دریا: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
||
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''دریا''' به معنای یک [[بزرگراه]] آبی است که بزرگترین انواع رودخانه‌ها و روبازهای آبی را در خود جمع می‌کند. از نظر عرض و طول، دریاها بسیار بزرگ هستند و بیش از ۷۱٪ از سطح زمین را پوشش می‌دهند. دریاها ذخایر غنی از مواد معدنی، [[نمک]]، [[صدف]] و جانوران زنده‌ای مانند [[ماهیان]] بی‌شمار را در خود جای داده‌اند. همچنین، دریاها برای حمل‌ونقل، [[تجارت]]، [[ | '''دریا''' به معنای یک [[بزرگراه]] آبی است که بزرگترین انواع رودخانه‌ها و روبازهای آبی را در خود جمع می‌کند. [[پرونده:دریای خزر.jpg|جایگزین=دریای خزر|بندانگشتی|[[دریای خزر]]]] | ||
از نظر عرض و طول، دریاها بسیار بزرگ هستند و بیش از ۷۱٪ از سطح زمین را پوشش می‌دهند. دریاها ذخایر غنی از مواد معدنی، [[نمک]]، [[صدف]] و جانوران زنده‌ای مانند [[ماهی|ماهیان]] بی‌شمار را در خود جای داده‌اند. همچنین، دریاها برای حمل‌ونقل، [[تجارت]]، تولید [[انرژی]]، تحقیقات [[علمی]] و حفظ تعادل طبیعت بسیار اهمیت دارند. | |||
== تاریخچه == | == تاریخچه == | ||
'''دریا'''ها، از اولین اتفاقات تاریخ زمین تا امروز، نقش مهمی در سیر تکامل زندگی روی کره‌ی زمین داشته‌اند. از لحاظ عمده، تاریخچه دریاها به عنوان محیط‌زیستی، به میلیاردها سال پیش می‌رسد. در حدود ۳٫۸ میلیارد سال پیش، پس از شکل‌گیری زمین به عنوان یک سیاره، آب‌های بارانی شروع به جمع شدن در محدوده‌های آثار برجسته ساختاری مثل دره‌ها و چاه‌ها کردند. با فراگیر شدن این آب‌ها، اولین اقیانوسها شکل گرفتند. دریاها در طول زمان تغییرات بسیاری را تجربه کرده‌اند، از جمله تغییر شکل، تغییر حجم، تغییر دما و تغییر شیمی بخشی از آب دریا. آب دریاها همچنین در حالت جامد، به صورت یخ و شکل مایع در حالی که [[امواج]] و جریانات مختلف از آن‌ها عبور می‌کنند نیز حاضر است. | '''دریا'''ها، از اولین اتفاقات تاریخ زمین تا امروز، نقش مهمی در سیر تکامل زندگی روی کره‌ی زمین داشته‌اند. از لحاظ عمده، تاریخچه دریاها به عنوان محیط‌زیستی، به میلیاردها سال پیش می‌رسد. در حدود ۳٫۸ میلیارد سال پیش، پس از شکل‌گیری زمین به عنوان یک سیاره، آب‌های بارانی شروع به جمع شدن در محدوده‌های آثار برجسته ساختاری مثل دره‌ها و چاه‌ها کردند. با فراگیر شدن این آب‌ها، اولین اقیانوسها شکل گرفتند. دریاها در طول زمان تغییرات بسیاری را تجربه کرده‌اند، از جمله تغییر شکل، تغییر حجم، تغییر دما و تغییر شیمی بخشی از آب دریا. آب دریاها همچنین در حالت جامد، به صورت یخ و شکل مایع در حالی که [[امواج]] و جریانات مختلف از آن‌ها عبور می‌کنند نیز حاضر است. | ||
دریاها اهمیت [[ژئوپلیتیکی]] و اقتصادی بسیاری دارند و برای [[صنایع]] مختلف، [[حمل و نقل]]، ماهیگیری، [[گردشگری]] و حتی به عنوان یک منبع انرژیاز جمله برق از طریق نیروگاه‌های برق آبی استفاده می‌شوند. همچنین، [[ | دریاها اهمیت [[ژئوپلیتیکی]] و اقتصادی بسیاری دارند و برای [[صنایع]] مختلف، [[حمل و نقل]]، ماهیگیری، [[گردشگری]] و حتی به عنوان یک منبع انرژیاز جمله برق از طریق نیروگاه‌های برق آبی استفاده می‌شوند. همچنین، [[اکوسیستم|اکوسیستم]]<nowiki/>های غنی در [[اقیانوس|اقیانوس]]<nowiki/>ها حاوی تعداد زیادی گونه حیاتی هستند که براحتی پیدا نمی‌شوند. | ||
