التهاب
التهاب نتیجه تلاش بدن برای حفاظت از خود است. هدف از التهاب حذف عامل آسیب رساننده به بدن و شروع روند ترمیم است.
| اطلاعات بیماری | |
|---|---|
| علت(ها): | عفونت، خستگی مزمن، پرخوری، فشار خون بالا، سندرم روده تحریک پذیر (IBS)، اسهال یا یبوست، گرگرفتگی، آکنه، نفخ شکم، احتباس آب، زخم، درد مفصل، هوس‌های غذایی، افزایش وزن غیرقابل توجیه، بعضی مواد غذایی یا مواجهه با مواد شیمیایی محیط |
| روش تشخیص: | آزمایشات خون، الکتروفورز پروتئین سرم، پروتئین‌های واکنشی، سرعت رسوب گلبول قرمز، ویسکوزیته پلاسما، کولونوسکوپی، سیگموئیدوسکوپی، آندوسکوپی فوقانی |
وقتی که چیزی مضر بدن را تحریک می‌کند تلاشی از جانب بدن شروع می‌شود تا آن را از میان بردارد و این تلاش موجب بروز علائم التهاب می‌شود. التهاب نشانه عفونت نیست حتی موقعی که یک عفونت موجب التهاب می‌شود. عفونت به علت یک ویروس، باکتری یا قارچ ایجاد می‌شود ولی التهاب پاسخ بدن نسبت به آن است.
گاهی التهاب برای بدن مفید است و در مواردی ممکن است مضر باشد. در التهاب در نتیجه پاسخ بدن به یک آسیب فیزیکی، شیمیایی و یا بیولوژیک، مواد شیمیایی از سلولهای بدن آزاد می‌شوند و تغییراتی در بافت بدن بوجود می‌آید. در نتیجه این تغییرات عامل آسیب از بدن حذف شده و آسیب وارد شده به بدن ترمیم می‌گردد.
التهاب می‌تواند حاد یا مزمن باشد. التهاب حاد به سرعت آغاز شده و شدت میابد. علائم برای چند روز و ممکن است چند هفته باقی بمانند مانند گلودرد، آنفلوانزا و یا سرماخوردگی. التهاب مزمن چند ماه تا چند سال باقی می‌ماند. علت باقی ماندن التهاب عدم توانایی بدن در حذف عامل آسیب زننده است. در این موارد بدن به آن اندازه قدرت ندارد تا عامل مهاجم را از بین ببرد و یا شرایطی وجود دارد که بدن بطور مداوم در معرض آسیب جدید قرار می‌گیرد؛ در مواردی هم سیستم دفاع ایمنی بدن به اشتباه بر علیه سلولهای خود بدن وارد عمل می‌شوند که در صورتی که به اشتباه خود پی نبرند، التهاب ایجاد شده ادامه می‌یابد.
بیماری‌هایی مانند آسم، زخم معده، سل، روماتیسم مفصلی و یا سینوزیت مزمن مثال‌هایی از التهاب مزمن هستند.
التهاب شامل یک توالی پویا از پدیده‌ها است که خود را با یک واکنش عروقی شدید نشان می‌دهد. این پدیده‌ها علیرغم تنوع بی‌نهایت عوامل آسیب‌رسان، ویژگی‌های نسبتاً ثابتی دارند، زیرا آن‌ها فقط توسط عامل آسیب‌رسان تعیین نمی‌شوند، بلکه مهم‌تر از همه با انتشار مواد درون‌زا، واسطه‌های شیمیایی التهاب، تعیین می‌شوند. پدیده‌های اولیه که پاسخ التهابی را تشکیل می‌دهند شامل اتساع عروق و افزایش نفوذپذیری است که منجر به عبور مایعات از بستر عروقی به بافت آسیب دیده و نفوذ لکوسیت‌ها در ناحیه ضایعه می‌شود؛ بنابراین التهاب سبب از بین بردن، رقیق کردن و محدود کردن عامل آسیب‌رسان می‌شود، اما در عین حال یک سری مکانیسم‌ها را به حرکت درمی‌آورد که به ترمیم یا جایگزینی بافت آسیب‌دیده کمک می‌کنند.
