لائوس
لائوس با نام رسمی جمهوری دموکراتیک خلق لائوس (به فرانسوی: République démocratique populaire lao)، تنها کشور محصور در خشکی و یکی از دو کشور کمونیستی در جنوب شرقی آسیا است. لائوس در در شبه‌جزیره هندوچین قرار دارد و با میانمار و چین در شمال غربی، ویتنام در شرق، کامبوج در جنوب شرقی و تایلند در غرب و جنوب غربی هم‌مرز است. پایتخت و بزرگترین شهر آن، وینتیان است.
| اطلاعات کشور | |
|---|---|
| نام کامل: | جمهوری دموکراتیک خلق لائوس |
| پایتخت: | وینتیان |
| زبان(های) رسمی: | لائو |
| دین(ها): | مسیحیت 66.0%، دین بومی تای 30.7%، بدون دین 1.5% |
| حکومت: | جمهوری سوسیالیستی تک حزبی مارکسیست-لنینیست واحد |
| مساحت: | 236,800 کیلومتر مربع |
| جمعیت: | 7,749,595 نفر (2022) |
| شاخص توسعه انسانی: | 0.620 |
| واحد پول: | کیپ لائوس (₭) (LAK) |
| پیش‌شماره تلفنی: | 856+ |
| کد ایزو ۳۱۶۶: | LA |
| دامنه سطح‌بالا: | la. |
تاریخ
هویت تاریخی و فرهنگی لائوس کنونی به لانگ‌زنگ برمی‌گردد که از قرن سیزدهم تا هجدهم به عنوان یکی از بزرگترین پادشاهی‌های آسیای جنوب شرقی شناخته می‌شد. این پادشاهی به دلیل موقعیت جغرافیایی مرکزی خود در آسیای جنوب شرقی، به قطبی برای تجارت زمینی تبدیل شده و از نظر اقتصادی و فرهنگی ثروتمند شد. پس از یک دوره درگیری داخلی، لانگ‌زنگ به سه پادشاهی جداگانه تقسیم شد: لوانگ پرابانگ، وینتیان و چمپاساک. در سال ۱۸۹۳، این سه پادشاهی تحت‌الحمایه فرانسه قرار گرفتند و برای تشکیل کشوری که امروزه به نام لائوس شناخته می‌شود، متحد شدند.
لائوس در طول جنگ جهانی دوم توسط ژاپن اشغال شد و برای مدت کوتاهی در سال ۱۹۴۵ به عنوان کشوری دست‌نشانده ژاپن استقلال یافت، اما تا زمان کسب خودمختاری در سال ۱۹۴۹، دوباره تحت استعمار فرانسه قرار گرفت. در سال ۱۹۵۳ به عنوان پادشاهی لائوس با یک سلطنت مشروطه تحت رهبری سیساوانگ وات، استقلال خود را به دست آورد. در سال ۱۹۵۹، یک جنگ داخلی آغاز شد که در آن، پاتِت لائو کمونیست با حمایت ویتنام شمالی و اتحاد جماهیر شوروی، علیه نیروهای مسلح سلطنتی لائوس که از پشتیبانی ایالات متحده برخوردار بودند، مبارزه کرد. پس از پایان جنگ ویتنام در سال ۱۹۷۵، حزب انقلابی خلق لائوس به قدرت رسید و به جنگ داخلی و سلطنت خاتمه داد. لائوس تا زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ به کمک‌های نظامی و اقتصادی آنها وابسته بود.
سیاست
لائوس عضو موافقتنامه تجارت آسیا-پاسیفیک، آسه‌آن، اجلاس شرق آسیا و سازمان کشورهای هم‌فرهنگ است. لائوس در سال ۱۹۹۷ برای عضویت در سازمان تجارت جهانی درخواست داد و در نهایت در دوم فوریه ۲۰۱۳ به عضویت کامل این سازمان درآمد. لائوس یک جمهوری سوسیالیستی تک‌حزبی است که به مارکسیسم-لنینیسم پایبند بوده و توسط حزب انقلابی خلق لائوس اداره می‌شود. سازمان‌های غیردولتی به طور معمول سوابق حقوق بشر این کشور را ضعیف ارزیابی می‌کنند و به موارد مکرر سوءاستفاده‌هایی مانند شکنجه، محدودیت‌های اعمال شده بر آزادی‌های مدنی و آزار و اذیت اقلیت‌ها اشاره می‌کنند.
جغرافیا
لائوس تنها کشور محصور در خشکی در جنوب شرق آسیاست و بیشتر آن بین عرضهای جغرافیایی ۱۴ تا ۲۳ درجه شمالی و طول‌های جغرافیایی ۱۰۰ تا ۱۰۸ درجه شرقی واقع شده است. تقریبا هفتاد درصد از خاک لائوس را رشته‌کوه‌ها، ارتفاعات، فلات‌ها و رودخانه‌های پرپیچ و خم تشکیل داده است. چشم‌انداز پوشیده از جنگل انبوه عمدتا از کوه‌های ناهموار تشکیل شده است که بلندترین آنها فو بیا با ارتفاع ۲۸۱۸ متر است.