== کاربرد دریا == | == کاربرد دریا == | ||
| خط ۲۴: | خط ۱۶: | ||
===== صنعت نفت و گاز ===== | ===== صنعت نفت و گاز ===== | ||
بخش قابل‌توجهی از منابع | بخش قابل‌توجهی از منابع نفت و گاز دنیا در زیر [[دریاچه]]<nowiki/>ها و [[اقیانوس]]<nowiki/>ها قرار دارند. اکتشاف و استخراج این منابع دریایی باعث شده تا زنجیره تولید بسیار گسترده‌ای در صنعت نفت و گاز شکل بگیرد. | ||
===== تفریح و توریسم ===== | ===== تفریح و توریسم ===== | ||
دریا به عنوان یک محیط آرام و زیبا، جذابیت زیادی برای تفریح و [[توریسم]] دارد. سواحل و جزایر دنیا بهره‌برداری از این طبیعت آرام و فراوانی از فعالیت‌ها مانند شنا، شناورسازی، ماهیگیری، | دریا به عنوان یک محیط آرام و زیبا، جذابیت زیادی برای تفریح و [[توریسم]] دارد. سواحل و جزایر دنیا بهره‌برداری از این طبیعت آرام و فراوانی از فعالیت‌ها مانند شنا، شناورسازی، ماهیگیری، سایر ورزش‌های مربوط به آب را برای علاقه‌مندان فراهم کرده‌اند. | ||
===== تأمین آب، غذا و منابع طبیعی ===== | ===== تأمین آب، غذا و منابع طبیعی ===== | ||
| خط ۳۸: | خط ۳۰: | ||
به چند مورد از خواص فیزیکی و شیمیایی دریا در ادامه می‌پردازیم. | به چند مورد از خواص فیزیکی و شیمیایی دریا در ادامه می‌پردازیم. | ||
====== دما ====== | ====== [[دما]] ====== | ||
دمای آب دریاها متفاوت است و بستگی به مکان و زمان دارد. از سطح دریا تا عمقهای بیشتر، دما کاهش می‌یابد. | دمای آب دریاها متفاوت است و بستگی به مکان و زمان دارد. از سطح دریا تا عمقهای بیشتر، دما کاهش می‌یابد. | ||
| خط ۴۴: | خط ۳۶: | ||
آب دریاها به دلیل وجود نمک‌ها، به طور معمول شور است. شوری آب دریاها بیشتر از آب‌های شیرین و منابع آبی دیگر است. | آب دریاها به دلیل وجود نمک‌ها، به طور معمول شور است. شوری آب دریاها بیشتر از آب‌های شیرین و منابع آبی دیگر است. | ||
====== شدت | ====== شدت جریان‌ها ====== | ||
دریاها جریآن‌های آبی دارند که می‌توانند شدید و با انرژی بالا باشند. این | دریاها جریآن‌های آبی دارند که می‌توانند شدید و با انرژی بالا باشند. این جریان‌ها می‌توانند تأثیری بر شیب سواحل و تغییرات اقلیمی داشته باشند. | ||
====== موج‌ها ====== | ====== موج‌ها ====== | ||
| خط ۶۲: | خط ۵۴: | ||
آب دریاها می‌تواند سطح pH متفاوتی داشته باشد که نشان دهنده اسیدی یا قلیایی بودن آب است. | آب دریاها می‌تواند سطح pH متفاوتی داشته باشد که نشان دهنده اسیدی یا قلیایی بودن آب است. | ||
====== ترکیبات | ====== ترکیبات شیمیایی ====== | ||
آب دریاها حاوی انواع ترکیبات شیمی‌آیی مانند املاح، مواد آلی و غیره است که در ترکیب و توازن با یکدیگر قرار دارند. | آب دریاها حاوی انواع ترکیبات شیمی‌آیی مانند املاح، مواد آلی و غیره است که در ترکیب و توازن با یکدیگر قرار دارند. | ||
====== اکسیژن و دی‌اکسید کربن ====== | ====== [[اکسیژن]] و [[دی‌اکسید کربن]] ====== | ||
