فیزیوتراپی
فیزیوتِراپی یا فیزیک‌درمانی (به انگلیسی: Physiotherapy) روشی از درمان می‌باشد که با استفاده از جریان‌های الکتریکی، تجهیزات مکانیکی و تمرینات ورزشی به درمان بیماری و اختلالات اسکلتی، اختلالات ماهیچه‌ای و اختلالات عصبی می‌پردازد.
در فیزیوتراپی، پرتو فرابنفش، پرتو فروسرخ، ورزش، نور، جریان برق و گرما جهت درمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. هدف فیزیوتراپی پیشگیری از بیماری، توانبخشی و درمان می‌باشد.
کاربرد و اهداف
- تسکین درد
- بهبود حرکت یا توانایی
- پیشگیری از ناتوانی یا جراحی
- کار کردن روی تعادل برای جلوگیری از لغزش یا افتادن
- بهبود پس از زایمان
- سازگار شدن با اندام مصنوعی
- یاد گرفتن استفاده از وسایل کمکی مانند واکر یا عصا
فیزیوتراپیست
متخصص فیزیوتراپی یا فیزیوتراپیست دارای مجوز شرکت و گذراندن آموزش های ویژه فارغ التحصیلان در رشته فیزیوتراپی است.
فیزیوتراپیست ها وضعیت بیمار را ارزیابی می‌کنند و یک برنامه مراقبتی درمانی فیزیوتراپی برای شرایط خاص بیمار طراحی می‌کنند. فیزیوتراپ ممکن است درمان‌های عملی و دستی را برای کاهش علائم بیمار انجام دهد. وی همچنین تمرینات خاصی را به بیمار آموزش می‌دهد تا به حرکت و عملکرد بهتر شما کمک کند.
فیزیوتراپیست ها برای انجام انواع مختلف درمان‌های فیزیکی آموزش دیده‌اند.
فعالیت‌های فیزیوتراپیست
در اولین جلسه درمانی، فیزیوتراپیست نیازهای بیمار را بررسی و ارزیابی می‌کند. همچنین از بیمار سوالاتی در مورد درد یا علائم دیگر، توانایی بیمار در حرکت یا انجام کارهای روزمره، میزان خواب بیمار و سابقه پزشکی بیمار خواهد پرسید. هدف این است که مشکل بیمار تشخیص داده شود؛ اینکه چرا به این عارضه مبتلا شده، اختلالاتی که در نتیجه این وضعیت شده‌اند کدامند و سپس یک برنامه مراقبتی برای رسیدگی به هر کدام ایجاد شود.
فیزیوتراپیست آزمایش هایی را برای بررسی شرایط بیمار انجام خواهد داد:
- اینکه بیمار چقدر خوب می‌تواند به اطراف حرکت کند، خم شود، یا چنگ بزند.
- چقدر خوب راه رفته و یا از پله ها بالا می‌رود.
- ضربان قلب بیمار در حین فعالیت
- وضعیت ایستادن و نشستن و یا تعادل بیمار
سپس، فیزیوتراپیست برای ایجاد یک برنامه درمانی با افراد همکاری خواهد کرد. این برنامه شامل اهداف شخصی بیمار، مانند داشتن عملکرد و احساس بهتر، به‌علاوه ورزش ها یا سایر درمان‌های لازم برای کمک به بیمار در رسیدن به آنها می‌شود.
درمان‌های فیزیوتراپی
- تمرینات یا حرکات کششی با همکاری فیزیوتراپیست
- ماساژ، گرما یا سرما درمانی، آب گرم درمانی یا اولتراسوند برای کاهش درد یا اسپاسم عضلانی
- توانبخشی برای کمک به یادگیری استفاده از اندام مصنوعی
- تمرین با وسایلی که به افراد کمک می‌کند حرکت کنند و یا تعادل خود را حفظ نمایند؛ مانند عصا یا واکر.
فیزیوتراپیست ها بسته به تخصص خود می‌توانند طیف گسترده‌ای از شرایط پزشکی را درمان کنند. برخی از شرایطی که می‌توانند از این نوع درمان سود ببرند عبارتند از:
- شرایط قلبی و ریوی، مانند بیماری مزمن انسدادی ریه، فیبروز کیستیک و انفارکتوس میوکارد
- درمان با دست برای شرایطی مانند سندرم تونل کارپال و انگشت ماشه‌ای
- اختلال عملکرد اسکلتی عضلانی مانند کمردرد، پارگی روتاتور کاف و اختلالات مفصل گیجگاهی فکی
- شرایط عصبی مانند سکته مغزی، آسیب های نخاعی، بیماری پارکینسون، ام اس، اختلال عملکرد دهلیزی و آسیب های مغزی
- شرایط اطفال مانند تاخیر در رشد، فلج مغزی و دیستروفی عضلانی
- سلامت زنان و اختلال عملکرد کف لگن، مانند بی اختیاری ادرار و لنف ادم
- سوختگی، مراقبت از زخم، و زخم های دیابتی.
