آرنج
آرَنج یا آرِنج (به انگلیسی: Elbow) مفصل مهمی است که از مفاصل کوچک‌تر و بافت‌های مختلفی تشکیل شده است و عروق خونی و اعصاب متعددی از آن عبور می‌کنند.
مفصل آرنج با قرار گرفتن 3 استخوان زند زیرین، زند زبرین و استخوان بازو در کنار یکدیگر تشکیل شده است و بازو را به ساعد متصل می‌کند. در آرنج مفاصل کوچک، غضروف، غشای سینوویال، مایع سینوویال، رباط‌ها و تاندون‌هایی وجود دارند.
آناتومی
استخوان‌هایی که در مفصل آرنج به یکدیگر می‌رسند، 3 مفصل را تشکیل می‌دهند:
مفصل هومرواولنار (Humeroulnar)
این مفصل یک مفصل لولایی است که امکان حرکت آرنج و خم و راست شدن آن را فراهم می‌کند و در واقع بزرگ‌ترین قسمت آرنج است که در بین استخوان بازو و اولنا قرار گرفته است.
مفصل هومرورادیال (Humeroradial)
این مفصل نیز نوعی مفصل لولایی است که در خم و راست شدن آرنج نقش دارد و علاوه بر آن، امکان حرکت محوری را به مفصل می‌دهد؛ به این معنی که امکان چرخش استخوان رادیوس حول محور طولی خود وجود دارد و انجام حرکت سوپیناسیون، که در آن فرد می‌تواند آرنج خود را در زاویه 90 درجه خم کند و کف دست خود را رو به سقف بچرخاند، و همچنین حرکت پروناسیون ساعد، که در آن فرد می‌تواند آرنج خود را در زاویه 90 درجه خم کند و کف دست خود را به سمت زمین بچرخاند، امکان پذیر می‌شود.
مفصل رادیواولنار بالایی ( Proximal radioulnar joint)
مفصل رادیواولنار بالایی مفصلی است که بین استخوان‌های رادیوس و اولنا، استخوان‌های بلند ساعد، قرار گرفته است و امکان انجام حرکات سوپیناسیون و پروناسیون ساعد را فراهم می‌کند.
غضروف
غضروف لایه سفید رنگی است که سطح صاف و لغزنده‌ای دارد و حرکت استخوان‌ها در مجاورت هم، بدون اینکه خطر ساییده شدن آن‌ها بر روی یکدیگر وجود داشته باشد، را فراهم می‌کند. غضروف شیشه‌ای در مفصل آرنج، سطح بالایی استخوان رادیوس، سطح داخلی ناچ سمی لونار (قسمتی از استخوان اولنا که با تروکلئا مفصل می‌شود.)، قرقره یا تروکلئار (بین کندیل خارجی و داخلی)، کاپیتلوم (سطح جلویی و پایینی کندیل خارجی) و همچنین قسمت بالایی استخوان زند زیرین یا اولنا را می‌پوشاند.
کپسول مفصل
دور تا دور مفصل آرنج توسط بافت محکم و کیسه شکلی احاطه شده است که کپسول مفصلی نامیده می‌شود و از قسمت بالا به دور تا دور استخوان بازو و از قسمت پایین به دور تا دور رادیوس و اولنا می‌چسبد.
لایه سینوویال مفصل
لایه سینوویال غشای نازکی است که وظیفه ترشح مایع سینوویال، مایعی که سبب لغزنده شدن فضای داخل مفصل و روان شدن حرکت آن می‌شود، را دارد. این لایه سطح داخلی مفصل را پوشانده است.
مایع سینوویال
مایعی که توسط غشای سینوویال ترشح می‌شود و دارای خاصیت لزجی و لغزنده است. مهم‌ترین و عمده‌ترین وظایف این مایع، روان کردن سطح بین مفصلی برای حرکت آسان و بدون سایش استخوان‌های مفصل در کنار یکدیگر است. علاوه بر این، از آنجایی که غضروف‌ها رگ‌های خونی ندارند، این مایع با دارا بودن مواد مغذی و اکسیژن وظیفه تغذیه غضروف مفصل را بر عهده دارد.