آب دریاها حاوی مقادیر مشخصی از اکسیژن و دی‌اکسید کربن است که برای جانداران و فرآیندهای زیستی ضروری هستند. | آب دریاها حاوی مقادیر مشخصی از اکسیژن و دی‌اکسید کربن است که برای جانداران و فرآیندهای زیستی ضروری هستند. | ||
== امواج دریا == | == امواج دریا == | ||
امواج دریا پدیده‌ای طبیعی هستند که به وسیلهٔ انتقال انرژی از منطقه‌ای به منطقه‌ای دیگر در اعماق آب‌های دریاها و [[ | امواج دریا پدیده‌ای طبیعی هستند که به وسیلهٔ انتقال انرژی از منطقه‌ای به منطقه‌ای دیگر در اعماق آب‌های دریاها و [[اقیانوس]]<nowiki/>ها ایجاد می‌شوند. اصلی‌ترین عوامل تشکیل امواج دریا، باد، جاذبهٔ خورشید و جاذبهٔ ماه هستند. | ||
وقتی باد بر روی سطح آب ضربه می‌زند، انتقال انرژی به ذرات آب می‌شود و این باعث ایجاد امواج دریا می‌گردد. امواج دریا می‌توانند اندازه و ارتفاع متفاوتی داشته باشند، از امواج کوچکی که تنها چند سانتیمتر بلندی دارند تا امواج بزرگی که می‌توانند به چندین متر ارتفاع داشته باشند. | وقتی باد بر روی سطح آب ضربه می‌زند، انتقال انرژی به ذرات آب می‌شود و این باعث ایجاد امواج دریا می‌گردد. امواج دریا می‌توانند اندازه و ارتفاع متفاوتی داشته باشند، از امواج کوچکی که تنها چند سانتیمتر بلندی دارند تا امواج بزرگی که می‌توانند به چندین متر ارتفاع داشته باشند. | ||
| خط ۷۸: | خط ۷۰: | ||
== سونامی == | == سونامی == | ||
[[پرونده:سونامی .jpg|بندانگشتی|آبلرزه سونامی]] | [[پرونده:سونامی .jpg|بندانگشتی|آبلرزه سونامی]] | ||
'''سونامی''' یک نوع خاص از [[امواج]] دریا است که به شکل یک امواج عظیم و پرانرژی به طور ناگهانی دریاها و | '''[[سونامی]]''' یک نوع خاص از [[امواج]] دریا است که به شکل یک امواج عظیم و پرانرژی به طور ناگهانی دریاها و اقیانوسها ایجاد می‌شود. اصلی‌ترین علت ایجاد سونامی زمین‌لرزه‌های دریایی، انفجارها زیرآبی، لغزش‌های زیرآبی یا رانش‌های زمین‌لرزه‌ای است. زمین‌لرزه یا هر رویداد دیگری که باعث از بین رفتن بزرگترین حجم آب دریا می‌شود، موجب انزوای انرژی به طور هم‌زمان به تمامی طول و عرض منطقهٔ زیرآبی می‌شود و سونامی را ایجاد می‌کند. سونامی‌ها در اقیانوسها گاهی به صورت بی‌قاعده و با ارتفاعی کم و نامحسوس ایجاد می‌شوند، اما وقتی به سواحل نزدیک می‌شوند، در اثر تجمع این امواج و کاهش عمق آب، ارتفاع بسیار بالایی به دست می‌آورند و می‌توانند آسیب زیادی به سواحل و مناطق ساحلی وارد کنند. سونامی‌ها طبقه‌بندی می‌شوند بر اساس [[مقیاس]] سیسمیک (ارتفاع موج و فاصلهٔ زمین) و مقیاس تاثیر (خسارت و تاثیر آن روی مناطق ساحلی). تأثیر سونامی‌ها به عواملی مانند ارتفاع، سرعت، شیب سواحل و نوع خاک بستگی دارد. سونامی‌ها پدیده‌ای بسیار خطرناک هستند و می‌توانند زندگی و تمدن‌ها را نابود کنند. | ||
نسخهٔ کنونی تا ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۶:۵۵
دریا به معنای یک بزرگراه آبی است که بزرگترین انواع رودخانه‌ها و روبازهای آبی را در خود جمع می‌کند.
از نظر عرض و طول، دریاها بسیار بزرگ هستند و بیش از ۷۱٪ از سطح زمین را پوشش می‌دهند. دریاها ذخایر غنی از مواد معدنی، نمک، صدف و جانوران زنده‌ای مانند ماهیان بی‌شمار را در خود جای داده‌اند. همچنین، دریاها برای حمل‌ونقل، تجارت، تولید انرژی، تحقیقات علمی و حفظ تعادل طبیعت بسیار اهمیت دارند.
