قفسه سینه
قفسه سینه اولین بخش تنه انسان است که بین گردن و ناحیه شکمی قرار دارد. اسکلت استخوانی این بخش از قلب و ریه‌ها محافظت و ماهیچه‌های اسکلتی آن به تنفس کمک می‌کنند.
«قفسه سینه» (به انگلیسی: Thorax) بخش بالایی تنه بدن انسان و مجموعه‌ای از بافت استخوانی، ماهیچه‌ای، رگ‌ها و سیستم عصبی است. قلب و ریه‌ها دو اندام حیاتی هستند که در این قسمت از بدن و پشت دندهها قرار دارند. سر و گردن بالا، اندام‌های فوقانی در دو طرف و اندام‌های گوارشی زیر قفسه سینه قرار گرفته است.
استخوان‌ها
بخش استخوانی آناتومی قفسه سینه از «استخوان جناغ» (Sternum)، «دندهها» (Ribs) و «مهره‌های سینه‌ای» (Thorasic Spine) تشکیل شده است. استخوان جناغ یکی از استخوان‌های پهن اسکلت بدن انسان است که در خط میانی قفسه سینه قرار دارد. این استخوان T شکل یکی از ساختارهای محافظتی اندام‌های داخلی قفسه سینه است.
این استخوان از سه قسمت «مانبوریوم» (Manubrium)، تنه و زائده زیفوئید یا خنجری تشکیل شده است که در کودکی به‌وسیله غضروف به هم متصل هستند. اما در بزرگسالی غضروف‌ها به استخوان تبدیل شده و استخوان یک‌تکه جناغ بخشی از آناتومی قفسه سینه را تشکیل می‌دهد.
استخوان مانبوریم
این قسمت بالاترین بخش استخوان جناغ و ذوزنقه‌ای است. به فرورفتگی بخش بالایی این استخوان شکاف جگولار گفته می‌شود. بافت پیوندی و غضروف این بخش در تشکیل مفصل با انتهای میانی استخوان ترقوه، مفصل‌های جناغ-ترقوه شرکت می‌کند. غضروف‌های دو طرف این استخوان در تشکیل مفصل با دنده‌های یک و دو شرکت می‌کند. بخش پایینی این استخوان با تنه مفصل تشکیل می‌دهد.
تنه
تنه بزرگ‌ترین بخش استخوان جناغ است که بخش بالایی آن در ایجاد مفصل با استخوان مانبوریوم و بخش پایینی آن با زائده زیفوئید مفصل تشکیل می‌دهد. این استخوان در دو طرف با دنده‌های ۳ تا ۶ مفصل تشکیل می‌دهد.
زائده زیفوئید
زائده زیفوئدی کوچک‌ترین بخش استخوان جناغ است. زائده زیفوئیدی از بافت غضروفی تشکیل شده است که در دهه چهارم زندگی به استخوان تبدیل می‌شود. بخش پایینی این استخوان هم‌سطح دهمین مهره سینه‌ای (T10) است و در بعضی افراد با دنده هفتم مفصل تشکیل می‌دهد.
دندهها
دندهها مجموعه ۶ جفت استخوان هستند که قفس آناتومی قفسه سینه را تشکیل می‌دهند. هر یک از این استخوان‌ها در پشت بدن با مهره‌های سینه‌ای مفصل تشکیل می‌دهند و به‌وسیله غضروف‌های دندهای به استخوان جناغ متصل می‌شوند. این استخوان‌ها علاوه بر محافظت از قلب و ریه، به تغییر فشار حفره سینه‌ای و تنفس کمک می‌کنند. ساختار دنده‌های ۳ تا ۹ با دنده‌های ۱، ۲، ۱۰، ۱۱ و ۱۲ تفاوت دارد.
