دارو: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۹ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۰۷:۲۵

دارو (به انگلیسی: Drug) ماده‌ای‌ست که برای پیشگیری، تشخیص و یا درمان یک بیماری مصرف می‌شود. داروها اغلب اثر درمانی داشته و شاید برخی اثر مضر نیز داشته باشند.

تصویری از انواع دارو در اشکال مختلف قرص، شربت و آمپول

اگر مقدار دارو را از حد معینی کمتر کرد، بی اثر خواهد شد و اگر مقدار آن از حد معینی بیشتر شود، اثرات سمی‌ خواهد داشت.

تعاریف مربوط به دوز

دوز (Dose): مقدار معینی از یک دارو را دوز آن دارو گویند. مثلاً دوز داروی آموکسی سیلین 500 میلی گرمی، 500 میلی‌گرم است.

حداقل دوز موثر: کمترین مقداری از دارو که بتواند اثر دارویی خود را نشان دهد.

حداکثر دوز ایمن: مقداری از دارو که مصرف بیشتر از آن، با مسمومیت همراه خواهد بود.

دوز کشنده: مقداری از دارو که مصرف آن سبب مرگ می‌شود.

واحدهای اندازه‌گیری دوز

گرم (g): برای اعلام دوز داروهای دارای مقادیر زیاد، از واحد گرم استفاده می‌شود. هر یک گرم برابر با یک هزارم کیلوگرم است.

میلی‌گرم (mg): پرکاربردترین واحد اندازه‌گیری دوز داروها میلی‌گرم است. معمولاً برای اندازه‌گیری و اعلام دوز قرص‌ها و کپسول‌ها از میلی‌گرم استفاده می‌شود. هر یک میلی‌گرم، یک هزارم گرم است.

میکروگرم (mcg): برای اعلام دوز داروهای دارای مقادیر اندک از واحد میکروگرم استفاده می‌شود. هر یک میکروگرم یک هزارم میلی‌گرم است.

واحد بین‌المللی (IU): معیار اندازه‌گیری مقدار داروها می‌باشد و معمولاً داروهای قدیمی‌تر با این واحد سنجیده می‌شوند. این واحد برای سنجش جرم و نیز حجم، بکار می‌رود. مقدار این واحد برای داروهای مختلف متفاوت است؛ برای مثال هر هزار و ششصد واحد بین‌المللی پنی‌سیلین جی برابر با یک میلی‌گرم است. از جمله داروهایی که با این واحد سنجیده می‌شوند می‌توان به پنی‌سیلین‌ها، انسولین‌ها، انوکساپارین و هپارین اشاره نمود.

انواع دارو بر اساس منشاء

داروها از منابع مختلفی به دست می‌آیند. بعضی از آن‌ها منشاء طبیعی (گیاهان و حیوانات) و برخی منشا صنعتی دارند. امروزه داروهای گیاهی، افق جدیدی به روی علم داروسازی گشوده‌اند و داروهای زیادی از این دست وارد بازار دارویی دنیا شده است.

ساخت برخی داروها از ابتدا تا انتها از طریق اجرای انواع عملیات شیمیایی در آزمایشگاه و کارخانه صورت می‌گیرد؛ به این داروها، صنعتی یا شیمیایی گفته می‌شود.

منشا چند داروی معروف؛ شامل:

مواد معدنی: آهن، کلسیم، روی

باکتری: (داروهای نوترکیب) انسولین

قارچ: پنی سیلین

گیاهان: مرفین (خشخاش)‌، دیگوکسین (انگشتانه)

حیوانات: انسولین (از پانکراس)

انسان: اچ ام جی (ادرار زنان یائسه)

آزمایشگاه: کلرامفنیکل (تمام صناعی)، آمپی سیلین (نیمه صناعی)

انواع دارو بر اساس مجوز فروش

داروهای نسخه‌ای (Rx): فروش آن‌ها صرفاً منوط به ارائه‌ی نسخه‌ی پزشک است. معمولاً بر روی این داروها عبارت «فروش بدون نسخه‌ی پزشک ممنوع» درج شده است.

داروهای بدون نسخه (OTC): فروش آن‌ها به نسخه‌ی پزشک نیاز ندارد و مشروط به تجویز داروساز است.

