کتایون ریاحی
کتایون ریاحی (متولد 10 دی 1340، تهران) بازیگر و نویسنده است. ریاحی پس از بازی در مجموعه تلویزیونی یوسف پیامبر (1387) در نقش زلیخا، از دنیای بازیگری خداحافظی کرد.
زندگی و تحصیلات
کتایون ریاحی در خانوادهای فرهنگی و تحصیلکرده به دنیا آمد. پدر او، دکتر اردشیر ریاحی، پزشک ارتوپد و مادرش، گیتی ریاحی، طراح لباس بود. اصالت خانوادگی او به ترکیب شیرازی و گیلانی بازمیگردد. کتایون از دوران نوجوانی روحیهای پرتلاش و مستقل داشت؛ از ۱۶ سالگی در کنار ادامه تحصیل، به عنوان معلم حقالتدریس در آموزش و پرورش فعالیت میکرد و همزمان در یک تولیدی لباس نوزاد نیز مشغول به کار بود. او تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته ادبیات و انسانشناسی به پایان رساند.
آغاز فعالیت هنری
ریاحی فعالیت هنری خود را با نویسندگی برای کودکان آغاز کرد. نخستین تجربه سینمایی او با فیلم خبرچین رقم خورد، اما به دلیل مشکلات تولید، فیلم نیمهتمام ماند. دومین حضور او در سینما با فیلم پاییزان بود که هرچند تجربهای حرفهای محسوب میشد، اما نتوانست موجب درخشش او شود.
مسیر هنری او با چند تجربه نهچندان موفق در سینما ادامه یافت تا اینکه با ورود به تلویزیون و حضور در مجموعه پدرسالار (۱۳۷۴) به کارگردانی اکبر خواجویی، در کنار بازیگرانی چون محمدعلی کشاورز، حمیده خیرآبادی، خسرو شجاعزاده و کمند امیرسلیمانی، توانست توجه مخاطبان را جلب کند و به چهرهای محبوب تبدیل شود.
شهرت و موفقیت
موفقیت کتایون ریاحی با حضور در سریال ماندگار پس از باران به کارگردانی سعید سلطانی به اوج رسید. ایفای نقش «خانم بزرگ» در این مجموعه، او را به یکی از شناختهشدهترین بازیگران زن تلویزیون دهه ۱۳۷۰ تبدیل کرد. پس از این موفقیت، در سریالهای شب دهم و روزهای زندگی نیز حضور یافت و توانست توانایی خود را در نقشهای دراماتیک و احساسی تثبیت کند.
بازگشت او به سینما پس از پنج سال دوری، با فیلم شام آخر (۱۳۸۰) به کارگردانی فریدون جیرانی همراه بود؛ فیلمی که از آن به عنوان نقطه عطف کارنامه هنریاش یاد میشود. بازی تأثیرگذار او در نقش «مهتاب» با تحسین منتقدان مواجه شد و برای این نقش نامزد جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن از بیستمین جشنواره فیلم فجر شد. او همچنین برای بازی در فیلم این زن حرف نمیزند نیز نامزد جایزه بهترین بازیگر زن از جشن خانه سینما شد.
اوج هنری و نقش زلیخا
آخرین تجربه بازیگری کتایون ریاحی در مجموعه یوسف پیامبر (۱۳۸۷) به کارگردانی فرجالله سلحشور، یکی از درخشانترین نقشآفرینیهای او بود. او در نقش زلیخا تصویری انسانی، عمیق و متفاوت از یکی از شخصیتهای تاریخی و دینی ارائه کرد که تحسین گسترده مخاطبان و منتقدان را در پی داشت. این نقش به او جایگاهی ماندگار در ذهن تماشاگران ایرانی بخشید.
کنارهگیری از بازیگری
کتایون ریاحی پس از پخش مجموعه یوسف پیامبر در خرداد ۱۳۸۸ با انتشار یادداشتی در وبسایت سیمافیلم، از دنیای بازیگری خداحافظی کرد. او در این یادداشت اعلام کرد که دیگر نمیتواند فضای موجود در سینما را تحمل کند و ترجیح میدهد تجربه معنوی و آرامشبخش خود در سریال یوسف پیامبر را در ذهن نگه دارد.