انواع التهاب
التهاب دو نوع دارد؛ حاد و مزمن.
- التهاب حاد: پاسخ بدن به آسیب ناگهانی، مانند بریدگی انگشت، التهاب حاد است. در این حالت، بدن سلولهای التهابی را برای آغاز روند ترمیم جراحت به ناحیه آسیب‌دیده ارسال می‌کند.
- التهاب مزمن: بدن به ارسال سلولهای التهابی ادامه می‌دهد، حتی اگر هیچ خطر خارجی باقی نمانده باشد. در این حالت، سلول‌ها و مواد التهابی، عملاً با حمله به بافت سالم سبب تخریب گسترده بافت و ایجاد درد می‌شوند.
علائم وجود التهاب در بدن
یک آسیب یا بیماری می‌تواند شامل التهاب حاد یا کوتاه مدت باشد. پنج علائم وجود التهاب در بدن که در شرایط التهاب حاد وجود دارد شامل موارد زیر است:
- درد: این ممکن است به طور مداوم یا تنها زمانی رخ دهد که فرد ناحیه آسیب دیده را لمس کند.
- قرمزی: این امر به دلیل افزایش خون رسانی به مویرگ‌های ناحیه رخ می‌دهد.
- از دست دادن عملکرد: ممکن است در حرکت مفصل، تنفس، حس بویایی و غیره مشکل وجود داشته باشد.
- تورم: در صورت تجمع مایع، یک بیماری ادم ایجاد می‌کند.
- گرما: افزایش جریان خون ممکن است ناحیه آسیب دیده را در لمس گرم نگه دارد.
این علائم همیشه وجود ندارد. گاهی اوقات التهاب بی‌صدا و بدون علائم است. همچنین ممکن است فرد احساس خستگی، عموماً ناخوشی و تب داشته باشد.
این بیماری ممکن است با بیماری‌های دیگر ارتباط داشته باشد:
- دیابت
- بیماری قلبی عروقی (CVD)
- آرتریت و سایر بیماری‌های مفصلی
- آلرژی
- بیماری انسداد مزمن ریه (COPD)
- پسوریازیس
- روماتیسم مفصلی
علائم به بیماری بستگی دارد، اما ممکن است شامل درد و خستگی باشد.
عوامل
- سوختگی
- حساسیت‌زاهای شیمیایی
- یخ‌زدگی
- مواد سمی
- عفونت توسط بیمارگرها
- زخم، سطحی یا نفوذی
- واکنش ایمنی بدن در اثر بیش‌حساسی
- پرتو یون‌ساز
- اجسام خارجی هم‌چون خس و خاشاک
دلیل بالا بودن التهاب بدن
عفونت می‌تواند سبب التهاب شود، اما التهاب لزوما به معنای عفونت نیست. التهاب می‌تواند به دلیل خستگی مزمن، پرخوری، فشار خون بالا، سندرم روده تحریک پذیر (IBS)، اسهال یا یبوست، گرگرفتگی، آکنه، نفخ شکم، احتباس آب، زخم، درد مفصل، هوس‌های غذایی، افزایش وزن غیرقابل توجیه، بعضی مواد غذایی یا مواجهه با مواد شیمیایی محیط باشد.
آنچه لیست شد تنها عوامل محرک نیستند. مثلا استرس نیز یکی دیگر از بزرگ‌ترین دلایل التهاب می‌تواند باشد. هر کسی که به دلایلی بیشتر تحت فشار طولانی مدت استرس قرار گرفته باشد، به شما خواهد گفت که این عامل می‌تواند بسیار مهم باشد. برخی از این علائم التهاب می‌توانند کوتاه مدت بوده و ظرف چند ساعت بهبود یابند. اما علائم التهاب حاد بسته به علت ممکن است ظرف چند ساعت یا چند روز ظاهر شود. در برخی موارد، حتی می‌تواند به سرعت تشدید هم پیدا کند. لذا جهت کاهش التهاب بدن شناسایی عامل التهاب ضروری است.
