دریای خزر

تصویر هوایی دریای خزر از ایستگاه فضایی بین المللی

دریای خَزَر یا دریای مازَندَران که در متون بین المللی با نام دریای کاسپین هم شناخته می شود،  دریاچه ای وسیع و پهنه آبی بزرگی است که از جنوب به ایران منتهی می شود.کشور روسیه در شمال و غرب دریای خزر، قرار دارد. دریای خزر از غرب همچنین به جمهوری آذربایجان می رسد و در شرق نیز با  ترکمنستان و قزاقستان همجوار است.

دریای خزر بزرگترین پهنه محصور در خشکی است که در گذشته بخشی از دریای تتیس و محل اتصال اقیانوس آرام  به اقیانوس اطلس بوده. از دریای خزر به عنوان بزرگترین دریاچه جهان و همچنین کوچکترین دریای خودکفا بر روی زمین نیز یاد می شود. طول دریای خزر در حدود ۱۰۳۰ تا ۱۲۰۰ کیلومتر و عرض آن بین ۱۹۶ تا ۴۳۵ کیلومتر اندازه گیری شده است. ارتفاع سطح این دریا حدود ۲۸ متر پائین‌تر از سطح دریاهای آزاد است.

موقعیت جغرافیایی دریای خزر ۴۰° شمالی و ۵۱° شرقی است و رودهایی مانند سفیدرود - رود هراز - رود ولگا - رود کورا - رود اترک - رود سولاک به آن می‌ریزند.کشورهای همسایه و همجوار با دریای خزر  ایران، روسیه، ترکمنستان، قزاقستان و جمهوری آذربایجان هستند. مساحتِ سطح دریای خزر بسته به عوامل مختلف، متغییر است اما در بازه ۳۷۰٬۰۰۰ تا ۴۲۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع تخمین زده می شود و متوسط عمق ان در حدود  ۱۸۷ متر و حجم آب آن ۷۸٫۲۰۰ کیلومتر مکعب است و طول کرانه آن ۶۵۰۰ کیلومتر اندازه گیری شده.دریای خزر منبعی غنی از ذخایر نفت و گاز و زیستگاه بزرگی برای ماهیان خاویاری است.عمق دریای خزر در قسمت غربی بسیار اندک و غالبا کمتر از ۵ متر و شامل تنها نیم درصد از حجم آب این پهنه است.بیش از ۱۳۰ رودخانه به دریای خزر میریزند که اغلب آنها از قسمت شمال غربی به دریا می پیوندند. بزرگترین رود متصل به دریای خزر رود ولگا است و سالانه به طور متوسط ۲۴۱ کیلومتر مربع اب وارد این دریا می کند.رودهای کورا، اترک، اورال و سولاک در رتبه‌های بعدی قرار دارند.دریای هزر طبیعت بسته ای دارد که از یک سو موجب شده زیستگاه مناسبی برای جانوران متعدد باشد و از سوی دیگر در برابر آلودگی‌های محیطی، نفتی، کشاورزی و صنعتی آسیب پذیر باشد.

در تاریخ ۱۸ آذرماه سال ۱۳۸۱ کمیتهٔ تخصصی نام‌نگاری و یکسان‌سازی نام‌های جغرافیایی ایران که در سازمان نقشه‌برداری کشور مستقر است طی جلسه ای مصوب کرد که :

جهت جلوگیری از هرگونه سوءتفاهم احتمالی و جلوگیری از تشتت آراء در زمینهٔ نام پهنهٔ آبی شمال کشور، از نام «خزر» در داخل کشور و «Caspian» در متون خارجی، قراردادها و معاهدات بین‌المللی استفاده گردد.