شیر (خوراکی)

شیر، یک ماده‌ی غذایی و خوراکی به شکل مایع و سفید رنگ است که از غدد پستانی پستانداران تولید شده و منبع اصلی تغذیه پستانداران جوان، از جمله نوزادان، قبل از اینکه بتوانند غذای جامد را هضم کنند، به شمار میرود. مردم مناطق گوناگون از شیر چهارپایان اهلی، به‌ویژه گاو و دیگر چهارپایان همچون گاومیش، گوسفند، بز و شتر، استفاده می‌کنند. 

شیر

اطلاعات
مواد اصلی:	بیشترِ شیر را آب و پس از آن قندی به نام لاکتوز، پروتئین و چربی تشکیل می‌دهد.
طبع در طب سنتی:	طبع انواع شیرهای مختلف، با توجه به مقدار چربی آن‌ها، متفاوت است.
دمای سرو:	سرد و یا گرم
انرژی مواد خوراکی:	هر 100 گرم شیر 42 کالری دارد.
چربی:	هر 100 گرم شیر 0.97 گرم چربی‌ دارد.

از شیر جهت تهیه لبنیات همچون خامه، کره، ماست، پنیر، کشک، شیر خشک و بسیاری فرآورده‌های دیگر استفاده می‌شود. ترکیب شیمیایی دقیق شیر خام، به نوع گونه‌ی حیوانی که شیر را تولید کرده و سلامتی و نوع غذای حیوان و عوامل دیگری بستگی دارد. بیشترِ شیر را آب و پس از آن قندی به نام لاکتوز، پروتئین و چربی تشکیل می‌دهد.

کلسیم، که نقش اساسی در شکل گیری و استحکام استخوان ها و سلامت دندان ها دارد، از مهم ترین ترکیبات موجود در شیر است. فسفر، که برای بسیاری از واکنش‌های شیمیایی بدن و فعال کردن آنزیم‌ها لازم است و در رشد و ترمیم بافتی دخالت دارد، در میان املاح موجود در شیر حضور داشته و به غیر از آن، سدیم و پتاسیم، که در تنظیم اسیدی و بازی بودن سلول‌های بدن نقش ایفا می‌کنند، با خوردن شیر دریافت می‌شوند.

در گذشته‌های دور، شیر به عنوان یک محصول کشاورزی بود که از حیوانات مزرعه جمع‌آوری می‌شد؛ تا این که در دوره کنونی، هند توانست جایگاه ویژه‌ای در تولید این نوشیدنی لبنی در جهان برای خود کسب کند و اکنون جایگاه بزرگترین تولیدکننده‌ی شیر در جهان و صادرکننده‌ی پیشرو شیر خشک بدون چربی را به خود اختصاص داده است. در این میان نیوزلند، آلمان و هلند هم بعد از هند بزرگترین صادرکنندگان هستند.

طبع شیر

شیر ۳ جزء دارد. جزء اول جزء آبی شیر بوده و طبیعت آن سرد و تر است؛ جزء بعدی چربی شیر است که طبع گرم و خشک دارد و جزء سوم شیر، همان جزئی است که با آن پنیر تهیه می‌شود و طبع آن سرد و خشک است.

طبع شیر گاو معتدل است.

شیرهای کارخانه‌ای چون چربی‌شان گرفته شده، سرد هستند و به افراد بلغمی یا دارای غلبه بلغم توصیه نمی‌شوند.

طبع شیر گاومیش و شیر شتر گرم است.

شیر گوسفند، شیر غلیظی محسوب می‌شود و طبع آن معتدل است.

خواص شیر

• سلامت پوست: شیر به حفظ پوستی لطیف، نرم و درخشان کمک می‌کند. این به لطف ویتامین‌ها و مواد مغذی زیادی است که برای سلامتی پوست ضروری هستند. نوشیدن حداقل دو لیوان شیر در روز این مزیت را برای شما به ارمغان می‌آورد.
• دندان‌های قوی: شیر بهترین منبع برای کلسیم است و دقیقاً همان چیزی است که دندان‌های شما نیاز دارند. علاوه بر این، شیر به جلوگیری از حفره و پوسیدگی دندان کمک می‌کند. کلسیم تنها با وجود ویتامین D جذب می‌شود؛ بنابراین مطمئن شوید که شیری را که می‌نوشید با ویتامین D غنی شده است.

• استخوان‌های سالم: درست است که کودکان برای افزایش سلامت استخوان‌ها، باید شیر بنوشند تا رشد مناسب را بهبود بخشند اما بزرگسالان نیز می‌توانند با نوشیدن شیر استخوان‌های‌شان را تقویت کرده تا به پوکی استخوان مبتلا نشوند. البته دقت داشته باشید که برای جذب کلسیم به ویتامین D نیاز است تا کلسیم موجود در شیر سبب سلامت استخوان‌ها شود.

• رشد عضلات: شیر به دلیل پروتئین موجود در آن در بهبود رشد عضلات بسیار مفید است. بسیاری از ورزشکاران به دنبال تمرین، شیر می‌نوشند؛ زیرا این ماده مغذی اساسی سبب بهبود عملکرد بدن می‌شود. به علاوه، شیر به جلوگیری از درد عسل یا پودر زنجبیل یا دارچین می‌باشد.

مضرات شیر

• پوکی استخوان: نوشیدن شیر هیچ اثری بر کاهش شکستگی استخوان، در افرادی که شیر زیادی مصرف می‌کنند، ندارد و حتی میزان شکستگی استخوان در آن‌ها بیشتر می‌شود.
• مشکلات قلبی: زیاده‌وری در مصرف لبنیات می‌تواند سبب بروز گرفتگی عروق شود. همچنین شیر دارای کلسترول است که می‌تواند خطر ابتلاء به بیماری‌های قلبی و عروقی را افزایش دهد.

• خستگی مداوم: مصرف زیاد شیر اثرات التهابی بر روده دارد و سبب به هم خوردن تعادل سطح باکتری‌های مفید و باکتری‌های مضر می‌شود. این اتفاق خطر بروز سندرم خستگی مزمن را افزایش می‌دهد که با استراحت نیز بهبود پیدا نخواهد کرد.

• اختلالات گوارشی: بعضی افراد به لاکتوز موجود در شیر حساسیت دارند و مصرف زیاد آن سبب ایجاد مشکلات گوارشی در آن‌ها می‌شود و سموم و باکتری‌های وارد دیواره روده و معده آن‌ها خواهد شد، در نتیجه سطح آنزیم‌های گوارشی تعادل خود را از دست می‌دهند و اتصال بین سلول‌های روده را تخریب خواهند کرد.

• بیماری‌های خودایمنی: مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهد که مصرف شیر ممکن است در افراد مستعد، خطر بروز بیماری‌های خودایمنی از جمله آرتریت روماتوئید را افزایش دهد.

• مشکلات پوستی و آکنه: رابطه مستقیمی بین مصرف شیر و بروز آکنه وجود دارد؛ به عبارت دیگر مصرف شیر سبب ابتلاء به آکنه و تشدید آن می‌شود.

مصلحات شیر

مصلح و بهبود دهنده‌ی خواص و مزاج شیر برای افرادی که مزاج‌شان گرم است، مصرف آن همراه با مقدار کمی شکر یا قند است. مصلح شیر برای افرادی که مزاج سرد دارند، مصرف آن بصورت گرم و به همراه عسل یا پودر زنجبیل یا دارچین است.