سلولهای ایمنی که به التهاب کمک می‌کنند عبارت‌اند از:
- نوتروفیلها: این‌ها رایج‌ترین نوع گلبول‌های سفید هستند و اغلب اولین سلول‌هایی هستند که به محل آسیب یا عفونت می‌رسند. آن‌ها مسئول فرو بردن و از بین بردن پاتوژنهای مهاجم هستند. نوتروفیلها اغلب در نواحی التهاب حاد دیده می‌شوند.
- ماکروفاژها: گلبول‌های سفید بزرگی هستند که نقش کلیدی در پاسخ سیستم ایمنی به عفونت و التهاب دارند. آن‌ها در فاگوسیتوز، فرآیند بلعیده شدن و از بین بردن پاتوژنهای مهاجم نقش دارند. ماکروفاژهای داخل بافت هیستوسیت‌ها نامیده می‌شوند.
- ماست‌سل‌ها: این گلبول‌های سفید خون در پاسخ آلرژیک بدن نقش دارند و مسئول ترشح هیستامین هستند، ماده‌ای شیمیایی که سبب گشاد شدن عروق خونی و نفوذپذیری آن‌ها می‌شود.
- سلولهای T: این گلبول‌های سفید به هماهنگ کردن پاسخ ایمنی کمک می‌کنند. آن‌ها بسته به شرایط می‌توانند التهاب را تقویت یا سرکوب کنند. سلولهای T نقش مهمی در مبارزه با عفونت‌های ویروسی دارند.
- سلولهای B: این گلبول‌های سفید مسئول تولید آنتی‌بادی هستند که می‌تواند به خنثی کردن پاتوژنهای مهاجم و جلوگیری از آسیب بیشتر آن‌ها کمک کند.
- ائوزینوفیلها: این سلول‌ها در پاسخ بدن به عفونت‌های انگلی و واکنش‌های آلرژیک نقش دارند.
- بازوفیل: این گلبول‌های سفید در دفاع بدن در برابر عفونت‌های انگلی و واکنش‌های آلرژیک نقش دارند.
التهاب می‌تواند سبب آسیب شود؛ در حالی که التهاب معمولاً یک پاسخ محافظتی است، درطولانی مدت یا التهاب مزمن می‌تواند مضر باشد و با انواع بیماریها از جمله آرتریت، دیابت، بیماری قلبی و سرطان مرتبط است.
تشخیص
هیچ آزمایش واحدی وجود ندارد که بتواند التهاب یا شرایط ایجاد کننده آن را تشخیص دهد. در عوض، بر اساس علائم شما، پزشک ممکن است هر یک از آزمایشات زیر را برای تشخیص به شما پیشنهاد بدهد.
آزمایشات خون
مارکر‌هایی هستند که به تشخیص التهاب در بدن کمک می‌کند.
الکتروفورز پروتئین سرم
این روش، بهترین راه برای تایید التهاب مزمن است. در انجام این روش، پروتئین‌های خاصی را در قسمت مایع خون اندازه‌گیری می‌کنند تا هر گونه مشکلی را شناسایی کند. مقدار زیاد یا خیلی کم از این پروتئینها می‌تواند به التهاب و نشانگرهایی برای سایر بیماریها اشاره کند.
پروتئین‌های واکنشی
این نوع پروتئین به طور طبیعی در کبد در پاسخ به التهاب، تولید می‌شود. سطح بالای سی آر پی، در خون شما می‌تواند نشانه‌ی وجود چندین بیماری التهابی باشد. در حالی که این آزمایش برای پی بردن به وجود التهاب دقت بالایی دارد، اما قادر به تفکیک نوع التهاب حاد و مزمن نیست، زیرا پروتئین‌های واکنشی در هر دو حالت افزایش می‌یابد، اما سطوح بالا یا پایین آن به همراه وجود علائم خاص می‌تواند به پزشک شما در تشخیص، کمک کند.
