مدفوع
مَدفوع ماده‌ای است خمیری‌شکل و نیمه‌جامد که از مجاری گوارشی بدن جانوران و از راه مقعد خارج می‌شود.
مدفوع شما می‌تواند چیزهای زیادی در مورد سلامتی و عملکرد دستگاه گوارش بیان کند. رنگ طبیعی معمولا از قهوه‌ای روشن تا قهوه‌ای تیره و حتی مایل به سبز متغیر است. با این حال، رنگ و بافت مدفوع می‌تواند با رژیم غذایی، مصرف بعضی از داروها یا به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای تغییر کند. اگر سفید یا رنگ‌پریده باشد، ممکن است از وجود یک بیماری در کبد یا کیسه صفرای شما خبر دهد.
رنگ مدفوع و بیان اختلالات
رنگ تحت تاثیر غذاهای مصرفی شما و ماده‌ای به نام صفرا قرار دارد. صفرا یک مایع سبز مایل به زرد است که توسط کبد تولید می‌شود و نقش مهمی در هضم چربی‌ها دارد. این مایع از نمک‌های صفراوی، بیلی‌روبین و کلسترول تشکیل شده است.
بیلی‌روبین ماده دیگری است که روی رنگ شما تاثیر می‌گذارد. این ماده یک رنگدانه زرد رنگ است که از تجزیه گلبول‌های قرمز خون ایجاد شده و از طریق صفرا از بدن دفع می‌شود. صفرا در کیسه صفرا، اندام کوچک کیسه مانندی که در زیر کبد قرار دارد، ذخیره می‌شود.
هنگامی که غذا می‌خورید، کیسه صفرا از طریق لوله‌ای به نام مجرای صفراوی مشترک، صفرا را وارد روده کوچک می‌کند. وقتی صفرا به روده کوچک می‌رسد، با تجزیه چربی‌ها به اسیدهای چرب، به بدن کمک می‌کند که غذا را هضم کرده و مواد مغذی آن را جذب کند.
اگر مشکلی در دستگاه گوارش وجود داشته باشد یا یکی از اندام‌های درگیر در فرآیند هضم به درستی کار نکند، رنگ شما ممکن است تغییر کند. هنگامی که مدفوع رنگ‌پریده یا سفید است، احتمال دارد چند مشکل پزشکی مختلف وجود داشته باشد؛ از جمله:
بیماری کبدی
بیماری‌های کبدی مانند سیروز، سرطان کبد و هپاتیت همگی می‌توانند سبب کم‌رنگ یا سفید شدن مدفوع شوند. چون وقتی کبد به درستی کار نمی‌کند، صفرا و بیلی‌روبین نمی‌توانند به روده کوچک برسند که این بر روی رنگ مدفوع تاثیر می‌گذارد. هنگامی که کبد صفرای کافی تولید نمی‌کند یا صفرا نمی‌تواند به روده کوچک برسد، مدفوع سفید یا کم‌رنگ می‌شود.
مشکلات کیسه صفرا و مجاری صفراوی
انسداد کیسه صفرا یا بیماری‌هایی که کیسه صفرا را تحت تاثیر قرار می‌دهند، می‌توانند یکی از علل سفیدی رنگ مدفوع باشند. اگر کیسه صفرا مسدود شده باشد (انسداد صفراوی)، صفرا و بیلی‌روبین نمی‌توانند وارد سیستم گوارشی شوند که این به کم‌رنگ شدن مدفوع منجر می‌شود.
شایع‌ترین علت انسداد صفرا، سنگ‌های صفراوی هستند که در کیسه صفرا یا مجاری صفراوی ایجاد می‌شوند. سنگ‌های صفراوی بزرگ می‌توانند در مجرای صفراوی گیر کرده و از جریان صفرا به داخل روده جلوگیری کنند. در این شرایط ممکن است علاوه بر تغییر رنگ مدفوع، علائم دیگری مثل زردی پوست یا چشم‌ها (یرقان)، درد شکم، حالت تهوع و استفراغ را نیز تجربه کنید.
سرطان‌های کیسه صفرا، مجرای صفراوی و پانکراس (لوزالمعده) هم ممکن است از جریان صفرا به داخل روده کوچک جلوگیری کرده و رنگ مدفوع شما را تغییر دهند. در بسیاری از موارد، تومورها در ابتدا هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند؛ اما با گذشت زمان علائم آن‌ها ظاهر می‌شود. علاوه بر مدفوع سفید، علائم شایع شامل درد شکم، یرقان، خارش، کاهش وزن ناخواسته و ضعف عمومی است.