رباط‌های مفصل
رباط‌ها بافت‌های محکمی هستند که دو استخوان را به یکدیگر متصل می‌کنند. این رباط‌ها با قرار گرفتن در اطراف و روی کپسول مفصلی به حفظ پایداری مفصل کمک کرده و کپسول را تقویت می‌کنند. علاوه بر این، در ناحیه داخلی و خارجی مفصل آرنج دو رباط مهم دیگر، که رباط‌های کلترال نامیده می‌شوند، نیز وجود دارند.
رباط کلترال داخلی (Medial collateral ligament)
رباط کلترال داخلی از دو قسمت قدامی و خلفی تشکیل شده است که هر دو قسمت آن از پایین به سمت داخلی استخوان اولنا و از بالا به اپی کندیل داخلی وصل شده‌اند و در حفظ پایداری بخش داخلی مفصل آرنج و دور نشدن ساعد از بدن، در محل مفصل، نقش دارد.
رباط کلترال خارجی (Lateral collateral ligament)
رباط کلترال خارجی رباطی است که سطح خارجی استخوان بازو یا کندیل خارجی را به رباط حلقوی یا آلونر متصل می‌کند و در حفظ پایداری بخش خارجی مفصل آرنج نقش دارد و از نزدیک نشدن ساعد به بدن، در محل مفصل آرنج، نقش دارد.
رباط حلقوی یا آنولر (Annular ligament)
امکان حرکت محوری ساعد توسط این رباط، که سر استخوان رادیوس را در کنار اولنا نگه می‌دارد، فراهم می‌شود.
بورس‌ها
بورس‌ها ساختارهای کیسه مانندی هستند که غشای سینوویال بخش داخلی آن‌ها را پوشانده و درونشان با مایع سینوویال پر شده است. ساختار این کیسه‌ها به گونه‌ای است که شرایط حرکت و لغزش دو بافت در کنار یکدیگر را فراهم می‌کند. وجود این بورس‌ها لغزش عضلات بر روی استخوان و حرکت آن‌ها را آسان می‌کند.
تاندون‌ها
تاندون‌ها بافت‌های محکمی هستند که در انتهای عضلات قرار گرفته‌اند و عضله را به استخوان متصل می‌کنند و در واقع به عنوان واسطه‌ای که امکان حرکت استخوان‌ها را توسط عضلات فراهم می‌نماید، عمل می‌کنند. در ناحیه آرنج 4 تاندون وجود دارد.
تاندون عضله دو سر بازویی
این تاندون در قسمت پایین عضله دو سر بازویی قرار دارد و به تویروزیته یا توبرکل رادیوس، که قسمتی از استخوان رادیوس است، وصل می‌شود و از جلوی مفصل آرنج عبور می‌کند.
تاندون عضله سه سر بازویی
این تاندون در قسمت پایین عضله سه سر بازویی قرار دارد و به زائده‌ای که اولکرانون نامیده می‌شود، متصل شده و از پشت مفصل آرنج می‌گذرد.
تاندون مشترک عضلات خم کننده مچ دست
محل قرارگیری این دسته از عضلات در قسمت داخلی ساعد است که در بخش بالایی خود تاندون مشترکی دارند که به اپی کندیل استخوان بازو متصل می‌شود و وظیفه آن‌ها خم کردن مچ دست به سمت داخل است.
تاندون مشترک عضلات باز کننده مچ دست
محل قرارگیری این دسته از عضلات در قسمت خارجی ساعد است که در بخش بالایی خود تاندون مشترکی دارند که به سطح خارجی کندیل خارجی استخوان بازو وصل می‌شود و وظیفه آن‌ها خم کردن مچ دست به سمت پشت دست می‌باشد.
اعصاب اطراف مفصل
اعصاب مهم و عمده‌ای که از بازو به ساعد می‌روند و از اطراف مفصل آرنج می‌گذرند شامل:
عصب رادیال (Radial nerve)
فعالیت عضلات باز کننده ساعد تحت تأثیر عصب رادیال است که محل عبور آن از قسمت جلویی و خارجی مفصل آرنج است.