داروهای فروش عمومی‌(GLS): فروش آن‌ها آزاد و بر اساس درخواست بیمار است. البته فروش عمومی آن‌ها بدین معنا نیست که این داروها بی‌خطر بوده و نیاز به هیچ مشاوره‌ای ندارند.

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-'''دارو''' (به انگلیسی: Drug) ماده‌ایست که برای پیشگیری، تشخیص و یا درمان یک بیماری مصرف می‌شود. حتماً اثر درمانی دارد و شاید هم اثر مضر داشته باشد. اگر مقدار آن را از حد معینی کمتر کنیم بی اثر خواهد شد اگر مقدار آن از حد معینی بیشتر شود اثرات سمی‌خواهد داشت.
+'''دارو''' (به انگلیسی: Drug) ماده‌ای‌ست که برای پیشگیری، تشخیص و یا [[درمان]] یک [[بیماری]] مصرف می‌شود. داروها اغلب اثر درمانی داشته و شاید برخی اثر مضر نیز داشته باشند.
+[[پرونده:دارو.jpg|جایگزین=تصویری از انواع دارو در اشکال مختلف قرص، شربت و آمپول|بندانگشتی|تصویری از انواع دارو در اشکال مختلف قرص، شربت و آمپول ]]
+اگر مقدار دارو را از حد معینی کمتر کرد، بی اثر خواهد شد و اگر مقدار آن از حد معینی بیشتر شود، اثرات سمی‌ خواهد داشت.
 == تعاریف مربوط به دوز ==
-دوز (Dose) : مقدار معینی از یک دارو را دوز آن دارو گویند. مثلاً دوز داروی آموکسی سیلین 500 میلی گرمی، 500 میلی گرم است.
-حداقل دوز موثر: کمترین مقداری از دارو که بتواند اثر دارویی خود را نشان دهد.
+* '''[[دوز]] (Dose):''' مقدار معینی از یک دارو را دوز آن دارو گویند. مثلاً دوز داروی [[آموکسی سیلین]] 500 میلی گرمی، 500 [[میلی گرم|میلی‌گرم]] است.
+* '''حداقل دوز موثر:''' کمترین مقداری از دارو که بتواند اثر دارویی خود را نشان دهد.
+* '''حداکثر دوز ایمن:''' مقداری از دارو که مصرف بیشتر از آن، با [[مسمومیت]] همراه خواهد بود.
+* '''دوز کشنده:''' مقداری از دارو که مصرف آن سبب مرگ می‌شود.
+== واحدهای اندازه‌گیری دوز ==
+* '''گرم (g):''' برای اعلام دوز داروهای دارای مقادیر زیاد، از واحد گرم استفاده می‌شود. هر یک [[گرم]] برابر با یک هزارم [[کیلوگرم]] است.
+* '''میلی‌گرم (mg):''' پرکاربردترین واحد اندازه‌گیری دوز داروها [[میلی‌گرم]] است. معمولاً برای اندازه‌گیری و اعلام دوز [[قرص|قرص‌]]<nowiki/>ها و [[کپسول|کپسول‌]]<nowiki/>ها از میلی‌گرم استفاده می‌شود. هر یک میلی‌گرم، یک هزارم گرم است.
+* '''میکروگرم (mcg)''': برای اعلام دوز داروهای دارای مقادیر اندک از واحد [[میکروگرم]] استفاده می‌شود. هر یک میکروگرم یک هزارم میلی‌گرم است.
+* '''واحد بین‌المللی (IU):''' معیار اندازه‌گیری مقدار داروها می‌باشد و معمولاً داروهای قدیمی‌تر با این واحد سنجیده می‌شوند. این واحد برای سنجش [[جرم]] و نیز [[حجم]]، بکار می‌رود. مقدار این واحد برای داروهای مختلف متفاوت است؛ برای مثال هر هزار و ششصد واحد بین‌المللی [[پنی‌سیلین]] جی برابر با یک میلی‌گرم است. از جمله داروهایی که با این واحد سنجیده می‌شوند می‌توان به پنی‌سیلین‌ها، [[انسولین|انسولین‌]]<nowiki/>ها، [[انوکساپارین]] و [[هپارین]] اشاره نمود.