سندرم سوء جذب
هر بیماری که توانایی بدن در جذب مواد مغذی را مختل کند، می‌تواند علت چرب، بدبو یا رنگ‌پریده شدن مدفوع باشد. بیماری‌های مختلفی وجود دارند که سبب سوء جذب می‌شود، مانند: بیماری‌های کبدی، فیبروز کیستیک و بیماری سلیاک.
عوارض جانبی داروها
بعضی از داروها نیز در روشن شدن رنگ مدفوع نقش دارند. دریافت دوز بالای داروهای حاوی بیسموت ساب‌سالیسیلات (مانند پپتو بیسمول) ممکن است رنگ مدفوع شما را تغییر دهد و سبب شود که روشن‌تر یا تیره‌تر از حد معمول به نظر برسد.
پپتو بیسمول اغلب با مدفوع سیاه رنگ همراه است، اما بعضی از افراد ادعا می‌کنند که می‌تواند مدفوع را سفید یا روشن کند. اگرچه این عارضه جانبی معمولا بی‌ضرر است، اما اگر بیش از یک روز طول کشید، باید با پزشک خود تماس بگیرید.
سایر داروهایی که می‌توانند در ایجاد رنگ سفید مدفوع نقش داشته باشند عبارتند از: آنتی‌بیوتیک‌ها، آنتی‌اسیدها، داروهای ضدتشنج، داروهای کاهنده فشار خون، داروهای ضددرد و تنقیه سولفات باریم.
عوارض پس از جراحی
بعضی از جراحی‌ها که مجاری صفراوی را درگیر می‌کنند (مانند برداشتن کیسه صفرا)، ممکن است سبب انسداد صفرا شوند. از عوارض این مشکل می‌توان به مدفوع سفید، یرقان و خارش شدید اشاره کرد.
ظاهر مدفوع
شما می توانید از ظاهر مدفوع نکات زیادی در مورد سلامت خود متوجه شوید. مدفوع رشته‌ای که به صورت تکه تکه خارج می‌شود، ممکن است ناشی از اتفاقات ساده‌ای مانند رژیم غذایی کم فیبر باشد. ولی در برخی موارد، علت باریک شدن مدفوع جدی‌تر است.
مدفوع رشته‌ای ممکن است به عنوان مدفوع نازک، نواری مانند یا باریک هم شناخته شود. قطر مدفوع معمولی (نرمال) حدود 2 تا 4 سانتی‌متر می‌باشد. مدفوع رشته‌ای باریک و در برخی موارد تقریباً صاف است که به آن ظاهری رشته‌ای می‌دهد. این نوع ممکن است جامد یا شل باشد.
باریک شدن مدفوع ممکن است با سایر علائم گوارشی همراه باشد یا نباشد، مانند:
علت
دلایل زیادی برای تکه تکه شدن مدفوع و باریک شدن آن وجود دارد که عبارت‌اند از:
بواسیر یا هموروئید
بیماری بواسیر یا هموروئید نوعی توده مقعدی به شمار می‌رود که ممکن است در هر قسمتی از رکتوم ایجاد شود. این توده اگر در داخل رکتوم یا لبه دریچه مقعد به وجود بیاید، مسیر مدفوع را سد کرده و سبب می‌شود که مدفوع جای کمتری برای حرکت داشته باشد. در نتیجه به صورت رشته‌ای و باریک خارج می‌شود.
علائم بواسیر داخلی و خارجی
از علائم هموروئید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- توده‌ای برجسته در داخل (بواسیر داخلی) و بیرون از مقعد (بواسیر خارجی)
- احساس دفع ناقص بعد از هر اجابت مزاج
- درد، خون‌ریزی و احساس سوزش و خارج در صورت تحریک
زگیل تناسلی
زگیل‌های تناسلی به خصوص از نوع مقعدی در ابتدا با یک دانه ریز شروع شده و به مرور زمان به خاطر درمان نشدن یا عدم توجه می‌توانند کانال رکتوم را پر کرده یا در لبه مخرج با تعداد بالایی رشد کنند. در نتیجه سبب عبور سخت مدفوع شده و اجابت مزاج به شکل رشته‌ای یا باریک انجام می‌شود.
علائم زگیل تناسلی
علائم زگیل تناسلی شامل موارد زیر است:
- دانه های ریز و درشت با جنس سفت در اطراف مقعد
- خون‌ریزی یا خارش و سوزش در صورت زخم شدن زائده‌ها
- خروج ترشحات لزج همراه با مدفوع یا روی لباس زیر
یبوست
یبوست ممکن است به دلیل رژیم غذایی کم فیبر و کمبود مایعات ایجاد شود. فیبر در مواد غذایی به مدفوع حجم می‌دهد و اندازه آن را افزایش می‌دهد. اگر به اندازه کافی فیبر نمی‌خورید یا مایعات کافی نمی‌نوشید، مدفوع حجم خود را از دست می‌دهد و ممکن است نازک و رشته‌ای شود.