عصب مدیان (Median nerve)
فعالیت قسمتی از عضلات ساعد و دست تحت تأثیر عصب مدیان است که محل عبور از قسمت جلویی مفصل آرنج است.
عصب اولنار (Ulnar nerve)
عصب اولنار همانند یک طناب نازک در پشت برجستگی داخلی آرنج قرار دارد و از پشت اپی کندیل داخلی استخوان بازو می‌گذرد و می‌توان آن را با قرار دادن نوک انگشتان در آن قسمت لمس کرد.
عروق
عروق اطراف مفصل عمده‌ترین شریان بازو که محل عبور آن از جلوی آرنج است، شریان بازویی یا براکیال نامیده می‌شود و در قسمت پایین آرنج به دو شریان رادیال در سمت خارج و شریان اولنار در سمت داخل تقسیم می‌گردد. همچنین شریان‌های کلترال که از این دو شریان اصلی منشعب می‌شوند نیز در اطراف آرنج قرار دارند. علاوه بر این سیاهرگ‌هایی نیز از آرنج عبور می‌کنند.
علل دردهای آرنج
پارگی رباط
پارگی یا کشیدگی رباط در ناحیه‌ی آرنج یکی از شایع ترین علل دردهای آرنج هست. رباط ها بخش های غضروفی محکمی هستند که استخوان ها را به یکدیگر وصل می‌کنند و به نوعی پشتیبات مفاصل هستند. رباط ها برای ایجاد ثبات در مفصل آرنج ضروری بوده و امکان حرکت را به وجود می‌آورند.
در مفصل آرنج سه رباط وجود دارد و در شرایطی که آرنج بیش از حد کشیده شود، ممکن است هر یک از این رباط ها آسیب ببینند. این اتفاق ممکن است در اثر پرتاب کردن یا برداشتن اجسام سنگین اتفاق بیافتد.
تشخیص
تشخیص پارگی رباط با معاینه فیزیکی و یک سری آزمایشات بی ثباتی آرنج تشخیص داده می‌شود و در مواردی ممکن است نیاز به MRI باشد.
علائم
درد ناگهانی در ناحیه داخلی آرنج، تورم سریع و در ادامه کبودی در ناحیه آرنج و درد در هنگام لمس ناحیه داخلی آرنج از علائم پارگی رباط هستند.
درمان
جهت بهبودی این مشکل استراحت و توقف همه‌ی فعالیت هایی که منجر به اعمال فشار به آرنج می‌شوند، استفاده از یخ برای کاهش التهاب، استفاده از بریس، و در مرحله‌ی آخر، جراحی توصیه می‌شود.
آرتروز عفونی
یکی دیگر از نشانه‌های درد در ناحیه آرنج، آرتروز عفونی می‌باشد که عموماً به عنوان نشانه یا علل درد آرنج معمول نبوده و تنها کسانی به آرتروز عفونی مبتلا می‌شوند که سیستم ایمنی بدن آن‌ها بسیار ضعیف باشد. همچنین بیماران مربوط به دیابت نیز در معرض ابتلا به آرتروز عفونی هستند.
استفاده از آنتی بیوتیک‌ها یا عمل جراحی از اصلی‌ترین راهکارهای درمان آرتروز عفونی می‌باشد. در صورتی که تصور دارید آرتروز عفونی نشانه درد آرنج به حساب می‌آید، لازم است بدانید نشانه‌های آرتروز عفونی تنها مربوط به درد نیست بلکه دارای نشانه‌های زیر است:
- قرمزی در ناحیه آرنج
- حرارت و گرمای زیاد
- محدود شدن حرکت مفصل آرنج
- تب و لرزش
نقرس
یکی دیگر از نشانه‌های درد آرنج، نقرس نام دارد. نقرس یکی از بیماری‌هایی است با افزایش اوریک اسید در خون و همچنین جمع شدن آن در خون و رگ‌های خونی ایجاد می‌شود. نقرس یکی از نشانه‌های درد آرنج محسوب می‌شود و می‌تواند سبب درد زیاد در نواحی آرنج و همچنین تورم بالای آن شود.