فرجالله سلحشور، کارگردان این مجموعه، بعدها در گفتوگویی بیان کرد که ریاحی به او گفته است: «میخواهم شیرینی سریال یوسف پیامبر در ذائقهام بماند و دیگر بازی نکنم.»
در تیرماه ۱۳۹۵، پس از چند سال دوری، ریاحی در برنامه خندوانه با اجرای رامبد جوان حضور یافت و از امکان بازگشت به عرصه هنر سخن گفت، هرچند این بازگشت به طور جدی تحقق نیافت.
فعالیتهای اجتماعی و نیکوکاری
کتایون ریاحی از چهرههای فعال در زمینه کارهای انساندوستانه و خیریه است. او در سوم اسفندماه ۱۳۹۱، بنیاد نیکوکاری خود را با نام کیش مهر کتایون (کُمَک) در جزیره کیش تأسیس کرد. هدف اصلی این بنیاد، حمایت از کودکان ناشنوای مادرزادی و فراهم کردن امکان عمل جراحی کاشت حلزونی برای بازگرداندن شنوایی آنان است.
این بنیاد به عنوان یکی از نخستین نهادهای خصوصی در ایران که به شکل تخصصی در حوزه ناشنوایان فعالیت میکند، مورد تقدیر نهادهای مختلف اجتماعی و فرهنگی قرار گرفته است.
آثار مکتوب
ریاحی در کنار فعالیتهای هنری خود، در زمینه نویسندگی نیز فعال بوده است. در سال ۱۳۹۳ دو کتاب از او منتشر شد:
- یک پنجره برای من: مجموعهای از هشت نمایشنامه با طرح جلد عباس کیارستمی که در مقدمه آن بخشهایی از زندگی و نگاه فلسفی نویسنده روایت شده است.
- ماهی قرمز کوچولو: داستانی کودکانه که نگاه عاطفی و تربیتی او به دنیای کودکان را بازتاب میدهد.
زندگی شخصی
کتایون ریاحی دو بار ازدواج کرده است. نخستین ازدواج او با فرشید رحیمیان، رهبر ارکستر سمفونیک و آهنگساز ایرانی بود. حاصل این ازدواج پسری به نام پوریا رحیمیان است که موسیقیدان و دارای تحصیلات آکادمیک در زمینه موسیقی است. او نخستین آلبوم بیکلام خود با نام پژواک سکوت را به نفع بنیاد خیریه مادرش منتشر کرد. ازدواج نخست ریاحی به جدایی انجامید و فرشید رحیمیان در دیماه ۱۴۰۲ درگذشت.
ازدواج دوم او با مسعود بهبهانی، از سهامداران شرکت بینالمللی «اویل ورد» در آمریکا بود که این پیوند نیز به جدایی انجامید.
آثار کتایون ریاحی
آثار سینمایی کتایون ریاحی
- بازی در فیلم دعوت به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا در سال 1387.
- بازی در فیلم شیرین به کارگردانی عباس کیارستمی در سال 1387.
- بازی در فیلم تارا و تب توت فرنگی به کارگردانی سعید سهیلی در سال 1382.
- بازی در فیلم این زن حرف نمیزند به کارگردانی احمد امینی در سال 1381.
- بازی در فیلم بانوی من به کارگردانی یدالله صمدی در سال 1381.
- بازی در فیلم جایی دیگر به کارگردانی مهدی کرمپور در سال 1381.
- بازی در فیلم شام آخر به کارگردانی فریدون جیرانی در سال 1380.
- بازی در فیلم لاکپشت به کارگردانی علی شاهحاتمی در سال 1375.
- بازی در فیلم ماه مهربان به کارگردانی قاسم جعفری در سال 1374.
- بازی در فیلم قافله به کارگردانی مجید جوانمرد در سال 1371.
- بازی در فیلم تماس شیطانی به کارگردانی حسن قلیزاده در سال 1371.
- بازی در فیلم حکایت آن مرد خوشبخت به کارگردانی رضا حیدرنژاد در سال 1369.
- بازی در فیلم آپارتمان شماره 13 به کارگردانی یدالله صمدی در سال 1369.
- بازی در فیلم کشتی آنجلیکا به کارگردانی محمدرضا بزرگنیا در سال 1367.
- بازی در فیلم آخرین لحظه به کارگردانی فرخ انصاری بصیر در سال 1367.
- بازی در فیلم غریبه به کارگردانی رحمان رضایی در سال 1366.