مراکز فعالیت فیزیوتراپیست ها
- بیمارستان ها
- کلینیک ها
- مراکز پزشکی ورزشی
- مطب های پزشکی خصوصی
- خانه های سالمندان
- مراکز توانبخشی
- دفاتر شخصی
همچنین فیزیوتراپیست ها گاهی اوقات به منزل بیمار می‌روند تا مراحل درمان بیمار را در خانه ادامه دهند.
فواید
- مدیریت درد با کاهش نیاز به مواد افیونی
- اجتناب از جراحی
- بهبود تحرک و حرکت
- بهبودی پس از آسیب یا ضربه
- بهبودی پس از سکته مغزی یا فلج
- پیشگیری از سقوط
- تعادل بهبود یافته
- مدیریت مشکلات پزشکی مرتبط با سن
انواع
فیزیوتراپی می‌تواند به بیمار کمک کند تا پس از آسیب یا بیماری، حرکت یا قدرت خود را بازیابد. مانند هر عمل پزشکی، انواع مختلفی از درمان ها را می‌توان برای درمان طیف وسیعی از بیماری ها به کار برد.
فیزیوتراپی ارتوپدی
آسیب‌های اسکلتی عضلانی را درمان می‌کند که شامل عضلات، استخوان‌ها، رباط ها، فاسیا و تاندون ها می‌شود. فیزیوترپی ارتوپدی برای شرایط پزشکی مانند شکستگی، رگ به رگ شدن، تاندونیت، بورسیت، مشکلات مزمن پزشکی و توانبخشی یا بهبودی پس از جراحی ارتوپدی مناسب است. بیماران ممکن است با حرکت های مفصلی، درمان دستی، تمرینات قدرتی، تمرینات حرکتی و سایر روش ها تحت درمان قرار گیرند.
فیزیوتراپی سالمندان
می‌تواند به بیماران مسن‌تری که دچار شرایطی می‌شوند که بر تحرک و عملکرد فیزیکی آنها تأثیر می‌گذارد، از جمله آرتریت، پوکی استخوان، بیماری آلزایمر، تعویض مفصل ران و اختلالات تعادلی و بی اختیاری کمک کند. این نوع مداخله با هدف بازگرداندن تحرک، کاهش درد و افزایش سطح آمادگی جسمانی انجام می شود.
فیزیوتراپی عصبی
می‌تواند به افراد مبتلا به اختلالات و شرایط عصبی مانند بیماری آلزایمر، آسیب مغزی، فلج مغزی، مولتیپل اسکلروزیس، بیماری پارکینسون، آسیب نخاعی و سکته مغزی کمک کند. هدف درمان ممکن است افزایش پاسخ‌دهی اندام، درمان فلج و افزایش قدرت عضلات با کاهش آتروفی عضلانی باشد.
توانبخشی قلبی - عروقی و ریوی می‌تواند برای افرادی که تحت تأثیر برخی از بیماری های قلبی - ریوی و روش های جراحی قرار دارند مفید باشد. درمان می تواند استقامت بدنی را افزایش دهد.
فیزیوتراپی کودکان
با هدف تشخیص، درمان و مدیریت شرایطی است که بر نوزادان، کودکان و نوجوانان تأثیر می‌گذارد؛ از جمله تأخیر در رشد، فلج مغزی، اسپینا بیفیدا، تورتیکولی و سایر شرایطی که بر سیستم اسکلتی عضلانی تأثیر می‌گذارند.
فیزیوتراپی مراقبت از زخم
می‌تواند اطمینان حاصل کند که زخم در حال بهبودی از طریق بهبود گردش خون، اکسیژن و خون کافی دریافت می‌کند. فیزیوتراپی ممکن است شامل استفاده از درمان‌های دستی، تحریک الکتریکی، درمان فشرده سازی و مراقبت از زخم باشد.
فیزیوتراپی دهلیزی
با هدف درمان مشکلات تعادلی است که می‌تواند ناشی از بیماری‌های گوش داخلی باشد. فیزیوتراپی دهلیزی شامل تعدادی تمرین و تکنیک های دستی است که می‌تواند به بیماران کمک کند تعادل و هماهنگی طبیعی خود را بازیابند.
فیزیوتراپی احتقان‌زدا
می‌تواند به تخلیه مایع انباشته شده در بیماران مبتلا به لنف ادم و سایر شرایطی که شامل تجمع مایع است کمک کند.