دنده‌های ۳ تا ۹
استخوان این دندهها از بخش سر، گردن و تنه یا شفت تشکیل شده است. دو جایگاه تشکیل مفصل در دو طرف برآمدگی سر وجود دارد که یکی از آن‌ها با استخوان مهره هم‌سطح و دیگری با استخوان مهره بالایی مفصل تشکیل می‌دهد. گردن بخشی بین سر و تنه است که برآمدگی آن با زائده عرضی استخوان مهره هم‌سطح مفصل تشکیل می‌دهد. تنه بزرگ‌ترین بخش این استخوان، پهن و خمیده است. شیار داخلی شفت محل عبور رشته‌های عصبی و رگ‌های سینه‌ای است. بخش انتهایی دنده‌های ۳ تا ۷ با غضروف دندهای مستقل به تنه استخوان جناغ متصل می‌شود. استخوان ۷ و ۸ به غضروف‌های دنده‌های قبلی متصل می‌شوند.
دنده ۱
دنده ۱ از بقیه دندهها کوتاهتر است و فقط یک جایگاه مفصلی برای استخوان مهره هم‌سطح خود دارد. دو شیار سطح بالایی این استخوان محل عبور رگ‌های زیر ترقوه‌ای است. بخش جلویی این استخوان به‌وسیله غضروف دندهای به استخوان مانبوریوم متصل می‌شود.
دنده ۲
دنده ۲ از دنده یک باریک‌تر و بلندتر است. دو جایگاه مفصلی سر این استخوان با مهره‌های ۲ (T2) و ۱ (T1) سینه‌ای مفصل تشکیل می‌دهد. برآمدگی سطح بالایی این استخوان محل «شروع» (Origin) ماهیچه دندهای جلویی است. انتهای جلویی این استخوان به‌وسیله غضروف دندهای به انتهای مانبوریوم متصل می‌شود.
دنده ۱۰
سر این دنده مثل استخوان دنده ۲ فقط یک جایگاه مفصلی دارد که در تشکیل مفصل با استخوان مهره هم‌سطح شرکت می‌کند. انتهای جلویی این استخوان به غضروف‌های دندهای بالایی متصل می‌شود.
دنده ۱۱ و دنده ۱۲
گرد در این دو استخوان وجود ندارد و تنها جایگاه مفصلی که در سر وجود دارد با استخوان مهره هم‌سطح مفصل تشکیل می‌دهد. انتهای جلویی این استخوان‌ها آزاد است.
آناتومی ماهیچه های قفسه سینه
ماهیچه‌های دندهای، ماهیچه‌های عرضی و دیافراگم سه عضله اصلی در آناتومی قفسه سینه هستند که در تشکیل دیواره قفسه سینه شرکت می‌کنند. ماهیچه‌های اسکلتی بین‌دنده در سه سطح خارجی، داخلی و عمقی قرار دارند. انقباض این سه‌دسته ماهیچه به‌وسیله اعصاب بین‌دنده‌ای T1 تا T11 تحریک می‌شود.
- ماهیچه‌های بین‌دنده‌ای خارجی: ۱۱ جفت ماهیچه بین‌دنده‌ای خارجی بین دنده‌های ۱ تا ۱۲ و در امتداد ماهیچه‌های مورب خارجی شکم قرار دارد. این ماهیچه‌ها از سطح پایینی دنده (نزدیک استخوان جناغ) شروع و به سطح بالایی دنده بعدی وصل می‌شوند. انقباض با بالا بردن دندهها حجم قفسه سینه را افزایش می‌دهد.
- ماهیچه‌های بین‌دنده‌ای داخلی: این ماهیچه‌های پهن زیر ماهیچه‌های بین‌دنده‌ای خارجی و در ادامه ماهیچه مورب داخلی شکم قرار دارند. ماهیچه‌های بین‌دنده‌ای خارجی از سطح پایینی دنده شروع و به سطح بالایی دنده بعدی (نزدیک ستون مهره‌ها) وصل می‌شوند. انقباض این ماهیچه‌ها مثل ماهیچه‌های خارجی با بالا بردن و عقب کشیدن دندهها حجم قفسه سینه را کاهش می‌دهد.