- بازی در فیلم خبرچین به کارگردانی نصرت الله زمردیان و مازیار پرتو در سال 1366.
- بازی در فیلم پاییزان به کارگردانی رسول صدرعاملی در سال 1366.
آثار تلویزیونی کتایون ریاحی
- بازی در سریال یوسف پیامبر به کارگردانی فرج الله سلحشور در سال 1387.
- بازی در سریال مرده متحرک به کارگردانی رضا کریمی در سال 1384.
- بازی در سریال عروج به کارگردانی سیروس مقدم در سال 1381.
- بازی در سریال شب دهم به کارگردانی حسن فتحی در سال 1380.
- بازی در سریال روشنتر از خاموشی به کارگردانی حسن فتحی در سال 1378.
- بازی در سریال پس از باران به کارگردانی سعید سلطانی در سال 1378.
- بازی در سریال روزهای زندگی به کارگردانی سیروس مقدم در سال 1377.
- بازی در سریال خبرنگار خارجی به کارگردانی محمدحسین لطیفی در سال 1376.
- بازی در سریال فردا دیر است به کارگردانی حسن فتحی در سال 1376.
- بازی در سریال شرکت به کارگردانی عبدالله باکیده در سال 1376.
- بازی در سریال بازگشت پرستوها به کارگردانی ابوالقاسم طالبی در سال 1376.
- بازی در سریال صدای صنوبر به کارگردانی شاپور قریب در سال 1375.
- بازی در سریال پهلوانان نمیمیرند به کارگردانی حسن فتحی در سال 1374.
- بازی در سریال شیخ مفید به کارگردانی فریبرز صالح در سال 1374.
- بازی در سریال عاطفه به کارگردانی حسن فتحی در سال 1373.
- بازی در سریال پدر سالار به کارگردانی اکبر خواجویی در سال 1372.
- بازی در سریال همسایهها به کارگردانی حسن فتحی در سال 1372.
- بازی در سریال دردسر به کارگردانی مجید ماهیچی در سال 1371.
- بازی در سریال هفت شهر عشق به کارگردانی محمدعلی نجفی در سال 1369.
- بازی در سریال سایه همسایه به کارگردانی اسماعیل خلج در سال 1364.
جوایز و افتخارات کتایون ریاحی
- کاندید سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن برای فیلم شام آخر در بیستمین دوره جشنواره فیلم فجر، سال 1380
- جایزه بهترین بازیگر زن از جشنواره بینالمللی فیلم قاهره برای فیلم شام آخر سال 1381
- بازیگر برگزیده منتقدان و جشن سینمایی دنیای تصویر (جشن حافظ) برای سریال شب دهم، سال 1381
- کاندید تندیس زرین بهترین بازیگر نقش اول زن برای فیلم شام آخر در ششمین دوره جشن خانه سینما، سال 1381
- کاندید تندیس زرین بهترین بازیگر نقش اول زن برای فیلم این زن حرف نمیزند در هفتمین جشن خانه سینما، سال 1382
- کاندید لوح زرین بهترین بازیگر زن برای فیلم شام آخردر سومین دوره منتخب سایت ایران اکتور، سال 1382
- بازیگر نقش اول زن سال برای فیلم این زن حرف نمیزند در هجدهمین دوره منتخب نویسندگان و منتقدان، سال 1382
- بازیگر برگزیده منتقدان و جشن سینمایی دنیای تصویر (جشن حافظ) برای فیلم این زن حرف نمیزند، سال 1382
- کاندید لوح زرین بهترین بازیگر زن برای فیلم این زن حرف نمیزند در چهارمین دوره 4 منتخب سایت ایران اکتور، سال 1383
- بازیگر برگزیده منتقدان و جشن سینمایی دنیای تصویر (جشن حافظ) برای سریال یوسف پیامبر، سال 1390
- بازیگر برگزیده جشنواره سیما برای مجموعه پس از باران
- بازیگر برگزیده جشنواره سیما برای مجموعه فردا دیر است
- بازیگر برگزیده جشنواره سیما برای مجموعه روزهای زندگی
- بازیگر برگزیده جشنواره سیما برای مجموعه شب دهم
- بازیگر برگزیده جشنواره سیما برای مجموعه یوسف پیامبر
- بهترین بازیگر مردمی برگزیده جشنواره سیما