ویروس
ویروس یک واحد ژنتیکی عفونی است و از میان تمام انواع باکتری‌ها، ساختمانی کوچک‌تر دارد. ویژگی‌های «ویروس‌ها» (Viruses)، آن‌ها را در مرز بین موجود زنده و غیر زنده قرار می‌دهد.
ویروس‌ها به طور معمول هر دو سلول‌های یوکاریوت‌ها (مانند حیوانات ، حشرات و گیاهان) و پروکاریوت‌ها (مانند باکتری ها) را آلوده می‌کنند. ماده ژنتیکی ویروس‌ها درون یک پروتئین محافظ جای دارد، همین پوشش محافظ ویروس‌ها را از پریون‌ها (عوامل عفونی که تنها از پروتئین ساخته شده‌اند) و ویروئیدها (عوامل عفونی که نوکلئوتیدهایی از جنس RNA بدون پوشش پروتئینی هستند) متمایز می‌کنند.
ویروس‌ها انگل‌های داخل سلولی هستند، به این معنی که آن‌ها فقط با ورود به سلول میزبان و استفاده از ظرفیت‌ها و امکانات آن برای تولید مثل خود، می‌توانند تکثیر شوند. ویروسی که باکتری‌ها را آلوده می‌کند به عنوان یک باکتریوفاژ شناخته می‌شود که اغلب به صورت اختصاصی به آن‌ها «فاژ» (Phage) می‌گویند. ویروس‌ها بیماری‌هایی بسیاری را در بدن انسان ایجاد می‌کنند. بیماری‌های انسانی ناشی از عفونت ویروسی شامل سرماخوردگی، آنفلوانزا، ابولا، آبله مرغان و ایدز است.
با اینکه بیماری‌های ویروسی توسط مکانیسم‌های مختلفی از جمله حشرات منتقل شده و شیوع پیدا می‌کنند، اما چنانچه جامعه انسانی قوانین و هنجارهای بهداشتی را به خوبی رعایت می‌کرد، کمتر با انواع ویروس‌های شایع در سراسر جهان مواجه بودیم. این قوانین شامل کارهای ساده‌ای مانند جلوگیری از انتشار و دفع حشرات، رعایت بهداشت در اماکن عمومی، رعایت بهداشت جنسی و انجام مراقبت‌های شخصی، واکسیناسیون و غیره است که می‌توانند در کاهش شیوع بیماری‌های همه گیر ویروسی موثر واقع شوند. در واقع گاهی برای کاهش شیوع بیماری‌های ویروسی و حتی درمان آن‌ها باید به آموزش بهداشت و مراقبت‌های شخصی در افراد و جامعه پرداخت.
ویروس‌ها به طور گسترده در سراسر زمین مانند اقیانوس‌ها، رودخانه‌ها، چشمه‌های آب گرم و در اعماق زیر زمین پراکنده شده‌اند.
منشا ژن‌های ویروسی، مانند ژن syncytin در ژن‌های پستانداران است، این ژن نقش محوری در تشکیل جفت در پروسه بارداری دارد، ژن syncytin در ژنوم بسیاری از ارگانیسم‌ها یافت می‌شود، این امر نشان می‌دهد که ویروس‌ها ممکن است، یکی از منابع تنوع ژنتیکی در دوره تکامل بوده‌اند.
به طور کلی ویروس‌ها موجودات غیر زنده محسوب می‌شوند، زیرا همه معیارهای تعریف معمول و مورد قبول زندگی در آن‌ها دیده نمی‌شود. از میان این معیارها می‌توان به این موارد اشاره کرد که ویروس‌ها غشای سلولی ندارند و به خودی خود نمی‌توانند غشا بسازند یا حتی متابولیسم انجام دهند. پاسخ قطعی به این سوال که آیا ویروس‌ها موجودات زنده‌ای هستند یا خیر هنوز وجود ندارد، زیرا برخی از ارگانیسم‌ها هستند که زنده به شمار می‌آیند اما ویژگی‌هایی مانند ویروس‌ها را از خود نشان می‌دهند.
مطالعه چرخه زندگی و فعالیت ویروس‌ها تحت عنوان علم ویروس شناسی شناخته شده است و به فردی که ویروس‌ها را مطالعه می کنند، ویروس شناس گفته می‌شود.
ساختار
یک ذره ویروسی کامل به نام «ویرون» (Virion) شناخته می‌شود. ویرون‌ها کمی بیشتر از یک انتقال دهنده ژن هستند، به طوری که دارای حداقل میزان نوکلئیک اسید بوده که توسط یک پوشش پروتئینی به نام «کپسید» (Capsid) پوشیده شده است.
کپسید از پروتئینی ایجاد شده که توسط ژنوم ویروس کدگذاری می‌شود و ممکن است ساختار کروی یا مارپیچ داشته باشد. این پروتئین‌ها همراه با اسیدهای نوکلئیک ساختارهایی به نام «نوکلئوپروتئین‌ها» (Nucleoproteins) را می‌سازند. ترکیب نوکلئوپروتئین‌ها و اسیدهای نوکلئیک ساختارهایی را ایجاد می‌کنند که به عنوان «نوکلئوکپسید» (Nucleocapsid) شناخته می‌شوند.