زغال اخته
زغال اخته، گیلاس کرنیلیان، کرنل اروپایی یا داگ‌وود گیلاس کرنلیان که از نظر گیاه‌شناسی با نام (Cornus mas) شناخته شده و متعلق به خانواده (dogwood) است که با نام علمی (cornaceae) شناخته می‌شود. این گیاه با داشتن ریشه های بومی جنوب اروپا به طور برجسته در سرزمین‌های فرانسه تا اوکراین یافت می‌شود. همچنین این درخت حضور خود را در جنوب غربی آسیا نشان داده است.
مناطقی از ارمنستان، آذربایجان، گرجستان، ایران، ترکیه، لبنان و سوریه نیز شاهد رشد پوشش گیاهی آن بوده است.
شکل ظاهری
ساقه گیاهان زغال اخته سیمی و خزنده است. برگ ها همیشه سبز، بیضی شکل و کمتر از ۱.۲ سانتی‌متر (۰.۵ اینچ) طول دارند. گل‌های کوچک و زنگوله‌ای شکل در ماه ژوئن ظاهر می‌شوند و دارای یک تاج گل رز چهار لبه هستند. توت های زرشکی گرد، که در ماه سپتامبر می‌رسند، تقریباً به اندازه مویز هستند و اغلب خالدار هستند. طعم اسیدی دارند و ویروس شکوفه‌های کاذب و انواع پوسیدگی میوه ها، اصلی‌ترین بیماری های موثر بر گیاهان زغال اخته هستند.
ارزش غذایی
زغال اخته تازه تقریبا ۹۰ درصد آب است، اما بقیه بیشتر کربوهیدرات و فیبر است.
مواد مغذی اصلی در ۱ فنجان (۱۰۰ گرم) زغال اخته خام و شیرین نشده عبارتند از:
- کالری: ۴۶ گرم
- آب: ۸۷ گرم
- پروتئین: ۰.۴ گرم
- کربوهیدرات: ۱۲.۲ گرم
- شکر: ۴ گرم
- فیبر: ۴.۶ گرم
- چربی: ۰.۱ گرم
کربوهیدرات موجود در زغال اخته عمدتاً قندهای ساده مانند ساکارز، گلوکز و فروکتوز هستند.
بقیه از فیبر نامحلول مانند پکتین، سلولز و همی سلولز تشکیل شده است که تقریباً دست نخورده از روده شما عبور می‌کند.
زغال اخته همچنین حاوی فیبر محلول است. به همین دلیل، مصرف زیاد این میوه ممکن است سبب علائم گوارشی مانند اسهال شود.
از سوی دیگر، آب زغال اخته تقریباً فاقد فیبر است و معمولاً با آب میوه های دیگر رقیق و با شکر افزوده شیرین می‌شود.
ویتامین ها و مواد معدنی
زغال اخته منبعی غنی از چندین ویتامین و مواد معدنی به ویژه ویتامین C است. ویتامین C، همچنین به عنوان اسید اسکوربیک شناخته می شود،
- ویتامین سی: ویتامین سی یکی از آنتی اکسیدان‌های غالب در این میوه است. برای حفظ پوست، ماهیچه ها و استخوان شما ضروری است.
- منگنز: منگنز که در بیشتر غذاها یافت می شود برای رشد، متابولیسم و سیستم آنتی اکسیدانی بدن شما ضروری است.
- ویتامین E: دسته ای از آنتی اکسیدان‌های محلول در چربی ضروری.
- ویتامین K1: همچنین به عنوان فیلوکینون شناخته می شود، ویتامین K1 برای لخته شدن خون ضروری است.
- مس: یک عنصر کمیاب که اغلب در رژیم غذایی غربی کم است. مصرف ناکافی مس ممکن است اثرات نامطلوبی بر سلامت قلب داشته باشد.
سایر ترکیبات گیاهی
زغال اخته دارای ترکیبات گیاهی فعال زیستی و آنتی اکسیدان ها است به ویژه پلی فنول های فلاونول. بسیاری از این ترکیبات گیاهی در پوست متمرکز شده و در آب زغال اخته تا حد زیادی کاهش می یابد.
