گندم

گندم، با نام علمی Triticum، رایج‌ترین و پرکاربردترین نوع غله در خانواده‌ی غلات است. تمام قسمت‌های گندم از جمله سبوس (لایه بیرونی)، جنین گندم و درون‌دانه (قسمت داخلی) منبع انرژی زیادی هستند. گندم در جنوب غربی آسیا ریشه دارد، اما امروزه یکی از غلات محبوب در کشورهای مختلف برای مصرف انسان است. به طور معمول، کشت گندم در عرض‌های جغرافیایی بالاتر انجام می‌شود. این غله بیش‌تر برای تهیه‌ی نان، شیرینی‌ها، کیک و کلوچه استفاده می‌شود.

گیاه و دانه‌های گندم

اطلاعات
طبع در طب سنتی:	گندم تازه طبع گرم و تر داشته و گندم خشک شده طبع گرم و خشک دارد.
فرمانرو:	گیاهان
رده:	تک‌لپه‌ای‌ها
راسته:	گندم‌سانان
تیره:	گندمیان
زیر خانواده:	گندم‌واران
گونه:	مکسیپک، گندم تک‌دانه، گندم دودانه، اسپلت، گندم خراسان
نام علمی:	Triticum

گندم یکی از قدیمی‌ترین گیاهانی است که بشر آن را شناخته و استفاده کرده است. دانه‌های گندم مربوط به حداقل ۶۷۵۰ سال قبل از میلاد است و در عراق و بعضی کشورهای شرق مدیترانه پیدا شده است؛ موطن اولیه گندم به احتمال زیاد خاورمیانه است و تا دوران سنگی به اروپا راه نیافته است. باستان شناسان گندم را در اهرام مصر کشف کرده‌اند که در ظروف خاصی نگهداری می‌شده است.

یکی از نقاطی که گندم در آنجا کشت می‌شده، بین‌النهرین (میان رودان) است که قدمت آن به چهار هزار سال قبل از میلاد مسیح می‌رسد. امروزه گندم در بیشتر نقاط دنیا کشت می‌شود و حدود ۲۰ درصد از مواد غذایی مردم جهان را تشکیل می‌دهد. تاکنون ۲۰۰ واریته گندم شناسایی شده که بیش از ۱۰۰ واریته آن‌ها به طور وسیع در جهان کشت می‌گردد.

طبع گندم

طبق تحقیقات انجام شده در طب سنتی، گندم تازه و خشک نشده طبعی گرم و تر دارد و گندم خشک شده طبع گرم و خشک دارد. میزان گرمی گندم پایین و رو به اعتدال است. از این رو، همه‌ی گروه‌های مزاجی می‌توانند از گندم و محصولات آن استفاده کنند و نگران چیزی نباشند.

خواص گندم

• گندم با دانه های غنی از الیاف، که معمولاً غیرقابل حل هستند و بیشتر در سبوس گندم دیده می‌شود، می‌تواند به سلامت روده کمک کند.
• یکی از خواص مهم گندم آن است که سرشار از فیبر می‌باشد. فیبر به عملکرد بهتر دستگاه گوارش و حرکت غذا در روده‌ها کمک می‌کند.

• افرادی که با غلات مشکلی ندارند، سبوس گندم اثرات مفیدی روی سلامت روده‌ی آن‌ها خواهد داشت.

• در گندم خشک 7 تا 22 درصد پروتئین وجود دارد.

• فسفر موجود در گندم در ترمیم، نگهداری و رشد بافت‌های بدن بسیار مفید است.

• مقدار مس موجود در گندم به سلامت و تقویت قلب کمک می‌کند.

• گندم غنی شده منبع خوبی از آهن، تیامین، نیاسین، ویتامین B6 و کلسیم است.

• آنتی اکسیدان لیگنان موجود در سبوس گندم در جلوگیری از بروز سرطان روده موثر است.

• مصرف سبوس برای کودکان، خطر ابتلا به یبوست را در آن‌ها کاهش می‌دهد.

• پروبیوتیک موجود در گندم برای دستگاه گوارش مفید است.

• مصرف غلات، خصوصاً  گندم، می‌تواند خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را کاهش دهد.

• مصرف گندم به طور قابل توجهی خطرات بیماری قلبی را به دلیل محتوای نسبتاً کم چرب آن، کاهش می‌دهد.

• مصرف گندم سطح گلوکز خون را در بیماران تنظیم می‌کند.

• از فرآورده‌های گندم می‌توان جوانه گندم را نام برد که در زیبایی پوست و مو و همچنین درمان ریزش و شوره مو نقش موثری دارد.

• جوانه گندم در درمان یبوست، خستگی و بی‌حالی و همچنین کاهش کلسترول و درمان دردهای عضلانی بسیار مفید است.

مضرات گندم

• زیاده‌روی در مصرف غلات سبب ایجاد التهاب در بدن می‌شود.
• میزان بالایی کربوهیدرات در گندم وجود دارد که نشاسته نوع غالب این کربوهیدرات است که نسبت به نوع گندم میزان قند حاصل از آن متغیر است. نشاسته به طور کلی انرژی زیادی برای هضم می‌طلبد که این می‌تواند برای برخی افراد دیابتی مشکلاتی در پی داشته باشد.

• فیبرهای محلول به مقدار کم در گندم وجود دارند که همین مقدار کم ممکن است در افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر مضر باشد.

• یکی از مضرات گندم مربوط به آرد گندم است که مصرف بیش از حد آن سبب چاقی در کودکان می‌شود.

• زیاده‌روی در مصرف آرد گندم یا گندم تصفیه شده، شاخص قند خون را بالا برده و سبب کاهش سرعت سوزاندن ذخایر چربی شده و در نهایت سوخت وساز بدن را کند می‌کند و موجب چاقی خواهد شد.

• استفاده از غلات تصفیه شده سبب آسیب دیدگی سیستم ایمنی بدن شده و استحکام استخوان‌ها را کاهش می‌دهد و بدین صورت سلامت فرد را به خطر می‌اندازد.

• مصرف دانه گندم برای افرادی که مبتلا به انسداد عروق هستند زیان‌آور است.

مصلحات گندم

بهترین مصلح برای گندم سرکه است؛ به ویژه اگر سرکه کهنه باشد. شیرینی‌های طبیعی مانند عسل نیز مصلح خوبی برای گندم هستند.