بورسیت
از دیگر نشانه‌های درد آرنج می‌توان به عارضه بورسیت اشاره کرد که می‌تواند در اثر تکرر بالا یک حرکت شکل بگیرد. عفونت و تصادف نیز می‌تواند یکی دیگر از علل بورسیت که از نشانه‌های درد در ناحیه آرنج می‌باشد، محسوب شود.
کیسه بورس بین دو ماهیچه یا بین تاندون و بخش استخوانی می‌تواند شکل بگیرد. همچنین میان پوست و استخوان نیز امکان شکل‌گیری کیسه بورس وجود دارد. بورسیت از عارضه‌های خیلی سخت در زمینه درد آرنج محسوب نمی‌شود.
آرتریت
از دیگر نشانه‌ها و علائم درد آرنج می‌توان به عارضه آرتریت اشاره کرد. آرتریت انواع مختلفی دارد که یکی از متداول‌ترین آن‌ها آرتریت روماتوئید است که مربوط به درد در نواحی مفصل آرنج است.
عارضه آرتریت زمانی رخ می‌دهد که غضروف آرنج در اثر موارد مختلف تا حد زیادی، آسیب ببیند یا دچار ساییدگی شود. افزایش سن و فعالیت‌های تکراری و زیاد یکی از مهم‌ترین دلایل شکل‌گیری عارضه آرتریت می‌باشد که از اصلی‌ترین نشانه‌های درد آرنج محسوب می‌شود.
تومور
شکل‌گیری تومور یکی دیگر از نشانه‌های درد آرنج محسوب می‌شود که می‌تواند در اطراف آرنج به وجود آید و فعالیت آن را با مشکل مواجه کند. البته تومورهای استخوانی که در کنار آرنج یا در نواحی آن به وجود می‌آیند، بسیار نادر هستند. لازم به ذکر است که اگر تومور شکل گرفته به عنوان علائم درد آرنج خوش‌خیم باشد، می‌تواند به راحتی از بین برود اما درمان تومورهای بدخیم ممکن است نیاز به عمل جراحی یا شیمی درمانی داشته باشد.
آرنج تنیس بازان و آرنج گلف بازان
بیماری های آرنج تنیس بازان و گلف بازان دو بیماری مشابه با حالات متفاوت هستند که در آن‌ها درد تاندون وجود دارد. این عارضه در هر شخصی ممکن است ایجاد گردد اما بین افراد در سنین 40 و 50 سال مرسوم‌تر است.
برخلاف نام آن‌ها، این بیماری‌ها رایج‌ترین دلیل درد آرنج نیستند. این بیماری ها ناشی از انجام تکراری کارهایی هستند که در بخش دست و مچ دست انجام می‌گیرد.
افرادی که به طور مداوم چیزی را می‌گیرند یا می‌چرخانند، مثلاً نجارها و گچ کارها یا افرادی که با موس کامپیوتر زیاد کار می‌کنند، احتمال ابتلا به این بیماری را دارند. کارهای تکراری همراه با وزنه، مثلاً حمل جعبه‌های سنگین، نیز می‌تواند سبب بروز این مشکلات گردند.
بیماری آرنج تنیس بازان روی تاندون‌های بیرونی آرنج و آرنج گلف بازان روی تاندون‌های داخلی آرنج اثر می‌گذارند.
درمان دردهای آرنج
مسکن‌هایی مانند پاراستامول ممکن است به تسکین درد کمک کنند. باید از آن‌ها زمانی که نیاز است استفاده کنید. اما بهتر است قبل از بدتر شدن درد مصرف شوند. داروهای غیر استروئیدی و ضدالتهابی (NSAIDs) گروهی از داروها هستند که به تسکین درد، ورم و سفتی کمک می‌کنند. مرسوم‌ترین NSAID، ایبوپروفن است که می‌توانید آن را از داروخانه ها تهیه کنید. اگر بعد از مصرف NSAID یا مسکن مشکلات معده داشتید، باید مصرف قرص را متوقف کرده و به پزشک مراجعه کنید. کرم‌ها و ژل‌های ضد التهاب نیز وجود دارند که می‌توانید به آرنج بمالید و مشکل معده را ایجاد نمی‌کنند.
