خودکشی

خودکشی به معنای عمدی خاتمه دادن به زندگی توسط خود فرد است. این رفتار معمولاً نتیجه تعامل پیچیده‌ای از عوامل زیستی، روانی، اجتماعی و فرهنگی است. خودکشی می‌تواند ناشی از تجربه‌های منفی مانند افسردگی، اضطراب، تنهایی، یا مشکلات زندگی مانند فقر، بیکاری و یا شکست‌های عاطفی باشد.

عکس دست دختری که مشتش پر از قرص و دارو است - این عکس نشانگر خودکشی به وسیله اوردوز (مصرف بیش از حد مواد) است.

تاریخچه خودکشی

دوران بشاستان

• یونان و روم باستان: در این دوران، خودکشی نگرش‌های متفاوتی داشت. فیلسوفان مانند سقراط و افلاطون خودکشی را ناپسند می‌دانستند، اما استوئیسیان مانند سنکا خودکشی را در برخی شرایط مجاز می‌شمردند. در روم باستان، خودکشی به عنوان راهی برای حفظ شرف در مقابل دشمنان دیده می‌شد.
• ژاپن: در فرهنگ سامورایی، خودکشی به صورت "هاراکیری" یا "سپوکو" برای حفظ شرف پس از شکست یا شرم مرسوم بود. در این نوع خودکشی، سامورایی‌ها برای حفظ شرف و دوری از ذلت اسیر شدن توسط دشمن، با خنجری کوچک به شکل "کاتانا" شکم خود را می‌دریدند و بعد شخصی سر آنها را از تنشان جدا می‌کرد تا به درد آنها پایان دهد و این نماد شرافت و عزت‌مندی بود.

قرون وسطی و رنسانس

• اروپا: با گسترش مسیحیت، خودکشی به شدت محکوم شد و به عنوان گناه کبیره و تخطی از اراده خداوند تلقی شد. کلیسا و قوانین دولتی مجازات‌های سختی برای خودکشی تعیین کردند.
• اسلام: نگرش اسلام نسبت به خودکشی به طور کلی منفی و محکوم‌کننده است. در آموزه‌های اسلامی، زندگی به عنوان امانتی از سوی خداوند به انسان‌ها داده شده و تنها خداوند حق دارد آن را بگیرد. در قرآن و احادیث اسلامی، خودکشی به عنوان عملی ناپسند و گناه‌آلود معرفی شده است.

اصول و دلایل محکومیت خودکشی در اسلام

1. خودکشی در قرآن:
   • قرآن به طور مستقیم به حرمت خودکشی اشاره کرده است. به عنوان مثال، در سوره نساء، آیه 29، آمده است: «وَلا تَقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ إِنَّ اللَّهَ كانَ بِكُمْ رَحِيمًا» (و خودتان را نکشید، زیرا خداوند به شما مهربان است).
2. احادیث و روایات:
   • در احادیث نبوی نیز خودکشی به شدت محکوم شده است. پیامبر اسلام (ص) فرموده‌اند: «کسی که خود را با آلت برنده‌ای بکشد، در جهنم نیز با همان وسیله خود را عذاب خواهد داد» (صحیح بخاری).
3. نگاه فقهی:
   • بر اساس فقه اسلامی، خودکشی یک گناه بزرگ است و کسی که این کار را انجام دهد، از نظر شرعی مرتکب حرام شده است. این نگرش در فقه اهل تسنن و تشیع مشترک است.
4. مفهوم قضا و قدر:
   • در آموزه‌های اسلامی، باور به قضا و قدر الهی از اهمیت بالایی برخوردار است. مسلمانان معتقدند که خداوند برای هر انسان سرنوشتی معین کرده و باید با مشکلات زندگی به عنوان امتحانات الهی برخورد کنند، نه اینکه با خودکشی از آن فرار کنند.
5. پشتیبانی اجتماعی و روانی:
   • اسلام به اهمیت حمایت از افرادی که دچار مشکلات روحی و روانی هستند، تأکید می‌کند. جامعه مسلمان باید به افراد دچار بحران‌های روحی کمک کند تا به جای اقدام به خودکشی، راه‌حل‌های مناسب و انسانی پیدا کنند.

دوران مدرن

• قرن 19 و 20: با پیشرفت علم روانشناسی و روانپزشکی، درک علمی و پزشکی از خودکشی افزایش یافت. کارهای پیشگامانه‌ای مانند تحقیقات امیل دورکیم به تحلیل جامعه‌شناختی خودکشی کمک کرد.

علل و عوامل خودکشی

عوامل مختلفی می‌توانند منجر به خودکشی شوند که شامل موارد زیر است:

1. اختلالات روانی: افسردگی، اختلالات اضطرابی، اختلالات دوقطبی و اسکیزوفرنی.
2. استرس‌های روانی-اجتماعی: از دست دادن شغل، جدایی، مرگ عزیزان.
3. سوء مصرف مواد: الکل و مواد مخدر.
4. عوامل زیستی: ناهنجاری‌های ژنتیکی و نوروترانسمیترهای مغزی.
5. عوامل محیطی: دسترسی به وسایل خودکشی، حوادث تروماتیک.

نمودار تاثیر هر یک از عوامل فوق بر فردی که قصد خودکشی دارد:

شرایط بارشی در ایالات متحده، 2017
دسته‌بندی‌ها		درصد تأثیر
مشکل روانی تشخیص داده شده		50%
بحران اخیر یا نزدیک		31%
مشکل یا شریک عاطفی		27%
مشکل جسمی		21%
مشکل مصرف الکل		18%
سوء مصرف مواد (به جز الکل)		18%
بحث و جدل		16%
مشکل خانوادگی		10%
مشکل شغلی		10%
مشکل مالی		9%
مشکل حقوقی		8%
مرگ عزیزان		7%
خودکشی چند عاملی است. شرایط و عوامل خطر متعددی می توانند برای یک فرد اعمال شوند.

پیشگیری از خودکشی

پیشگیری از خودکشی نیازمند استراتژی‌های چندجانبه است:

1. آموزش و آگاهی‌رسانی: افزایش آگاهی عمومی در مورد علائم و عوامل خطر خودکشی.
2. دسترسی به خدمات بهداشتی روانی: فراهم کردن مشاوره و درمان روانشناختی و روانپزشکی.
3. کاهش دسترسی به وسایل خودکشی: مانند محدود کردن دسترسی به سلاح‌های گرم و سموم.
4. حمایت اجتماعی: شبکه‌های حمایت اجتماعی قوی می‌توانند نقش مهمی در پیشگیری از خودکشی ایفا کنند.
5. پیگیری و درمان اختلالات روانی: درمان مناسب و به موقع اختلالات روانی و مصرف مواد مخدر.

جنبه‌های حقوقی و اخلاقی

نگرش‌ها و قوانین مربوط به خودکشی در فرهنگ‌ها و کشورهای مختلف متفاوت است. در برخی کشورها، خودکشی و یا کمک به خودکشی جرم محسوب می‌شود، در حالی که در برخی دیگر، قوانین مربوط به "مرگ با کمک" یا "مرگ با شرافت" وجود دارد که به افراد مبتلا به بیماری‌های لاعلاج اجازه می‌دهد تا به زندگی خود پایان دهند.