علائم خشکی مزاج و سفتی مدفوع
تعدادی از علائم وجود دارد که نشان دهنده یبوست هستند. از جمله:
- کمتر از سه بار اجابت مزاج در هفته
- مدفوع سفت، خشک یا توده‌ای
- مدفوع‌هایی که دفع آن‌ها سخت یا دردناک است.
- احساس می‌کنید که انگار تمام مدفوع دفع نشده است.
درمان یبوست
اگر مدفوع رشته ای ناشی از یبوست باشد، نوشیدن آب زیاد و خوردن غذاهای غنی از فیبر بیشتر کمک کننده است. برخی از غذاهای غنی از فیبر عبارتند از:
تنگی مقعد (دریچه رکتوم)
افرادی که تحت انواع عمل‌های جراحی ناحیه نشیمنگاه برای درمان فیستول، شقاق، درمان بواسیر و… قرار می‌گیرند، با احتمالی متوسط ممکن است دچار تنگی دریچه مقعد شوند. که متاسفانه از عوارض عمل‌های جراحی در این ناحیه است و سبب مدفوع رشته‌ای خواهد شد.
سندروم روده تحریک پذیر IBS
سندرم روده تحریک پذیر (IBS) ممکن است سبب تغییراتی در عادات روده شده و در نتیجه منجر به مدفوع نازک شود. همچنین ممکن است سبب ایجاد مخاط در مدفوع شما شود که می‌تواند ظاهری رشته‌ای به مدفوع بدهد.
IBS به عنوان کولون اسپاستیک نیز شناخته می‌شود. این بیماری با بیماری التهابی روده (IBD) یا سایر شرایط روده مرتبط نیست. در عوض، IBS به عنوان علائم گوارشی تعریف می‌شود که همراه با یکدیگر ظاهر می‌شوند. شدت و مدت HDK علائم در هر فرد متفاوت است. با این حال، مدت زمانی که لازم بوده تا این علائم ادامه دار مربوط به سندرم روده تحریک پذیر باشند، حداقل 3 ماه است. علت دقیق سندرم روده تحریک پذیر هنوز ناشناخته است.
علائم سندرم روده تحریک پذیر
علائم سندرم روده تحریک پذیر همیشه ثابت نیستند و ممکن است به صورت متناوب ظاهر شوند. علائم رایج عبارتند از:
درمان سندرم روده تحریک پذیر
روش های درمان سندرم روده تحریک پذیر که بر اساس شدت علائم انتخاب می‌شوند عبارت‌اند از:
- تغییر در رژیم غذایی
- داروهای ضد افسردگی
- پروبیوتیکها
- رژیم غذایی متعادل
- داروی ضد یبوست
- داروهای ضد گرفتگی عضلات
سرطان مقعد
برخی از افراد ممکن است با دیدن مدفوع رشته‌ای نگران شوند زیرا خوانده‌اند یا به آن‌ها گفته شده که این عارضه علامتی از سرطان روده بزرگ است. با این حال، مدفوع رشته‌ای، و همچنین سایر علائم سرطان روده بزرگ، می‌تواند ناشی از مشکلات غیرسرطانی مانند عفونت، هموروئید، و سندرم روده تحریک پذیر باشد.
علائم سرطان مقعد
برخی از علائم سرطان کولورکتال شامل موارد زیر هستند:
- خون‌ریزی از رکتوم
- تغییر در عادات روده
- میل مداوم به اجابت مزاج
- گرفتگی در شکم یا معده
- ضعف و خستگی
- کاهش وزن بدون تلاش
در حالی که بسیاری از علائم بالا ممکن است به دلیل سرطان روده بزرگ نباشد، مهم است که اگر آن‌ها را تجربه می‌کنید توسط یک متخصص پزشکی بررسی شوید.
درمان سرطان کولورکتال
درمان سرطان مقعد بستگی به مرحله و پیشرفت آن دارد. سرطان در مراحل اولیه ممکن است با جراحی کم تهاجمی برطرف شود. سرطان مهاجم کولورکتال ممکن است با برداشتن بخشی از کولون و غدد لنفاوی اطراف آن درمان شود. ممکن است پزشک از شیمی درمانی، پرتودرمانی و دارودرمانی نیز استفاده کند.