رود مکونگ بخش بزرگی از مرز غربی با تایلند را تشکیل می‌دهد، جایی که رشته‌کوه‌های آنامیت بیشتر مرز شرقی با ویتنام و رشته‌کوه لوانگ پرابانگ مرز شمال غربی با ارتفاعات تایلند را تشکیل می‌دهند.
رودخانه مکونگ راه آبی مهمی برای حمل و نقل است. این رودخانه به دلیل آبشارهای دونگ در جنوب کشور برای ارتباط با دریا قابل استفاده نیست اما در بیشتر سال، قایق‌های باری می‌توانند در تمام طول مکونگ در لائوس حرکت کنند. قایق‌های موتوری کوچک و پارویی نیز در بسیاری از شاخه‌های مکونگ وسایل حمل و نقل مهمی هستند. رود مکونگ نه تنها مانع ارتباط نبوده بلکه آن را تسهیل کرده است.
شباهت‌های بین جوامع شمال شرقی تایلند و لائوس، ناشی از رفت و آمدهای نزدیک مردم دو طرف رودخانه برای قرن‌ها است. بسیاری از لائوسی‌های ساکن در دره مکونگ اقوام و دوستانی در تایلند دارند. پیش از قرن بیستم، پادشاهی‌ها و حکومت‌های لائوسی مناطق هر دو طرف مکونگ را دربرمی‌گرفتند اما کنترل تایلند در اواخر قرن نوزدهم به ساحل چپ رودخانه گسترش یافت. اگرچه مرز بین دو کشور توسط استعمارگران فرانسوی بر اساس رودخانه مکونگ تعیین شد، رفت و آمد از یک طرف به طرف دیگر تا زمان تاسیس جمهوری دموکراتیک خلق لائوس (۱۹۷۵) به طور قابل توجهی محدود نشده بود.
دولت لائوس در سال ۱۹۹۳، ۲۱ درصد از مساحت کشور را برای حفاظت از زیستگاه اختصاص داد. این کشور یکی از چهار کشور منطقه کشت خشخاش تریاک است که به "مثلث طلایی" معروف است. طبق کتاب حقایق اکتبر ۲۰۰۷ دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد (UNODC) با عنوان "کشت خشخاش تریاک در آسیای جنوب شرقی"، مساحت زیر کشت خشخاش تریاک ۱۵ کیلومتر مربع بوده است که نسبت به ۱۸ کیلومتر مربع (۶.۹ مایل مربع) در سال ۲۰۰۶ کاهش داشته است.
بنا به طبقه‌بندی اقلیمی کوپن، آب و هوای لائوس بیشتر گرمسیری استوایی و تحت تاثیر الگوی بادهای موسمی قرار دارد. یک فصل بارانی از اردیبهشت تا مهر وجود دارد و پس از آن فصل خشکی از آبان تا فروردین فرا می‌رسد. بر اساس سنت محلی، سه فصل (بارانی، خنک و گرم) وجود دارد زیرا دو ماه آخر فصل خشک که از نظر آب و هوا تعریف شده است، به طور قابل توجهی گرمتر از چهار ماه قبل است.
اقتصاد
اقتصاد لائوس یک اقتصاد در حال توسعه با درآمد متوسط پایین است. با وجود اینکه لائوس یکی از کشورهای سوسیالیستی به شمار می رود (مانند چین، کوبا، ویتنام و کره شمالی)، مدل اقتصادی آن شباهت هایی به اقتصاد سوسیالیستی با بازار چین و یا اقتصاد با گرایش سوسیالیستی بازار ویتنام دارد. این شباهت ها به دلیل ترکیب مالکیت بالای دولت با پذیرش سرمایه گذاری مستقیم خارجی و مالکیت خصوصی در یک چارچوب عمدتا مبتنی بر بازار است.
پس از استقلال، لائوس یک اقتصاد برنامه ریزی شده به سبک شوروی را برقرار کرد. به عنوان بخشی از بازسازی اقتصادی که هدف آن ادغام لائوس در بازار جهانی بود، این کشور در سال ۱۹۸۶ دست به اصلاحاتی به نام «سازوکار اقتصادی جدید» زد که کنترل دولت را غیرمتمرکز کرد و فعالیت بخش خصوصی را در کنار شرکت های دولتی تشویق کرد. تا سال ۲۰۰۷، لائوس با متوسط رشد تولید ناخالص داخلی ۸ درصد در سال، در میان سریع ترین اقتصادهای در حال رشد جهان قرار گرفت. پیش بینی می شد که لائوس تا سال ۲۰۱۹ حداقل ۷ درصد رشد را حفظ کند.
اهداف کلیدی دولت شامل کاهش فقر و آموزش برای همه کودکان، با ابتکاری برای تبدیل شدن به یک کشور ارتباطی بود. این ابتکار با ساخت خط راه آهن پرسرعت تقریباً ۶ میلیارد دلاری از کونمینگ چین به ویینتیان لائوس به نمایش گذاشته شد. این کشور در سال ۲۰۱۱ بورس اوراق بهادار لائوس را افتتاح کرد و به عنوان یک تامین کننده برق آبی به همسایگان خود چین، تایلند و ویتنام، به یک بازیگر منطقه‌ای در حال ظهور تبدیل شد. اقتصاد لائوس برای جذب سرمایه از خارج عمدتا به سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی متکی است. هدف بلندمدت اقتصاد لائوس، همانطور که در قانون اساسی ذکر شده، توسعه اقتصادی در جهت سوسیالیسم است.