- کوئرستین: فراوان ترین پلی فنل آنتی اکسیدانی در زغال اخته. در واقع، زغال اخته یکی از منابع اصلی میوه کوئرستین است.
- میریستین: میریستین که یک پلی فنول آنتی اکسیدانی اصلی در زغال اخته است، ممکن است تعدادی اثرات مفید برای سلامتی داشته باشد.
- پئونیدین: در کنار سیانیدین، پئونیدین مسئول رنگ قرمز غنی زغال اخته و برخی از اثرات سلامتی آن است. این میوه یکی از غنی ترین منابع غذایی پئونیدین است.
- اسید اورسولیک: اسید اورسولیک که در پوست متمرکز شده است یک ترکیب تری ترپن است. این یک عنصر در بسیاری از داروهای گیاهی سنتی است و دارای اثرات ضد التهابی قوی است.
- پروآنتوسیانیدین‌های نوع A: اعتقاد بر این است که این پلی‌فنول‌ها تانن‌های متراکم نیز نامیده می‌شوند که در برابر عفونت‌های ادراری مؤثر هستند.
خواص
- زغال اخته مقدار فراوانی آهن، منیزیم و كلسیم دارد و به همین جهت برای درمان رقیق شدن خون و خونریزی به كار می رود.
- پوست زغال اخته تب بر است
- زغال اخته تقویت كننده معده است.
- برای درمان بواسیر 100 گرم زغال اخته در یک لیتر آب بجوشانید سپس از صافی ها عبور بدهید و از مایعی كه به دست آمده بواسیر را كمپرس كنید.
- التیام دهنده زخم معده است.
- زغال اخته برای صفرا مفید است.
شربت زغال اخته ضد عطش است. خصوصاً در تابستان برای جلوگیری از گرمازدگی نوشیدن شربت آن بسیار مؤثر است.
- زغال اخته برای كسانی كه واریس دارند میوه ی مناسبی است.
- آب زغال اخته برای شستشوی دهان و غرغره بسیار عالی است. همچنین تورم و برفک را از بین می برد.
- برای درمان سرفه 200 گرم آب و 200 گرم شكر و 200 گرم زغال اخته جوشانده تا بصورت شربت درآید روزی 3 قاشق میل شود.
- كسانی كه ورم پروستات دارند از زغال اخته در فاصله ی بین غذاهای روزانه استفاده كنند.
- زغال اخته در رفع قولنج موثر است.
- برای لثه‌هایی كه عقب رفته و دندان لق شده است جویدن زغال اخته بسیار مفید است.
- به شادابی پوست خانم ها کمک می کند.
بهبود سلامت قلب
تاثیر زغال اخته در سلامت قلب را می‌توان به خواص آنتی اکسیدانی و پلی فنول موجود در آن نسبت داد. پلی فنول موجود در زغال اخته به کاهش سطح کلسترول بد خون کمک کرده و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد. علاوه براین زغال اخته دارای مقدار زیادی آنتوسیانین است، این ماده نوعی آنتی اکسیدان طبیعی است. تاثیر آنتوسیانین بر کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی در زنان توسط برخی تحقیقات علمی ثابت شده است
درمان عفونت دستگاه گوارش
یکی دیگر از خواص زغال اخته درمان اسهال ناشی از عفونت است. این عارضه در اثر ایجاد عفونت در دستگاه گوارش به وجود می‌آید
مصرف زغال اخته یکی از بهترین روش‌های درمان خانگی اسهال به شمار می‌آید. زغال اخته دارای ماده‌ای به نام تانین است، این ماده باعث می‌شود تا زغال اخته خاصیت منقبض کنندگی داشته باشد. بعد از خوردن زغال اخته بافت‌های بدن منقبض شده و دفع مایعات از بدن کاهش می‌یابد. برای درمان اسهال یک قاشق سوپخوری زغال اخته را به همراه یک لیوان آب به مدت ۵ دقیقه بجوشانید. سپس ۱۵ دقیقه دیگر صبر کنید تا دم بکشد. این جوشانده را صاف کرده و روزانه ۲ تا ۶ لیوان بنوشید تا بهبود یابید
کبد
زغال اخته حاوی نوعی آنتی اکسیدان به نام آنتوسیانین است، این آنتی اکسیدان به پاکسازی کبد چرب کمک می‌کند. مصرف زغال اخته و بلوبری به مدت ۳ تا ۴ هفته باعث کمک به بهبود فیبروز کبدی می‌شود.