فیزیوتراپی کف لگن
می‌تواند به درمان بی اختیاری ادرار یا مدفوع، فوریت ادرار و درد لگن در مردان و زنان در نتیجه جراحات یا جراحی یا به دلیل شرایط خاص کمک کند.
به غیر از درمان با دست، درمان فیزیوتراپی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
اولتراسوند
برای افزایش جریان خون و بهبودی با گرم کردن تاندون ها، ماهیچه ها و بافت ها.
فونوفورزیس
از اولتراسوند برای ارائه داروهای خاصی مانند استروئیدهای موضعی استفاده می‌کند. این درمان می‌تواند التهاب را کاهش دهد.
تحریک الکتریکی یا E-stim
از الکترودهای موضعی روی پوست برای کاهش درد و افزایش قابلیت‌های عملکردی استفاده می‌کند. یکی از انواع E-stim، تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS) است. گاهی اوقات، داروهای ضد التهابی با روش‌های خاص E-stim استفاده می‌شوند و به آن یونتوفورزیس می‌گویند.
نور درمانی
که در آن از نورهای خاص و لیزر برای درمان برخی بیماری ها استفاده می‌شود.
فیزیوتراپی کمر
پس از اینکه یک دوره کمردرد بین دو تا شش هفته طول کشید، یا در صورت تکرار مکرر کمردرد، فیزیوتراپی کمر اغلب توصیه می‌شود. برخی از متخصصان ستون فقرات فیزیوتراپی کمر را زودتر از این هم لازم می‌دانند، به خصوص اگر درد شدید باشد.
به طور کلی، اهداف فیزیوتراپی کمر کاهش درد، افزایش عملکرد و ارائه آموزش برای جلوگیری از عود بیشتر است.
یک برنامه فیزیوتراپی برای کمردرد معمولاً دارای دو جزء است:
- فیزیوتراپی غیرفعال برای کمک به کاهش درد بیمار تا سطح قابل کنترل
- تمرینات فعال
غیرفعال
فیزیوتراپیست ممکن است روی کاهش درد با فیزیوتراپی غیرفعال تمرکز کند. این درمان ها به دلیل اینکه توسط فیزیوتراپیست برای بیمار انجام می‌شوند، غیرفعال در نظر گرفته می‌شوند. نمونه هایی از روش های فیزیوتراپی کمر غیر فعال عبارتند از:
- کیسه های گرما یا یخ
فعال
علاوه بر درمان‌های غیرفعال، فیزیوتراپی فعال (ورزش) نیز برای توانبخشی ستون فقرات ضروری است. به طور کلی، برنامه تمرینی فیزیوتراپی کمر بیمار باید ترکیبی از موارد زیر باشد:
حرکات کششی برای تمرینات کمردرد
تقریباً هر فردی که از کمردرد رنج می‌برد باید ماهیچه های همسترینگ خود را یک یا دو بار در روز بکشد. کشش ساده همسترینگ زمان زیادی نمی‌برد (اگرچه به خاطر سپردن آن دشوار است)؛ به خصوص اگر درد کمی وجود داشته باشد یا اصلاً درد نداشته باشد.
بنابراین، تمرینات کششی همسترینگ بهتر است هر روز در یک زمان مشخص انجام شود تا بخشی از برنامه روزانه فرد شود. کشش های بیشتری هم وجود دارد که می‌توان در فیزیوتراپی کمر برای کاهش درد کمر انجام داد.
حرکات تقویتی برای ورزش کمر درد
برای تقویت عضلات پشت باید 15 تا 20 دقیقه به صورت پویا تمرینات لامبار کمر یا سایر تمرینات تجویز شده، یک روز در میان انجام شود. تقویت عضلات مرکزی در درمان کمردرد نیز مهم است. انجام صحیح تمرینات برای مشاهده فواید بسیار مهم است. بنابراین بهتر است با کمک یک فیزیوتراپیست یا سایر متخصصان سلامت واجد شرایط، این تمرینات را یاد بگیرید و انجام دهید.
تمرینات هوازی سبک
ایروبیک کم تاثیر برای کاهش درد طولانی مدت مهم است. گزینه های زیادی مانند پیاده روی، شنا، دوچرخه سواری یا آب درمانی وجود دارد. ورزش هوازی اغلب به مدت ۳۰ تا ۴۰ دقیقه، سه بار در هفته، در روزهای متناوب پس از تمرینات تقویتی انجام می‌شود.
فیزیوتراپی زانو
فیزیوتراپی برای زانودرد شامل ارزیابی کامل اندام تحتانی شما از لگن تا پای شما است. فیزیوتراپیست می‌تواند درد زانو شما را ارزیابی کند و درمان‌های مناسب، از جمله تمرینات و روش ها، را برای کمک به کاهش درد زانو و بهبود تحرک کلی شما تجویز کند.
