گردن
گَردَن به بخشی از بدن مهره‌داران می‌گویند که سر و سینه را از یکدیگر جدا نموده و بین آن‌ها قرار دارد. محدودهٔ گردن ناحیه‌ای است بین سر و صورت در بالا و دهانه‌ی فوقانی توراکس (قفسه سینه) در پایین قرار می‌گیرد. محدودهٔ گردن در بالا و جلو خطی است که از لبه تحتانی (symphis menti) شروع و در دو طرف در امتداد کنار پایینی (mandible) تا زاویهٔ فک و از آنجا تا زائده‌ی ماستوییدی استخوان تمپورال ادامه دارد.
بخش گردنی ستون فقرات وزن سر را که تقریباً 4.5 کیلوگرم است، نگه می‌دارد و خم کردن سر به جلو و عقب و طرفین و چرخش 180 درجه‌ای سر را ممکن می‌سازد.
آناتومی گردن
ناحیه چهارگوش
ناحیه چهارگوش در طرفین گردن قرار دارد. این ناحیه توسط ماهیچه جناغی پستانکی یا عضله استرنوکلیدوماستوئید به دو بخش مثلث جلویی و مثلث عقبی گردن تقسیم می‌شود. عضله استرنوکلیدوماستوئید دو عضله متقارن است که در دو سمت گردن می‌باشد.
ستون فقرات سرویکال
ستون فقرات سرویکال یا به عبارتی ستون فقرات گردنی شامل 7 مهره‌ی گردنی (C1-C7) است. بخش گردنی ستون فقرات دارای قوس ملایمی به سمت جلو است که در اصطلاح پزشکی به لوردوز گردنی معروف است. برخی از مهره‌های گردن دارای ویژگی‌های خاص بوده و با شکل معمول مهره‌ها متفاوت هستند. مهره اول گردن (C1) به مهره اطلس معروف است. این مهره، کره‌ی سر را حمل می‌کند. مهره اطلس دارای 2 توده جانبی است که به برجستگی استخوان پس‌سری جمجمه متصل می‌شوند. درحقیقت 50 درصد از حالت خمیدگی و کشش گردن ناشی از این اتصال مهم می‌باشد. اطلس دارای جسم مهره‌ای و زائده خاری نمی‌باشد.
مهره دوم گردن (C2) به مهره اکسیکس یا آسه معروف است. این مهره دارای زائده‌ای به‌نام زائده دندانی است که به مهره اطلس متصل می‌باشد. تقریبا نیمی از چرخش گردن برعهده این مهره می‌باشد. مهره‌های C2 تا C7 (به جزء C7) در هر یک از زائده‌های عرضی و زائده‌های خاری دوشاخه خود دارای سوراخ هستند. البته لازم به ذکر است که ممکن است در مهره 7 سوراخ یا روزنه‌ای مشاهده نشود. مهره C7 دارای زائده بلند و تک شاخه است که از روی پوست قابل لمس است. بر روی زوائد عرضی، سوراخ عرضی قرار دارد که محل عبور شریان مهره‌ای است. طناب نخاعی درون کانال نخاعی به قطر 17 میلی‌متر قرار دارد. کانال نخاعی در اصل به فضای استخوانی که درون مهره‌های پشت گردن وجود دارد اتلاق می‌شود.
اعصاب
در آناتومی اعصاب گردن، علاوه بر 7 مهره‌ی گردنی، 8 ریشه عصبی (C1-C8) مشاهده می‌شود که از ستون فقرات منشعب شده و کنترل توانایی‌های حسی و حرکتی قسمت‌های مختلف بدن را برعهده دارند. نامگذاری هر یک از اعصاب گردن براساس مهره‌ی گردنی پایین‌تر که عصب بین آن قرار دارد صورت می‌گیرد. به‌عنوان مثال ریشه عصب C6 بین مهره گردنی C5 و C6 قرار دارد. هر یک از سطوح فقرات گردنی دارای 2 ریشه عصبی هستند که از طناب نخاعی منشعب شده و در طرفین ستون فقرات گردنی قرار دارند. این عصب بین مهره گردنی C5 و C6 قرار دارد، هر یک از ریشه‌های عصبی C6 از طریق روزنه استخوانی در طرفین گردن از کانال نخاعی خارج می‌شوند. در همان نقطه، ریشه عصب C6 اعصاب نواحی شانه، دست و سر را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
عضلات
گردن بخشی از بدن است که دارای عضلات مختلف با عملکردهای خاص و مختلف می‌باشد. لازم به ذکر است که عملکرد عضلات ناحیه گردن به محل قرارگیری آن‌ها بستگی دارد. عضلات گردنی طبق موقعیتی که دارند طبقه‌بندی می‌شوند.