استفاده از آب یخ یا آب گرم
قرار دادن کیسه آب گرم یا یخ روی آرنج به مدت 10 تا 15 دقیقه، و هر چند ساعت یکبار، می‌تواند به تسکین درد و سفتی کمک کند. می‌توانید از پدهای چند بار مصرف، کیسه گندم گرم شده یا بطری آب گرم نیز استفاده کنید. اگر پک یخ نداشتید، کیسه نخود سرد نیز می‌تواند موثر باشد. پک یخ یا گرم را به طور مستقیم روی پوست قرار ندهید، زیرا می‌تواند پوست را سوزانده یا تحریک کند. باید ابتدا آن‌ها را داخل چیزی مانند حوله بپیچانید.
گرما سبب افزایش جریان خون در بخشی از بدن می‌گردد و این کار می‌تواند سفتی را رفع کرده، بهبودی بافت آسیب دیده را تسریع کرده و درد را تسکین دهد. اگر آرنج ورم داشت یا اگر تازه صدمه دیده بود، از پک گرم استفاده نکنید؛ زیرا می‌تواند وضعیت را بدتر کند. یخ جریان خون را در بخشی از بدن کاهش می‌دهد که می‌تواند ورم را کمتر کند.
گاهی عوض کردن متناوب پک گرم و سرد در یک روز می‌تواند مفید باشد. برای اینکه متوجه شوید کدام یک بهتر هستند، هر دو را امتحان کنید. اگر سوال یا نگرانی در مورد این روش دارید با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
تغییر نحوه حرکت آرنج
اگر آرنج درد دارید اولین کاری که باید انجام دهید این است که هر حرکتی که سبب ایجاد علائم شما می‌شود یا آن را بدتر می‌کند را متوقف کنید. بدتر شدن برخی بیماری‌ها که در آن‌ها علائم ناگهان بدتر می‌شوند، با اجتناب از خم کردن آرنج در برخی حالات خاص می‌تواند رفع گردد.
اگر برای انجام کاری حرکات تکراری انجام می‌دهید، مثلاً استفاده از پیچ گوشتی یا رنگ کردن، بهتر است به یک کاردرمانگر مراجعه کنید. این افراد متخصصانی هستند که راه‌هایی برای تغییر حرکات و روش‌ها به شما می‌دهند تا از آرنج خود در هنگام بهبودی مراقبت کنید. پزشک می‌تواند شما را به یک کاردرمانگر ارجاع دهد یا می‌توانید به صورت خصوصی او را ملاقات کنید. اگر محیط کار شما بخش بهداشت حرفه‌ای دارد، باید بتوانند به شما کمک کنند.
استفاده از آتل
در برخی شرایط، مانند آرنج تنیس بازان، زمانی که فعالیت خاصی را انجام می‌دهد که سبب بروز درد می‌شود، استفاده از آتل به منظور مراقبت از آرنج ممکن است کشیدگی را کاهش دهد. این آتل‌ها را می‌توانید از داروخانه‌ها، فروشگاه‌های ورزشی و فیزوتراپیست‌ها تهیه کنید. این وسایل به عنوان گیره‌های اپی کندیلیت نیز شناخته می‌شوند. از پزشک یا داروساز بپرسید که آیا آتل برای شما مفید است و چه زمان و چگونه باید از آن استفاده کنید.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی ممکن است به قوی شدن آرنج و پیشگیری از عود بیماری کمک کند. متخصص فیزیوتراپی کارشناس آموزش دیده‌ای است که می‌تواند به افرادی که دچار آسیب و بیماری طولانی مدت هستند، کمک کند تا مستقل و فعال بمانند. متخصص فیزیوتراپی به شما کمک می‌کند تا با ورزش انعطاف پذیری آرنج خود را دوباره بدست بیاورید. حداقل یک بار در روز باید آرنج خود را کشش دهید و ورزش‌هایی انجام دهید که دامنه حرکتی کلی شما را افزایش دهد. متخصص فیزیوتراپی ممکن است ورزش‌های کششی دو سر و سه سر بازو را با وزنه سبک یا بند کشی توصیه کند. متخصص کاردرمانی می‌تواند حرکاتی را که ممکن است سبب ایجاد درد شوند را تشخیص دهد. فیزیوتراپیست، فعالیت‌هایی که به نظر سخت می‌آیند را تشخیص می‌دهد و بررسی می‌کند که آیا راه دیگری وجود دارد که شما بتوانید آن‌ها را انجام دهید تا بتوانید زندگی روزانه و مهارت‌های کاری خود را داشته باشید یا خیر.