با وجود رشد سریع، لائوس همچنان یکی از فقیرترین کشورهای آسیای جنوب شرقی باقی مانده است. این کشور دارای زیرساخت‌های ناکافی و نیروی کار عمدتا بدون مهارت است. با این حال، لائوس همچنان با ادغام با جامعه اقتصادی گسترده‌تر آسه آن، به دلیل نیروی کار جوان و فراوان و محیط مالی مطلوب، سرمایه‌گذاری خارجی را جذب می‌کند.
لائوس منابع قابل توجهی از انرژی برق آبی دارد. این کشور همچنین پتانسیل زیادی برای برق آبی و خورشیدی در مقیاس کوچک دارد. برق اضافی حاصل از نیروگاه‌های برق آبی به کشورهای دیگر صادر می شود. با وجود این، این کشور همچنان برای تولید برق خود به زغال سنگ نیز وابسته است.
جمعیت‌شناسی
بر اساس تجدید نظر سال ۲۰۲۲ چشم انداز جمعیت جهان، جمعیت لائوس از ۱.۷ میلیون نفر در سال ۱۹۵۰ به ۷.۴ میلیون نفر در سال ۲۰۲۱ افزایش یافته است. تا سال ۲۰۰۵، نسبت کودکان ۰ تا ۱۴ ساله بیش از ۴۰ درصد کل جمعیت بود. با کاهش نرخ باروری، این نسبت تا سال ۲۰۲۰ به ۳۱.۴ درصد کاهش یافت. نسبت افراد مسن هنوز بسیار پایین است (۴.۳٪)، اگرچه این نسبت بین سال ۱۹۵۰ و ۲۰۲۰ دو برابر شده است. لائوس با میانگین سنی ۱۹.۳ سال، جوانترین جمعیت آسیا را دارد.
جمعیت لائوس به طور ناهمگون در سراسر کشور پراکنده شده است و بیشتر مردم در دره‌های رودخانه مکونگ و شاخه‌های آن زندگی می‌کنند. پایتخت کشور، وینتیان، حدود ۸۲۱ هزار نفر جمعیت دارد. تراکم جمعیت این کشور تقریبا ۲۷ نفر بر کیلومتر مربع است.
ترکیب جمعیتی لائوس نامشخص است زیرا دولت مردم را بر اساس ارتفاع محل زندگیشان به سه گروه تقسیم می‌کند نه بر اساس قومیت. لائوی جلگه‌نشین (لائو لوم) ۶۸ درصد، لائوی کوهپایه‌ای (لائو تئونگ) ۲۲ درصد و لائوی کوهستانی (لائو سونگ، شامل قومیت‌های همونگ و یائو) ۹ درصد از جمعیت را تشکیل می‌دهند.
قوم لائو که ساکنان اصلی جلگه‌ها و گروه غالب از نظر سیاسی و فرهنگی هستند، بخش عمده لائو لوم و حدود ۶۰ درصد از کل جمعیت را تشکیل می‌دهند. لائوها شاخه‌ای از مردم تای هستند که مهاجرت خود را به سمت جنوب از چین در هزاره اول پس از میلاد آغاز کردند. در شمال، قبایل کوهستانی میائو-یائو، آسترونزیایی، تبتی-برمه ای همونگ، یائو، آخا و لاهو وجود دارند که در قرن ۱۹ به این منطقه مهاجرت کرده‌اند. به طور کلی آنها به عنوان لائو سونگ یا لائوی کوهستانی شناخته می‌شوند.
در کوه‌های مرکزی و جنوبی، قبایل مون-خمر که به لائو تئونگ یا لائوی کوهپایه‌ای معروف هستند، غالب هستند. برخی از اقلیت‌های چینی باقی مانده‌اند، به‌ویژه در شهرها، اما بسیاری از چینی‌های لائوسی در سال‌های ۱۹۷۵ تا ۱۹۸۰ زمانی که لائوس از سیاست ضد چینی ویتنام پیروی می‌کرد، مجبور به ترک کشور شدند.
دین غالب در لائوس بودیسم ترواوده است. آیین پرستش ارواح در بین قبایل کوهستانی رایج است. بودیسم و پرستش ارواح به راحتی در کنار هم وجود دارند. تعداد کمی مسیحی و مسلمان نیز در لائوس زندگی می‌کنند.
زبان رسمی و غالب لائو است، یک زبان آهنگین از گروه زبان های تای. لائوهای میان کوهه و کوهستان به زبان های قبیله ای صحبت می کنند. زبان فرانسه که زمانی در دولت و تجارت رایج بود، کمتر مورد استفاده قرار می گیرد، در حالی که دانش انگلیسی - زبان انجمن ملل آسیای جنوب شرقی (آسه آن) - در سال های اخیر افزایش یافته است.