عضلاتی که دقیقا جلو و پشت ستون فقرات قرار دارند به نام عضلات قدامی و خلفی و عضلاتی که در طرفین گردن قرار دارند به عضلات گردنی میانی معروف هستند. یک عضله سطحی خاص به نام پلاتیسما نیز در گردن وجود دارد.
شریان‌ها و رگ‌ها
شریان‌های (سرخرگ) کاروتید از مهم‌ترین شریان‌ها در گردن هستند که در سمت راست و چپ نای قرار دارند. این شریان‌ها در نزدیکی جمجمه و در سطح مرز فوقانی غضروف تیروئید به دو شاخه تقسیم می‌شوند. این دوشاخگی موجب می‌شود شریان کاروتید به دو شریان کاروتید داخلی و خارجی نامگذاری شود. نقش کاروتید داخلی خون‌رسانی به قسمت سر، گردن و صورت است. در حقیقت سرخرگ کاروتید داخلی محتویات جمجمه را خون‌رسانی می‌کند.
سرخرگ کاروتید خارجی، در سطح مندیبل (فک زیرین) به شاخه‌های کوچک به نام‌های تیروئید فوقانی، زبانی، صورت، استخوان پس سری، گوشی خلفی، حلقی صعودی، گیجگاهی سطحی و فکی تقسیم می‌شود. سرخرگ کاروتید داخلی از دوراهی کاروتید مشترک در سطح مرز فوقانی غضروف تیروئید شروع می‌شود. این شریان در پشت عضله استرنوکلیدوماستوئید و کنار سرخرگ کاروتید خارجی قرار دارد. کاروتید داخلی برخلاف کاروتید خارجی دارای هیچ شاخه‌ای نیست.
رگ‌های ژوگولار خارجی و داخلی از رگ‌های اصلی گردن هستند که در طرفین گردن قرار دارند. این سیاهرگ‌ها خون بیشتر مناطق سر و صورت را جمع‌آوری می‌کنند. رگ ژوگولار خارجی مسئول دریافت خون از قسمت خارجی جمجمه و قسمت‌های عمیق صورت است. رگ ژوگولار خارجی توسط بخش خلفی ورید پشت فکی شکل می‌گیرد. در حقیقت ترکیب بخش خلفی ورید پشت فکی با سرخرگ گوشی خلفی موجب شکل‌گیری رگ ژوگولار خارجی می‌شود. ورید ژوگولار داخلی مسئول جمع‌آوری خون از مغز، بخش‌های سطحی صورت و گردن است. این ورید در یک طرف گردن و در جهت عمودی و کنار ورید کاروتید داخلی قرار دارد. سرخرگ ژوگولار داخلی در ریشه گردن به سرخرگ ساب‌کلاوین (زیر ترقوه‌ای) متصل شده و در همانجا موجب شکل‌گیری رگ براکیوسفالیک یا همان سیاهرگ بازویی سری می‌شود.
بیماری‌های گردن
تنگی مجرای گردن
تنگی مجرای گردن زمانی رخ می‌دهد که کانال نخاعی باریک می‌شود و به نخاع فشار وارد می‌کند. این مشکل اغلب در اثر بالا رفت سن بروز می‌کند. دیسک‌های درون ستون فقرات که جدا کننده و تکیه‌گاه مهره‌ها هستند ممکن است خشک شوند. در نتیجه فاصله بین مهره‌ها کم می‌شود و دیسک‌ها توانایی خود در جذب شوک‌ها را از دست می‌دهند.