تزریق استروئید
اگر درد شدید دارید، پزشک ممکن است تزریق استروئید را پیشنهاد دهد. درد می‌تواند چند ساعت بعد از تزریق بدتر شود، اما معمولاً بعد از آن ناپدید می‌گردد. برای برخی شرایط تزریق استروئید می‌تواند روی علائم در کوتاه مدت اثر بگذارد. بسته به نوع تزریق استروئیدی که انجام می‌دهید، تاثیرات آن ممکن است بعد از حدود شش هفته از بین برود. اگر نوعی آرتروز التهابی مانند روماتیسم مفاصل یا آرتروز پسوریاتیک دارید، متخصص ممکن است به عنوان بخشی از درمان برای شما تزریق انجام دهد. تزریقات استروئیدی برای بیماری‌های آرنج تنیس بازان یا گلف بازان توصیه نمی‌شود. در طولانی مدت این تزریقات سبب بدتر شدن بیماری می‌گردد.
تزریق پلاسمای غنی از پلاکت
روشی به نام تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) برای بیماران مبتلا به آرنج تنیس بازان و گلف بازان بسیار محبوب است. پلاکت‌ها سلول‌هایی در خون هستند که نقش‌های زیادی دارند، مثلاً اگر قسمتی از بدن شما بریده شود، به لخته شدن خون کمک می‌کند. این درمان معمولاً در بیمارستان و توسط متخصص پا انجام می‌شود. در این کار ابتدا از شما خون گرفته می‌شود. سپس به منظور افزایش پلاکت‌ها تصفیه می‌گردد. این محلول درنهایت، به ناحیه دردناک تزریق می‌گردد. مطالعات اخیر نشان می‌دهد که نسبت به تزریق استروئید، PRP ممکن است درد را بیشتر کاهش داده و روی تحرک تاثیر بیشتری بگذارد.
جراحی
اکثر موارد درد آرنج با درمان‌های بالا رفع می‌شوند، اما تعداد کمی از بیماران برای رفع علائم نیاز به جراحی دارند. بسته به شرایطی که دارید، انواع متفاوتی از جراحی آرنج وجود دارند. اکثر جراحی‌ها به صورت یک روزه هستند و در همان روز جراحی می‌توانید به خانه بروید. باید با پزشک و تیم پزشکی در مورد مزایا و مضرات جراحی خود صحبت کنید.
اگر سفتی به دلیل رشد استخوان جدید یا کوتاه شدن بافت نرم باشد، ممکن است نیاز به عمل جراحی برای برداشتن استخوان یا رفع فشار روی بافت کوتاه شده داشته باشید. بعد از جراحی، به فیزیوتراپی نیاز دارید. اگر بخش لق استخوان سبب درد شده باشد، می‌توان آن را با جراحی و برش کوچکی برداشت. این یعنی جراحی می‌تواند از طریق یک برش کوچک انجام شود، بنابراین مفصل نیاز به باز شدن ندارد. این نوع جراحی به عنوان آرتروسکوپی شناخته می‌شود. در صورت نیاز می‌توان مقداری از استخوان را از طریق برشی بزرگ و در جراحی باز از مفصل خارج کرد. اگر آرتروز آرنج انجام کارهای روزانه را برای شما سخت کرده یا سبب ایجاد درد زیاد و کم شدن تحرک شده است، جایگزینی آرنج ممکن است گزینه مناسبی باشد.