سده

سَده یا قَرن واحدی از زمان است که معادل یک‌صد (۱۰۰) سال می‌باشد. هر قرن شامل ده دهه (۱۰ سال) است و هر ده قرن برابر با یک هزاره (۱۰۰۰ سال) است.

ریشه‌شناسی

واژه "قرن" که از زبان عربی به فارسی وارد شده، معادل "سده" است. مترادف‌های دیگر این کلمه عبارتند از: سده، مئه، دوران، دوره، عهد، گیسو، مو، رئیس، سرور، مهتر، زغال اخته، سرون، شاخ، قله، ستیغ.

در زبان فارسی، قرن بیشتر از سده استفاده می‌شود.

سال آغازین و پایان سده

در یک مدل سال‌شماری، سال یکم هر سده آغاز آن سده محسوب می‌شود؛ بنابراین، سدهٔ بیستم از سال ۱۹۰۱ تا پایان سال ۲۰۰۰ ادامه داشته‌است. در این مدل، سده‌شماری با سال ۱ آغاز می‌شود. اما در مدل دیگری که محبوبیت بیشتری دارد و بیشتر بکار می‌رود، سده بر اساس سال‌هایی که رقم صدگان و بالاتر مشترک دارند نام‌گذاری می‌شود. در این مدل، تمام سال‌هایی که با ۱۹ شروع می‌شوند (از جمله ۱۹۰۰) به سده بیستم تعلق دارند.

جشن سده

فردوسی، شاعر بزرگ ایرانی، دربارهٔ جشن سده نظراتی بیان کرده‌است:

شب آمد برافروخت آتش چو کوه؛ همان شاه در گرد او با گروه

یکی جشن کرد آن شب و باده خْوَرد؛ سده نام آن جشن فرخنده کرد

ز هوشنگ ماند این سده یادگار؛ بسی باد چون او دگر شهریار

کز آباد کردن جهان شاد کرد؛ جهانی به نیکی از او یاد کرد

فردوسی در شاهنامه به جشن سده اشاره کرده و معتقد است که این جشن به خاطر پدید آمدن آتش توسط هوشنگ به وجود آمده‌است.

جدول سده‌ها

سده‌های میلادی

• سده اول میلادی: 1 - 100 میلادی
• سده دوم میلادی: 101 - 200 میلادی
• سده سوم میلادی: 201 - 300 میلادی
• سده چهارم میلادی: 301 - 400 میلادی
• سده پنجم میلادی: 401 - 500 میلادی
• سده ششم میلادی: 501 - 600 میلادی
• سده هفتم میلادی: 601 - 700 میلادی
• سده هشتم میلادی: 701 - 800 میلادی
• سده نهم میلادی: 801 - 900 میلادی
• سده دهم میلادی: 901 - 1000 میلادی
• سده یازدهم میلادی: 1001 - 1100 میلادی
• سده دوازدهم میلادی: 1101 - 1200 میلادی
• سده سیزدهم میلادی: 1201 - 1300 میلادی
• سده چهاردهم میلادی: 1301 - 1400 میلادی
• سده پانزدهم میلادی: 1401 - 1500 میلادی
• سده شانزدهم میلادی: 1501 - 1600 میلادی
• سده هفدهم میلادی: 1601 - 1700 میلادی
• سده هجدهم میلادی: 1701 - 1800 میلادی
• سده نوزدهم میلادی: 1801 - 1900 میلادی
• سده بیستم میلادی: 1901 - 2000 میلادی
• سده بیست و یکم میلادی: 2001 - 2100 میلادی

سده‌های خورشیدی

• سده اول خورشیدی: 1 - 100 خورشیدی (621 - 720 میلادی)
• سده دوم خورشیدی: 101 - 200 خورشیدی (721 - 820 میلادی)
• سده سوم خورشیدی: 201 - 300 خورشیدی (821 - 920 میلادی)
• سده چهارم خورشیدی: 301 - 400 خورشیدی (921 - 1020 میلادی)
• سده پنجم خورشیدی: 401 - 500 خورشیدی (1021 - 1120 میلادی)
• سده ششم خورشیدی: 501 - 600 خورشیدی (1121 - 1220 میلادی)
• سده هفتم خورشیدی: 601 - 700 خورشیدی (1221 - 1320 میلادی)
• سده هشتم خورشیدی: 701 - 800 خورشیدی (1321 - 1420 میلادی)
• سده نهم خورشیدی: 801 - 900 خورشیدی (1421 - 1520 میلادی)
• سده دهم خورشیدی: 901 - 1000 خورشیدی (1521 - 1620 میلادی)
• سده یازدهم خورشیدی: 1001 - 1100 خورشیدی (1621 - 1720 میلادی)
• سده دوازدهم خورشیدی: 1101 - 1200 خورشیدی (1721 - 1820 میلادی)
• سده سیزدهم خورشیدی: 1201 - 1300 خورشیدی (1821 - 1920 میلادی)
• سده چهاردهم خورشیدی: 1301 - 1400 خورشیدی (1921 - 2020 میلادی)
• سده پانزدهم خورشیدی: 1401 - 1500 خورشیدی (2021 - 2120 میلادی)

سده قمری

• سده اول قمری: 1 - 100 قمری (622 - 719 میلادی)
• سده دوم قمری: 101 - 200 قمری (720 - 816 میلادی)
• سده سوم قمری: 201 - 300 قمری (817 - 913 میلادی)
• سده چهارم قمری: 301 - 400 قمری (914 - 1009 میلادی)
• سده پنجم قمری: 401 - 500 قمری (1010 - 1106 میلادی)
• سده ششم قمری: 501 - 600 قمری (1107 - 1203 میلادی)
• سده هفتم قمری: 601 - 700 قمری (1204 - 1299 میلادی)
• سده هشتم قمری: 701 - 800 قمری (1300 - 1396 میلادی)
• سده نهم قمری: 801 - 900 قمری (1397 - 1493 میلادی)
• سده دهم قمری: 901 - 1000 قمری (1494 - 1590 میلادی)
• سده یازدهم قمری: 1001 - 1100 قمری (1591 - 1687 میلادی)
• سده دوازدهم قمری: 1101 - 1200 قمری (1688 - 1784 میلادی)
• سده سیزدهم قمری: 1201 - 1300 قمری (1785 - 1881 میلادی)
• سده چهاردهم قمری: 1301 - 1400 قمری (1882 - 1979 میلادی)
• سده پانزدهم قمری: 1401 - 1500 قمری (1980 - 2076 میلادی)