سرعت رسوب گلبول قرمز
آزمایش ای اس آر، گاهی اوقات تست نرخ رسوب نیز، نامیده می‌شود. این آزمایش به طور غیرمستقیم التهاب را با اندازه‌گیری سرعت فرو رفتن گلبول‌های قرمز در یک لوله خون اندازه‌گیری می‌کند. در این روش هرچه سرعت رسوب کردن گلبول‌های قرمز بیشتر باشد، احتمال بیشتری دارد که دچار التهاب شده باشید. آزمایش سرعت رسوب گلبول قرمز، به ندرت و به تنهایی انجام می‌شود، زیرا این روش به مشخص کردن علل خاص التهاب کمکی نمی‌کند. در عوض، می‌تواند به پزشک شما کمک کند تا تشخیص دهد که التهاب در حال رخ دادن است. همچنین می‌تواند به آن‌ها در نظارت بر وضعیت شما نیز کمک کند.
ویسکوزیته پلاسما
این آزمایش ضخامت خون را اندازه‌گیری می‌کند. زیرا التهاب یا عفونت می‌تواند پلاسما را غلیظ کند.
سایر آزمایشات خون
اگر پزشک شما معتقد است که، التهابات ناشی از ویروسها یا باکتری‌ها است، ممکن است آزمایش‌های خاص دیگری را انجام دهد.
سایر آزمایشات تشخیصی
اگر علائم خاصی، به عنوان مثال اسهال مزمن یا بی حسی در یک طرف صورت، را دارید، احتمالا پزشک برای بررسی قسمت‌های خاصی از بدن یا مغز ،آزمایش‌های خاص یا تصویربرداری را درخواست می‌کند. معمولا از ام آر آی و اشعه ایکس نیز استفاده می‌شود. برای تشخیص بیماری‌های التهابی دستگاه گوارش، پزشک ممکن است روشی را برای دیدن قسمت‌های داخلی دستگاه گوارش انجام دهد. و این تست‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- کولونوسکوپی
- سیگموئیدوسکوپی
- آندوسکوپی فوقانی
درمان التهاب با مکمل های گیاهی
- زوفا: افراد می‌توانند این گیاه را با گیاهان دیگر مانند شیرین بیان برای درمان برخی از بیماری‌های ریوی از جمله التهاب راه‌های هوایی مخلوط کنند. با این‌حال، اسانس زوفا منجر به تشنج‌های تهدید کننده زندگی در حیوانات آزمایشگاهی شده است، بنابراین احتیاط لازم است.
- زنجبیل: مردم از دیرباز از زنجبیل برای درمان سوء هاضمه، یبوست، قولنج و سایر مشکلات گوارشی و همچنین درد آرتریت روماتوئید استفاده می‌کردند. زنجبیل به‌صورت تازه در خواربار فروشی یا به صورت مکمل در دسترس است و از انواع درمان خانگی التهاب محسوب می‌شود.
رژیم ضد التهابی
برخی از غذاها حاوی مواد مغذی هستند که ممکن است به کاهش التهاب کمک کند. این مواد غذایی عبارت‌اند از:
- روغن زیتون
- غذاهایی با فیبر بالا
- گوجه فرنگی‌ها
- آجیل، مانند گردو و بادام
- سبزیجات برگ‌دار، از جمله اسفناج و کلم پیچ
- ماهی‌های چرب مانند سالمون
- میوه‌ها، از جمله زغال اخته و پرتقال
همچنین موارد زیر ممکن است التهاب را تشدید کند:
- غذاهای سرخ شده
- غذاهای بسیار فرآوری شده
- غذاها و نوشیدنی‌ها با شکر اضافه شده
- گوشت قرمز
- چربی‌های ناسالم مانند چربی‌های اشباع و ترانس
رژیم غذایی به تنهایی التهاب را کنترل نمی‌کند، اما انتخاب مناسب ممکن است به جلوگیری از بدتر شدن آن کمک کند.
درمان دارویی التهاب
معمولا برای درمان التهاب خفیف از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی NSAIDs (نظیر ناپروکسن، ایبوبروفن، آسپرین و ... ) و در مواردی که شدت التهاب زیاد باشد از کورتیکواستروئیدها استفاده می‌شود.
این داروها آنزیم‌هایی که در ایجاد التهاب نقش دارند را غیرفعال می‌کنند.