محمدتقی جعفری
علامه محمدتقی جعفری، مفسر نهج‌البلاغه، فقیه، عارف، فیلسوف و مولوی‌شناس معاصر ایران و از بنیانگذاران حقوق بشر اسلامی و اعلامیه حقوق بشر در اسلام (اعلامیه قاهره) متولد 24 مرداد 1302 شهر تبریز بودند.
ایشان از برجسته‌ترین چهره‌های معاصر ایران در حوزه فلسفه، عرفان و علوم اسلامی هستند. او عمر خود را در تحصیل، تدریس و پژوهش و تحقیق سپری کرد. وی بیش از ۸۰ جلد کتاب تالیف کرده است. جبر و اختیار، شرح نهج‌البلاغه، شرح مثنوی معنوی و وجدان، از معروف‌ترین آثار اوست.
محمدتقی جعفری با تلفیق حکمت اسلامی و اندیشه‌های غربی، به آفرینش منظومه‌ای فکری بدیع و ژرف‌اندیشانه دست زد و شاگردان و مریدان بسیاری تربیت کرد.
تولد
علامه محمدتقی جعفری در تبریز به دنیا آمد. او نزد مادر خود مقداری مقدمات دروس و قرآن را آموخت. و پس از طی تحصیلات مقدماتی در مدرسه اعتماد تبریز و گذراندن پایه چهارم و پنجم، به فراگیری علوم دینی در حوضه‌های علمیه شهر‌های مختلف پرداخت. او شاگرد مرتضی طالقانی بود و هوش و استعداد او باعث شد که به سرعت جزو طلاب ممتاز و فاضل قرار بگیرد.
تحصیلات
در دوران جوانی، علامه جعفری راهی نجف اشرف شد و در آنجا از محضر بزرگانی چون آیت‌الله سید ابوالقاسم خویی و آیت‌الله حکیم کسب فیض کرد. در نجف بود که او با فلسفه غرب آشنا شد و به مطالعه آثار فیلسوفان غربی، به خصوص در حوزه هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی، پرداخت.
آثار
از جمله آثار ماندگار علامه جعفری می‌توان به "تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی"، "ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه"، "اخلاق دین و اخلاق علم"، "نقد و بررسی مکاتب فلسفی"، "تاریخ فلسفه در اسلام" و "انسان در جستجوی خدا" اشاره کرد.
لیست آثار علامه جعفری بدین شرح است:
فلسفه:
- فلسفه علم: 1354
- فلسفه دین: 1355
- مبانی فلسفه در اسلام: 1361
- نقد و بررسی مکاتب فلسفی: 1367
- تاریخ فلسفه در اسلام: 1372
عرفان:
- کشف و شهود: 1353
- معرفت عرفانی: 1354
- انسان در عرفان: 1356
- اخلاق عرفانی: 1363
- فلسفه عرفان: 1375
اخلاق:
- اخلاق دین و اخلاق علم: 1353
- تربیت اسلامی: 1354
- انسان در جستجوی خدا: 1358
- آفرینش و انسان: 1362
- معرفت و اخلاق: 1370
قرآن و تفسیر:
- تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی: 15 جلد، 1342 تا 1377
- ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه: 27 جلد، 1354 تا 1376
- معارف و معاریف قرآن: 1372
- قرآن و فلسفه: 1375
- قرآن و عرفان: 1376
نقد اندیشه‌های غربی:
- بررسی و نقد نظریات دیوید هیوم در چهار موضوع فلسفی: 1353
- توضیح و بررسی مصاحبه برتراند راسل - وایت: 1354
- بررسی و نقد برگزیده افکار برتراند راسل: 1355
- بررسی و نقد کتاب «سرگذشت اندیشه‌ها»: 1356
- نقد و بررسی مکاتب فلسفی غرب: 1367
ادبیات:
- تحلیل شخصیت خیام: 1352
- سه شاعر (حافظ، سعدی، نظامی): 1353
- از دریا به دریا (کشف الابیات مثنوی مولوی): 1354
- مبدأ اعلا: 1376
آثار دیگر:
- مبانی فقه: 1354
- مبانی حقوق: 1355
- مبانی سیاست: 1356
- مبانی اجتماع: 1357
- مبانی اقتصاد: 1358
علامه جعفری در آثار خود به تبیین چیستی انسان، جایگاه او در عالم هستی، هدف از خلقت او، رابطه دین و دانش، مبانی فلسفی علم، اخلاق اسلامی و نقد اندیشه‌های غربی پرداخته است.
نکات قابل توجه
- تلفیق دین و دانش: جعفری معتقد بود که دین و دانش دو بال پرواز انسان به سوی سعادت حقیقی هستند و هیچ‌کدام را نباید فدای دیگری کرد.
- انسان‌شناسی: جعفری در آثار خود به تبیین چیستی انسان، جایگاه او در عالم هستی و هدف از خلقت او پرداخته است.
- فلسفه علم: جعفری به بررسی مبانی فلسفی علم و رابطه آن با دین پرداخته است.
- اخلاق: جعفری در آثار خود به تبیین مبانی اخلاقی اسلام و ارائه الگوی زندگی اخلاقی برای انسان‌ها پرداخته است.
- نقد اندیشه‌های غربی: جعفری به نقد و بررسی اندیشه‌های برخی از فیلسوفان غربی مانند دکارت، کانت و هیوم پرداخته است.
وفات
سر انجام وی در تاریخ 25 آبان سال 1377 شمسی و در سن 75 سالگی دار فانی را وداع گفتند. و در مشهد در حرم امام رضا(ع) در دارالزهد به خاک سپرده شد.
آیت‌الله خامنه‌ای، در پیامی درگذشت علامه جعفری را تسلیت گفتند و ایشان را "عالمی فرزانه، متفکر و فیلسوف و ادیب نامدار" توصیف کردند.