+== انواع دارو بر اساس منشاء ==
+داروها از منابع مختلفی به دست می‌آیند. بعضی از آن‌ها منشاء طبیعی ([[گیاهان]] و [[حیوانات]])  و برخی منشا صنعتی دارند. امروزه داروهای گیاهی، افق جدیدی به روی [[علم]] داروسازی گشوده‌اند و داروهای زیادی از این دست وارد بازار دارویی دنیا شده است.
+ساخت برخی داروها از ابتدا تا انتها از طریق اجرای انواع عملیات شیمیایی در [[آزمایشگاه]] و [[کارخانه]] صورت می‌گیرد؛ به این داروها، صنعتی یا شیمیایی گفته می‌شود.
+منشا چند داروی معروف؛ شامل:
+* '''[[مواد معدنی]]:''' [[آهن]]، [[کلسیم]]، [[روی]]
+* '''[[باکتری]]:''' (داروهای نوترکیب) [[انسولین]]
+* '''[[قارچ]]:''' پنی سیلین
+* '''گیاهان:''' [[مرفین]] ([[خشخاش]])‌، [[دیگوکسین]] ([[انگشتانه]])
+* '''حیوانات:''' انسولین (از [[پانکراس]])
-حداکثر دوز ایمن: مقداری از دارو که بیشتر از آن مسمومیت رخ خواهد داد.
+* '''انسان:''' [[اچ ام جی]] (ادرار زنان یائسه)
-دوز کشنده: مقداری از دارو که باعث مرگ می‌گردد.
+* '''آزمایشگاه:''' [[کلرامفنیکل]] (تمام صناعی)، [[آمپی سیلین]] (نیمه صناعی)
-== واحدهای اندازه گیری دوز داروها ==
+== انواع دارو بر اساس مجوز فروش ==
-گرم(g) : گاهی برای یک اعلام دوز داروهای دارای مقادیر زیاد از واحد گرم استفاده می‌شود. هر یک گرم برابر با یک هزارم کیلوگرم است.
-میلی‌گرم(mg) : پرکاربردترین واحد اندازه‌گیری دوز داروها است. معمولاً برای اندازه‌گیری و اعلام دوز قرص‌ها و کپسول‌ها از میلی‌گرم استفاده می‌شود. هر یک میلی‌گرم، یک هزارم گرم است.
+* '''داروهای نسخه‌ای (Rx):''' فروش آن‌ها صرفاً منوط به ارائه‌ی نسخه‌ی پزشک است. معمولاً بر روی این داروها عبارت «فروش بدون نسخه‌ی پزشک ممنوع» درج شده است.
-میکروگرم(mcg) : برای اعلام دوز داروهای دارای مقادیر اندک از واحد میکروگرم استفاده می‌شود. هر یک میکروگرم یک هزارم میلی گرم است.
+* '''داروهای بدون نسخه (OTC):''' فروش آن‌ها به نسخه‌ی [[پزشک]] نیاز ندارد و مشروط به تجویز [[داروساز]] است.
-واحد بین‌المللی (IU) : معیار اندازه‌گیری مقدار داروهاست و معمولاً داروهای قدیمی‌تر با این واحد سنجیده می‌شوند. این واحد هم برای سنجش جرم بکار می‌رود و هم حجم. مقدار این واحد برای داروهای مختلف متفاوت است برای مثال هر هزار و ششصد واحد بین‌المللی پنی‌سیلین جی برابر با یک میلی گرم است. از جمله داروهایی که با این واحد سنجیده می‌شوند می‌توان به پنی سیلین‌ها، انسولین‌ها، انوکساپارین و هپارین اشاره نمود.
+* '''داروهای فروش عمومی‌(GLS):''' فروش آن‌ها آزاد و بر اساس درخواست [[بیمار]] است. البته فروش عمومی آن‌ها بدین معنا نیست که این داروها بی‌خطر بوده و نیاز به هیچ مشاوره‌ای ندارند.
+[[رده:دارو]]
+[[رده:درمان]]
+[[رده:بیماری]]