پس از تکمیل یک معاینه متمرکز، فیزیوتراپ شما می‌تواند برای شروع درمان فیزیوتراپی زانو به شکل صحیح با شما همکاری کند. فعال بودن و درگیر بودن در برنامه بسیار مهم است. اغلب، تمریناتی برای کمک به تقویت و بهبود تحرک زانو تجویز می‌شود. ممکن است از شما خواسته شود که تمریناتی را در خانه هم انجام دهید.
ورزش باید ابزار اصلی شما برای درمان زانو درد باشد. ورزش هایی که به کاهش درد زانو کمک می‌کنند ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تمریناتی برای تقویت باسن (عضلات لگن شما به کنترل موقعیت زانو کمک می‌کنند. ضعف در این قسمت ممکن است سبب زانو درد شود.)
- کشش اندام تحتانی
- تمرینات تعادلی
فیزیوتراپیست ممکن است درمان‌های دیگری را در زمانی که شما در کلینیک هستید انجام دهد. این درمان ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تحریک الکتریکی
- نوار حرکتی
- اعمال گرما یا یخ
- ماساژ بافت نرم یا تحرک مفصل زانو
به خاطر داشته باشید که تمرکز شما در فیزیوتراپی زانو باید بر بازیابی تحرک عملکردی باشد. لازم است در مورد هدف کلی هر درمان صحبت کنید تا درک درستی از آنچه انتظار دارید داشته باشید.
اگر زانو درد بیش از دو تا سه هفته ادامه داشته باشد یا در نتیجه ضربه شدید رخ دهد، مراجعه به پزشک یا ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی توصیه می‌شود.
زانو مفصل اصلی بدن است که وظیفه راه رفتن، بالا رفتن از پله ها و بلند شدن از حالت نشسته را بر عهده دارد. درد در زانو می‌تواند یک یا همه این فعالیت ها را محدود کند. با کار با یک فیزیوتراپیست متبحر و با تحرک و قوی نگه داشتن مفصل زانو، می‌توانید از مشکلات زانودرد جلوگیری کرده و سطح تحرک خود را حفظ کنید.
عوارض
فیزیوتراپی برای بهبودی پس از بیماری، جراحت یا جراحی ضروری است. با استفاده از روش‌هایی مانند تحریک الکتریکی و اولتراسوند، فیزیوتراپیست می‌تواند به کاهش درد و بهبودی بیمار کمک کند. ورزش، پیاده روی، استفاده از راه پله و فعالیت های حفظ تعادل، جنبه عملکردی فیزیوتراپی را تشکیل می‌دهند و استقلال بیمار را بازیابی می‌کنند. با این حال، دوره درمانی فیزیوتراپی شما ممکن است به عوارض جانبی مختلفی منجر شود. مهم است که عوارض فیزیوتراپی را با رفع آنها در طول دوره درمانی و تماس با پزشک در صورت لزوم به حداقل برسانید:
احساس درد
درد پایه بیمار ممکن است در واقع با توانبخشی و بهبودی افزایش یابد، و این ممکن است منجر به سردرگمی و از دست دادن انگیزه برای ادامه فیزیوتراپی شود. ضروری است که این مسائل را با درمانگر و پزشک در میان گذاشت تا مشخص شود که آیا مداخلات درمانی جایگزین به کاهش درد کمک می‌کند و امکان مشارکت مداوم را فراهم می‌کند یا خیر. برای کمک به کنترل درد، فیزیوتراپیست ممکن است ۳۰ دقیقه قبل از جلسه فیزیوتراپی، استفاده از داروهای مسکن خوراکی را توصیه کند. گرما، سرما یا درمان‌های موضعی پس از یک جلسه، طبق دستور درمانگر، ممکن است میزان درد را کاهش دهد.
تورم
از آنجایی که درمانگر عضلات، رباط ها و تاندون های بیمار را برای تقویت آنها به چالش می‌کشد، بدن ممکن است با افزایش ادم یا تورم به درمان فیزیوتراپی پاسخ دهد. ادم می‌تواند سبب درد اضافی و محدودیت های عملکردی شود. استفاده از یخ بعد از درمان یا استفاده از گرما و سپس سرما برای کمک به کنترل تورم می‌تواند درد و تورم را کاهش دهد و گردش خون را به طور همزمان بهبود بخشد.
فقدان نتیجه‌گیری
مانند هر مداخله پزشکی، شرکت در فیزیوتراپی تضمینی برای بهبود یا رفع کامل علائم نیست و این مسئله می‌تواند دلسرد کننده باشد. با این حال، پایان دادن به درمان پیش از موعد به احتمال زیاد منجر به درد طولانی مدت و آسیب مجدد خواهد شد.