- ماهیچه‌های بین دندهای عمقی: این ماهیچه‌ها زیر ماهیچه‌های بین‌دنده‌ای داخلی و در دیواره‌های خارجی قفسه سینه (نزدیک دست‌ها) قرار دارند. بافت عصبی و رگ‌های قفسه سینه این ماهیچه‌ها را از ماهیچه‌های داخلی جدا می‌کند. انقباض این ماهیچه‌ها با بالا و عقب کشیدن دندهها حجم قفسه سینه را کاهش می‌دهد.
چهار جفت ماهیچه عرضی قفسه سینه از سطح پشتی زائده زیفوئید شروع و به سطح داخلی دنده‌های ۲ تا ۶ متصل می‌شوند. انقباض این ماهیچه‌های اسکلتی به‌وسیله اعصاب بین‌دنده‌ای T2 تا T6 تحریک می‌شود و دندهها را کمی عقب می‌کشد. این ماهیچه‌ها در تنفس عمیق حجم قفسه سینه را تغییر می‌دهند.
ماهیچه‌های باریک زیردنده‌ای از سطح زیری دنده شروع و به سطح بالایی دومین یا سومین دنده پایین متصل می‌شود. این فیبرهای ماهیچه‌ای موازی ماهیچه‌های بین‌دنده‌ای عمقی هستند. این ماهیچه‌های کمکی دستگاه تنفس به‌وسیله تحریک اعصاب بین دندهای تحریک شده و به کاهش حجم قفسه سینه کمک می‌کنند.
دیافراگم
ماهیچه اسکلتی دیافراگم پایین دنده‌های قفسه سینه قرار دارد. این ماهیچه‌ای گنبدی قفسه سینه را از حفره شکمی و اندام‌های گوارشی جدا می‌کند. به علاوه انقباض و انبساط حجم قفسه سینه را در دم و بازدم‌ها تغییر می‌دهد. دیافراگم ماهیچه‌ای صفحه‌ای و بزرگ است که قسمت‌های مختلف آن از مهره‌های کمری، غضروف‌های دندهای ۷-۱۰ و زائده زیفوئید شروع می‌شود. انقباض ماهیچه دیافراگم به‌وسیله اعصاب حرکتی فرنیک تحریک می‌شود و سرخرگ‌های فرنیک پایینی بخش اصلی خون مورد نیاز آن را تامین می‌کنند.
دو برآمدگی (گنبد) این ماهیچه دو طرف پریکاردیوم قرار دارد و به دلیل وجود کبد گنبد سمت راست در حالت استراحت کمی بالاتر از گنبد چپ قرار میگیرد. ماهیچه‌ای که از مهره‌های کمری شروع می‌شود بخش تاندونی دیافراگم است که ساق راست و چپ این ماهیچه را تشکیل می‌دهد. ساق راست از مهره‌های L1 تا L3 و دیسک‌های بین مهره‌ای شروع می‌شود. بخشی از فیبرهای این ساق اسفنکتری در دهانه مری تشکیل می‌دهد. ساق چپ از مهره‌های L1 و L2 و دیسک‌های بین مهره‌ای شروع می‌شود. تاندون‌ها با هم یکی شده و تاندون مرکزی را تشکیل می‌دهد. تاندون مرکزی به بافت فیبروزی پریکاردیوم متصل می‌شود.
شکاف سیاهرگی، مری و آئورت تنها راه ارتباطی بین قفسه سینه و حفره شکمی در دیافراگم است.
- شکاف سیاهرگی: بزرگ‌سیاهرگ پایینی و شاخه‌های انتهایی اعصاب فرنیک از این شکاف وارد قفسه سینه می‌شود. این شکاف هم‌سطح مهره T8 است.
- شکاف مری: مری، شاخه‌های راست و چپ عصب واگ، و شاخه چپ سرخرگ و سیاهرگ شکمی از این شکاف وارد حفره شکمی می‌شود. این شکاف هم‌سطح مهره T10 است.
- شکاف آئورت: آئورت، سیاهرگ آزیگوس و مجرای لنفاوی قفسه سینه از این شکاف عبور می‌کند. این شکاف هم‌سطح مهره T12 است.