تاریخچه
دریاها، از اولین اتفاقات تاریخ زمین تا امروز، نقش مهمی در سیر تکامل زندگی روی کره‌ی زمین داشته‌اند. از لحاظ عمده، تاریخچه دریاها به عنوان محیط‌زیستی، به میلیاردها سال پیش می‌رسد. در حدود ۳٫۸ میلیارد سال پیش، پس از شکل‌گیری زمین به عنوان یک سیاره، آب‌های بارانی شروع به جمع شدن در محدوده‌های آثار برجسته ساختاری مثل دره‌ها و چاه‌ها کردند. با فراگیر شدن این آب‌ها، اولین اقیانوسها شکل گرفتند. دریاها در طول زمان تغییرات بسیاری را تجربه کرده‌اند، از جمله تغییر شکل، تغییر حجم، تغییر دما و تغییر شیمی بخشی از آب دریا. آب دریاها همچنین در حالت جامد، به صورت یخ و شکل مایع در حالی که امواج و جریانات مختلف از آن‌ها عبور می‌کنند نیز حاضر است.
دریاها اهمیت ژئوپلیتیکی و اقتصادی بسیاری دارند و برای صنایع مختلف، حمل و نقل، ماهیگیری، گردشگری و حتی به عنوان یک منبع انرژیاز جمله برق از طریق نیروگاه‌های برق آبی استفاده می‌شوند. همچنین، اکوسیستم‌های غنی در اقیانوسها حاوی تعداد زیادی گونه حیاتی هستند که براحتی پیدا نمی‌شوند.
کاربرد دریا
به چند نمونه از کاربرد دریاها در زندگی روزمره انسان در ادامه می‌پردازیم.
ماهیگیری و پرورش ماهی
دریاها محیطی مناسب برای پرورش ماهیان و دریایی‌ها هستند. ماهیان دریایی مهمترین منبع غذایی برخی از جوامع هستند و تامین پروتئین قابل توجهی برای انسان‌ها می‌کنند.
حمل و نقل و تجارت
دریا برای حمل و نقل کالاها به صورت کشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. کشتی‌ها قادر به حمل بارهای سنگین و حجیم هستند و این امکان را می‌دهند که تجارت بین کشورها را تسهیل کنند.
صنعت نفت و گاز
بخش قابل‌توجهی از منابع نفت و گاز دنیا در زیر دریاچه‌ها و اقیانوسها قرار دارند. اکتشاف و استخراج این منابع دریایی باعث شده تا زنجیره تولید بسیار گسترده‌ای در صنعت نفت و گاز شکل بگیرد.
تفریح و توریسم
دریا به عنوان یک محیط آرام و زیبا، جذابیت زیادی برای تفریح و توریسم دارد. سواحل و جزایر دنیا بهره‌برداری از این طبیعت آرام و فراوانی از فعالیت‌ها مانند شنا، شناورسازی، ماهیگیری، سایر ورزش‌های مربوط به آب را برای علاقه‌مندان فراهم کرده‌اند.
تأمین آب، غذا و منابع طبیعی
دریا منبع زنده‌بودن بسیاری از حیوانات و گیاهان است. از طرفی نیز، ماهیان و موجودات زنده دریایی مهمترین منابع غذایی برای بشر هستند. در برخی نقاط جهان، آب دریا تصفیه و به عنوان منبع آب آشامیدنی استفاده می‌شود و در بخشی دیگر جهان به عنوان منبع تولید انرژی از طریق نیروگاه‌های برق آبی هیدروپاور به کار می‌رود.
آب دریا
آب دریا یکی از منابع بزرگ آبشیرین‌کننده جهان است و دریاها و اقیانوسها را شامل می‌شود. این آب بیشتر شامل آب شور است که حاوی نمک‌ها، مواد معدنی و عناصر دیگر است. در حالی که دریاها و آب‌های اقیانوسی تقریباً ۹۷٪ موجودی آب جهان را تشکیل می‌دهند، تنها حدود ۳٪ آب جهان آب شیرین است که برای مصارف انسانی قابل مصرف مستقیم است.
خواص فیزیکی دریا
به چند مورد از خواص فیزیکی و شیمیایی دریا در ادامه می‌پردازیم.
دما
دمای آب دریاها متفاوت است و بستگی به مکان و زمان دارد. از سطح دریا تا عمقهای بیشتر، دما کاهش می‌یابد.
شوری
آب دریاها به دلیل وجود نمک‌ها، به طور معمول شور است. شوری آب دریاها بیشتر از آب‌های شیرین و منابع آبی دیگر است.
شدت جریان‌ها
دریاها جریآن‌های آبی دارند که می‌توانند شدید و با انرژی بالا باشند. این جریان‌ها می‌توانند تأثیری بر شیب سواحل و تغییرات اقلیمی داشته باشند.
