ملکشاه
ملکشاه یا سلطان جلال‌الدوله معز الدنیا و الدین قسیم امیرالمؤمنین ابوالفتح حسن ملکشاه بن محمد آلپ ارسلان بن چغری بیگ سلجوقی متولد 447 ق در اصفهان به عنوان پادشاه ایران در سلسله سلجوقیان بود. ملکشاه در تاریخ 465 ق بعد از آلپ‌ارسلان به پادشاهی رسید و تا تاریخ 485 ق حکومت کرد. در این مدت مرکز حکومت او اصفهان بود. سرانجام بعد از ملکشاه، محمود یکم به پادشاهی رسید.
| ملکشاه | |
|---|---|
| نام کامل: | سلطان جلال‌الدوله معز الدنیا و الدین قسیم امیرالمؤمنین ابوالفتح حسن ملکشاه بن محمد آلپ ارسلان بن چغری بیگ سلجوقی |
| لقب(ها): | جلال‌الدوله |
| تاریخ تولد: | 447 ق |
| محل تولد: | اصفهان |
| تاریخ فوت: | 485 ق |
| محل فوت: | بغداد |
| علت مرگ: | تنها چندی پس از خواجه نظام‌الملک، احتمالا به دلیل مسمومیت توسط خلیفه عباسی المقتدر یا زردی درگذشت. |
| محل دفن: | اصفهان |
| سلسله: | سلجوقیان |
| قلمرو: | ماوراءالنهر، خراسان بزرگ، فلات ایران، عراق، عمان و بخش‌هایی از آناتولی و قفقاز جنوبی |
| مرکز حکومت: | اصفهان |
| شاه قبلی: | آلپ‌ارسلان |
| شاه بعدی: | محمود یکم |
| آغاز سلطنت: | 465 ق |
| پایان سلطنت: | 485 ق |
| نام پدر: | آلپ‌ارسلان |
| همسر(ها): | ترکان خاتون، زبیده خاتون، تاج الدین خاتون صفاریه |
| فرزند(ان): | برکیارق، محمد یکم تپر، احمد سنجر، محمود یکم، احمد شجاع، داوود، ماه‌ملک خاتون، ستاره خاتون، گوهر خاتون، عصمة خاتون (همسر المستظهر بالله خلیفه بیست و هشتم عباسی) |
ملکشاه پسر آلپ ارسلان، بعد از مرگ پدرش به کمک خواجه نظام‌الملک در سال ۴۶۵ هجری به سلطنت دست یافت. ماندگارترین میراث وی، تنظیم تقویم جلالی است که به نام وی و توسط گروهی از ریاضی‌دانان برجسته زمان او به سرپرستی عمر خیام انجام گرفت.
او توانست نواحی بسیاری را فتح و قدرت و قلمرو سلجوقیان را به اوج خود برساند. ملکشاه علاقه زیادی به ادبیات، علم و هنر نشان می‌داد. از سلطنت او به خاطر مساجد باشکوه پایتختش اصفهان، اشعار خیام و اصلاح تقویم یاد می‌شود. در دوره پادشاهی وی، مردم او از صلح داخلی و بردباری مذهبی برخوردار بودند. اگرچه حکومت او پس از برکناری خواجه نظام‌الملک و روی کار آمدن تاج‌الملک قمی، حرکتی رو به زوال در پیش گرفت.
قلمرو
در منابع قلمرو حکومت ملکشاه ' ماوراءالنهر، خراسان بزرگ، فلات ایران، عراق، عمان و بخش‌هایی از آناتولی و قفقاز جنوبی' ذکر شده است.
درگذشت
ملکشاه سرانجام در تاریخ 485 ق در بغداد درگذشت. درباره علت مرگ او در منابع این چنین آمده است که تنها چندی پس از خواجه نظام‌الملک، احتمالا به دلیل مسمومیت توسط خلیفه عباسی المقتدر یا زردی درگذشت. او در اصفهان به خاک سپرده شد.