آسیب‌دیدگی‌های گردن
آسیب دیدگی‌های گردن ممکن است در اثر حوادث وسایل نقلیه، دیگر حوادث آسیب‌زا یا ورزش رخ دهند. علائم این آسیب‌دیدگی‌ها مشتمل است بر سفتی گردن، احساس درد در شانه و بازو، سردرد، درد در صورت و سرگیجه. درد ناشی از حوادث وسایل نقلیه ممکن است در اثر پارگی ماهیچه‌ها یا آسیب دیدگی مفاصل بین مهره‌ها باشد. از دیگر دلایل بروز درد می‌توان به پارگی رباط یا آسیب دیدگی دیسک اشاره کرد. درمان‌های مراقبتی اینگونه آسیب دیدگی‌ها عبارت‌اند از:
- داروهای مسکن
- استراحت
- کاهش فعالیت‌های فیزیکی
- فیزیوتراپی
قرار گرفتن بدن در وضعیت بد هنگام خواب
بیدار شدن از خواب به همراه احساس درد در ناحیه شانه‌ها، کمر و گردن امری رایج است. وضعیت بدن در هنگام خواب که فرد به آن عادت کرده، تعداد بالش‌هایی که فرد استفاده می‌کند و سفتی تشک همگی عواملی هستند که می‌توانند بر احساس شما هنگام بیدار شدن از خواب تاثیر بگذارند.
گردن دردهای نامشخص
در برخی موارد تشخیص علت دقیق گردن درد مشکل است. گردن درد بدون دلیل مشخص اغلب در نتیجه رگ به رگ یا پاره شدگی‌های خفیف روی می‌دهد. بروز این دردها در ناحیه گردن امری رایج است.
گاهی اوقات درد در اثر قرار وضعیت بد بدن بروز می‌کند. قرار گرفتن گردن خارج از حالت عادی به مدت طولانی سبب وارد آمدن فشار به ماهیچه‌ها می‌شود.
اضطراب و تشویش
اضطراب ممکن است سبب سفت شدن ماهیچه‌ها شود. اغلب افراد در مورد تحت تنش قرار دادن گردن و کمر خود سخن می‌گویند و اگر این فشار بیش از حد باشد ممکن است سبب احساس درد شود.
تورتیکولیس ناگهانی یا حاد
تورتیکولیس یک مشکل پزشکی است که در آن سر به یک سمت پیچ می‌خورد. تلاش برای صاف کردن سر می‌تواند خیلی دردناک باشد. دلیل بروز تورتیکولیس همیشه قابل شناسایی نیست.
تورتیکولیس اغلب شب هنگام روی می‌دهد به این معنی که فرد هنگام رفتن به رختخواب هیچ علائمی ندارد اما صبح که از خواب بیدار می‌شود نمی‌تواند گردن خود را حرکت دهد. در اغلب موارد درد بعد از چند روز از بین می‌رود و حرکت گردن به حالت طبیعی باز می‌گردد.
پزشکان حدس می‌زنند که این مشکل در اثر کشیدگی ماهیچه‌ها یا رباط‌ها در گردن روی می‌دهد. هر چند که قرار دادن گردن در معرض سرمای شدید به مدت طولانی نیز می‌تواند سبب بروز آن گردد.
آسیب دیدگی پلکسی بازویی
اگر یک آسیب دیدگی در گردن روی پلکسی‌های بازویی تاثیر بگذارد، درد در دست‌ها نیز ممکن است احساس شود. دلیل رایجی که سبب آسیب دیدگی پلکسی بازویی می‌شود عبارت است از ضربه ناشی از فشار مستقیم که می‌تواند در اثر حوادث ورزشی یا رانندگی باشد.
تکان شدید و ناگهانی یا شلاق مانند گردن
حرکت شلاقی به آسیب دیدگی در ناحیه گردن گفته می‌شود که در آن سر به صورت خیلی سریع به سمت جلو و سپس عقب حرکت می‌کند. این حرکت مانند حرکت شلاق است. مردم تصور می‌کنند این حرکت تنها در اثر حوادث رانندگی روی می‌دهد؛ درحالیکه ممکن است در اثر حوادث ورزشی یا دیگر حرکات ناگهانی نیز روی دهد.
رادیکلوپاتی گردنی
رادیکلوپاتی گردنی، که اغلب افراد به آن نیشگون عصبی می‌گویند، زمانی روی می‌دهد که تحریکات عصبی که از نخاع گردنی منشاء می‌گیرد به سمت بازوها انتشار یابد.
دو دلیل عمده بروز رایکلوپاتی گردنی، اسپوندلوز یا آرتریت گردنی و افتادگی دیسک می‌باشند.