. علائم هیپوگلیسمی شامل تپش قلب، لرزش، تعریق، گیجی و در موارد شدیدتر از دست دادن هوشیاری است. درمان فوری شامل مصرف غذا یا نوشیدنی‌های حاوی قند است.
6. هیپرگلیسمی
هیپرگلیسمی به معنی افزایش غیر طبیعی سطح قند خون است و معمولاً در افراد مبتلا به دیابت دیده می‌شود. علل هیپرگلیسمی شامل مصرف ناکافی انسولین یا داروهای ضد دیابت، مصرف غذاهای پرقند، استرس، یا بیماری‌های عفونی است. علائم شامل تشنگی زیاد، تکرر ادرار، خستگی و تاری دید است. درمان شامل تنظیم داروها و رژیم غذایی است.
7. سندرم متابولیک
سندرم متابولیک مجموعه‌ای از شرایط است که شامل فشار خون بالا، قند خون بالا، چربی‌های ناسالم در خون و چاقی مرکزی می‌شود. این سندرم خطر ابتلا به دیابت نوع 2 و بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد. مدیریت سندرم متابولیک نیازمند تغییرات در سبک زندگی و گاهی مصرف داروهاست.
مدیریت بیماری‌های مرتبط با قند خون نیاز به مراقبت پزشکی منظم و اتخاذ یک سبک زندگی سالم دارد. تشخیص زودهنگام و مدیریت مناسب می‌تواند به پیشگیری از عوارض جدی این بیماری‌ها کمک کند.