ماهیچه های سینه
ماهیچه‌ای سینه‌ای بزرگ، ماهیچه سینه‌ای کوچک، «ماهیچه دندانه‌ای جلو» (Serratus Anterior)، ماهیچه‌های زیر ترقوه، ماهیچه‌های اسکلتی هستند که روی دیواره جلویی قفسه سینه قرار می‌گیرند. ماهیچه سینه‌ای بزرگ خارجی‌ترین ماهیچه‌ای است که روی دندهها قرار میگیرد. سر ترقوه‌ای این ماهیچه از سطح جلویی استخوان ترقوه، سر جناغی-دندهای آن از سطح جلویی جناغ و غضروف‌های دندهای ۱ تا ۶ و سر شکمی (رکتوس) از لایه بالایی غلاف رکتوس شروع می‌شود. تمام فیبرهای ماهیچه‌ای این عضله کنار هم قرار می‌گیرند و به برآمدگی بزرگ استخوان هومور متصل می‌شوند. این ماهیچه به حرکت اندام‌های بالایی کمک می‌کنند.
ماهیچه سینه‌ای کوچک زیر ماهیچه سینه‌ای بزرگ قرار دارد. این ماهیچه از سطح جلویی و غضروف‌های دندهای ۳ تا ۵ شروع شده و به لبه میانی و زائده کوراکوئید شانه متصل می‌شود. این ماهیچه موقعیت شانه روی قفسه سینه را پایدار کرده و به حرکات اندام فوقانی کمک می‌کند. ماهیچه دندانه‌دار یا سراتوس جلویی یکی دیگر از ماهیچه‌های خارج از قفسه سینه (سمت دست‌ها) است که در شکل‌دهی بدن شرکت می‌کند. سر بالایی این ماهیچه از بافت پیوندی بین دندهای و دنده‌های ۱ و ۲، سر میانی آن از دنده‌های ۳ و ۶، و سر پایینی آن از دنده‌های ۷ و ۸ شروع می‌شود. هر یک از این سرها با اتصال به یک بخش استخوان اسکاپولا، شانه را به قفسه سینه متصل می‌کند. انقباض این ماهیچه به بالا رفتن، پایین آمدن و چرخش شانه کمک می‌کند. دو ماهیچه زیرترقوه‌ای استوانه‌ای و کوچک غضروف انتهایی دنده اول را به جلوی سطح پایینی استخوان ترقوه متصل می‌کند. وظیفه این ماهیچه محافظت از رگ‌های زیرترقوه‌ای و شبکه عصب برونشیال است.
بافت پیوندی قفسه سینه
بافت پیوندی قفسه سینه از نوع بافت سروزی است که دیواره قفسه سینه و سطح خارجی ریه‌ها را می‌پوشاند. این بافت به کاهش اصطکاک در زمان تنفس کمک می‌کند و به آن «پرده جنب» (Pleurae) گفته می‌شود.این بافت از دو بخش احشایی و دیواره تشکیل شده است. بخش احشایی روی بافت خاجری ریه قرار میگیرد و بخش دیواره سطح داخلی حفره قفسه سینه را می‌پوشاند. این دو لایه در هیلوم ریه به هم وصل می‌شوند. بین این دو بخش فضای جنب قرار دارد که با مایع پر شده است.
- لایه احشایی پرده جنب: این لایه بافت پیوندی است که روی اپیتلیوم خارجی ریه قرار میگیرد و علاوه بر محلفظت از ریه به افزایش حجم آن در تنفس کمک می‌کند.
- لایه دیواره پرده جنب: این لایه دیواره مدیاستوم، دیواره داخلی دندهها، بخش بالایی دیافراگم و ناحیه گردنی قفسه سینه را می‌پوشاند و ضخامت آن از لایه احشایی بیشتر است.
- فضای بین جنبی: فضای جنبی فضای فرضی (فضای بسیار کوچک) بین لایه احشایی و دیواره پرده جنب است که با مایع سروزی پر می‌شود. این مایع اصطکاک بین لایه‌های پرده جنب در زمان افزایش و کاهش قفسه سینه را کاهش می‌دهد. به علاوه کشش سطحی که ایجاد می‌کند سبب می‌شود پرده‌های احشایی و دیواره با هم حرکت کنند.