چشم
خواص زغال اخته برای چشم مربوط به ماده‌ای به نام آنتوسیانوسید است. این ماده خاصیت ضدالتهابی و آنتی اکسیدانی دارد، بنابراین باعث بهبود جریان خون در مویرگ‌ها شده و به سازگاری چشم با تغییرات نور کمک می‌کند. مصرف زغال اخته نقش موثری در کاهش احتمال ابتلا به بسیاری از اختلالات چشمی مربوط به افزایش سن مانند آب مروارید و شب‌کوری دارد.
کاهش وزن
زغال اخته با تنظیم سطح انسولین، باعث افزایش چربی سوزی بدن شده و از انباشته شدن چربی در بدن پیشگیری می‌کند. علاوه براین زغال اخته باعث پاکسازی روده‌ها شده و مانع از تجمع سموم و چربی‌ها در بدن می‌شود
کنترل قند خون
زغال اخته مقدار کمی گلوکز و فروکتوز دارد، در نتیجه مصرف زغال اخته باعث افزایش قند خون نخواهد شد. نوشیدن آب خالص زغال اخته یا خوردن میوه خشک آن به کنترل قند خون کمک می‌کند. علاوه براین گفته می‌شود جوشانده برگ زغال اخته با گل توت فرنگی به درمان دیابت کمک می‌کند. همچنین توجه داشته باشید فرآورده‌های زغال اخته دارای مقدار زیادی قند هستند و مصرف آن‌ها به بیماران دیابتی توصیه نمی‌شود
طریقه خشک کردن
ابتدا زغال اخته ها را بشویید و بگذارید خشک شوند و بعد داخل سینی پارچه ای پهن کنید و زغال اخته ها را روی آن پهن کنید و داخل آفتاب بگذارید و شب ها به داخل منزل بیاورید و روز دوباره آن ها را داخل آفتاب قرار بدهید این کار را حدود 3 روز تکرار کنید البته بستگی به میزان گرما و محیط و میزان خشک شدن زغال اخته ها و ... دارد که کاملا متفاوت است.
تهیه‌ی آب زغال اخته
برای گرفتن آب زغال اخته و جدا کردن هسته زغال اخته، آن را 5 دقیقه در آب سرد خیس کنید سپس با چند لیوان آب داخل قابلمه بریزید و روی حرارت قرار دهید، به مدت 30 دقیقه روی حرارت ملایم بجوشانید سپس از روی حرارت بردارید و کمی که خنک شد زغال اخته ها را با گوشتکوب بکوبید تا هسته ها به راحتی خارج شود. سپس از صافی رد کنید. و اجازه دهید تا خنک شود.
مضرات
- مصرف زغال اخته ممکن است در برخی افراد باعث ایجاد تهوع و استفراغ شود، در صورت ایجاد تهوع و استفراغ از مصرف زغال اخته اجتناب كنيد.
- میوه کال زغال اخته مقادیر بالایی اسید دارد به همین دلیل بهتر است در مصرف آن زیاده روی نکنید.
- زغال اخته دارای خاصیت رقیق کنندگی خون می باشد و با داروهای ضد انعقاد خون تداخل دارویی ایجاد می کند
- به خاطر وجود اگزالات بالا در آن در افراد مبتلا به سنگ های اگزالاته نباید زیاد مصرف شود.
- زغال اخته دارای خاصیت رقیق کنندگی خون می باشد بنابراین در افرادی که از داروهای رقیق کننده خون مصرف می کنند نباید در مصرف آن زیاده روی کنند.
- استفاده بيش از حد زغال اخته براي بدن مضر است.