موج‌ها
دریاها می‌توانند موج‌های بسیار بلند و قوی داشته باشند که به عواملی مانند باد، زلزله‌ها و تأثیرات مه برمی‌گردد.
سطح آب
سطح آب دریاها می‌تواند به دلیل نیروهای مختلف اعماق دریا و تأثیرات جاذبه، تغییر کند. این تغییرات سطح آب می‌توانند به صورت مداوم یا به صورت دوره‌ای رخ دهند.
راکدگی
دریاها می‌توانند حاوی راکدگی شوند که می‌تواند شامل آلاچیق، آشغال، رسوبات و سایر ذرات باشد.
غلظت مواد مذاب
در آب دریاها غلظت یون‌ها و مواد مذاب شیمی‌آیی مختلف مانند نمک‌ها، معدنیات و غیره بالا است.
PH
آب دریاها می‌تواند سطح pH متفاوتی داشته باشد که نشان دهنده اسیدی یا قلیایی بودن آب است.
ترکیبات شیمیایی
آب دریاها حاوی انواع ترکیبات شیمی‌آیی مانند املاح، مواد آلی و غیره است که در ترکیب و توازن با یکدیگر قرار دارند.
اکسیژن و دی‌اکسید کربن
آب دریاها حاوی مقادیر مشخصی از اکسیژن و دی‌اکسید کربن است که برای جانداران و فرآیندهای زیستی ضروری هستند.
امواج دریا
امواج دریا پدیده‌ای طبیعی هستند که به وسیلهٔ انتقال انرژی از منطقه‌ای به منطقه‌ای دیگر در اعماق آب‌های دریاها و اقیانوسها ایجاد می‌شوند. اصلی‌ترین عوامل تشکیل امواج دریا، باد، جاذبهٔ خورشید و جاذبهٔ ماه هستند.
وقتی باد بر روی سطح آب ضربه می‌زند، انتقال انرژی به ذرات آب می‌شود و این باعث ایجاد امواج دریا می‌گردد. امواج دریا می‌توانند اندازه و ارتفاع متفاوتی داشته باشند، از امواج کوچکی که تنها چند سانتیمتر بلندی دارند تا امواج بزرگی که می‌توانند به چندین متر ارتفاع داشته باشند.
امواج دریا دارای دو نوع اصلی هستندکه در ادامه به آن می‌پردازیم.
امواج طولی و امواج عرضی. امواج طولی در جهت حرکت باد ایجاد می‌شوند و امواج عرضی عمدتاً به عنوان نتیجهٔ تداخل و انعکاس امواج طولی شکل می‌گیرند. امواج دریا اهمیت زیادی در حوزهٔ سرگرمی، ورزش‌های آبی (مانند موج‌سواری و غواصی) و حمل و نقل دریایی دارند. همچنین، از امواج دریا در صنایع تولید برق از طریق نیروگاه‌های موجی نیز بهره‌برداری می‌شود.
سونامی
سونامی یک نوع خاص از امواج دریا است که به شکل یک امواج عظیم و پرانرژی به طور ناگهانی دریاها و اقیانوسها ایجاد می‌شود. اصلی‌ترین علت ایجاد سونامی زمین‌لرزه‌های دریایی، انفجارها زیرآبی، لغزش‌های زیرآبی یا رانش‌های زمین‌لرزه‌ای است. زمین‌لرزه یا هر رویداد دیگری که باعث از بین رفتن بزرگترین حجم آب دریا می‌شود، موجب انزوای انرژی به طور هم‌زمان به تمامی طول و عرض منطقهٔ زیرآبی می‌شود و سونامی را ایجاد می‌کند. سونامی‌ها در اقیانوسها گاهی به صورت بی‌قاعده و با ارتفاعی کم و نامحسوس ایجاد می‌شوند، اما وقتی به سواحل نزدیک می‌شوند، در اثر تجمع این امواج و کاهش عمق آب، ارتفاع بسیار بالایی به دست می‌آورند و می‌توانند آسیب زیادی به سواحل و مناطق ساحلی وارد کنند. سونامی‌ها طبقه‌بندی می‌شوند بر اساس مقیاس سیسمیک (ارتفاع موج و فاصلهٔ زمین) و مقیاس تاثیر (خسارت و تاثیر آن روی مناطق ساحلی). تأثیر سونامی‌ها به عواملی مانند ارتفاع، سرعت، شیب سواحل و نوع خاک بستگی دارد. سونامی‌ها پدیده‌ای بسیار خطرناک هستند و می‌توانند زندگی و تمدن‌ها را نابود کنند.