هپاتیت
هپاتیت که در انگلیسی به آن Hepatitis میگویند به معنای التهاب در پارانشیم کبد می باشد و به علت های متعددی بروز می کند. برخی از انواع هپاتیت قابل سرایت است اما برخی از آنان نیز مسری نمی باشند.
از عواملی که ممکن است موجب بروز این بیماری شوند می توان به مصرف بیش از حد الکل، عوارض برخی داروها، آلودگی به باکتری و ویروس اشاره کرد. هپاتیت ویروسی میتواند موجب عفونت کبدی گردد. عامل هپاتیت ویروسی یا وایرال یک ویروس می باشد که در آغاز ممکن است مشابه سرماخوردگی بروز کند.
اما بیماری مزمن هپاتیت C برخلاف سرماخوردگی به علت از کار افتادگی کبد و سختی درمان ممکن است جان بیمار را به خطر اندازد. اغلب بیمارانی که به هپاتیت B و C مبتلا هستند هیچگونه نشانه ای ندارند. بعضی از این افراد علائم سرشتی عفونت ویروسی را از خود بروز می دهند مانند: بی حالی و خستگی، کاهش وزن زیاد، دل درد، درد عضلات، حالت تهوع و بی اشتهایی اما در حالت پیشرفته این بیماری نشانه هایی مانند نارسایی کبدی بروز می نماید که به تورم شکم و اندام های دیگر، یرقان، خونریزی گوارشی و... همراه است.
در کشور ایران حدود سه درصد از مردم به این ویروس مبتلا هستند. طبق مطالعات به دست آمده، حدود 75 الی 80 درصد کسانی که به تازگی دچار این ویروس شده اند در آینده دچار پیشرفت و مزمن شدن این بیماری نیز می شوند که از میان آنان 6 الی 70 درصد به بیماری‌های مزمن کبدی مبتلا می گردند و از میان این افراد حدود 5 الی 20 درصد مبتلا به سیروز کبدی می گردند که 1 الی 5 درصد این افراد به دلیل سیروز کبدی که همان سرطان کبد است جان خود را از دست می دهند.
نوع دیگری از هپاتیت وجود دارد که به آن هپاتیت خودایمنی یا اتو ایمیون می گویند. این نوع از هپاتیت به دلیل تخریب سلول های کبدی به وسیله سیستم دفاعی بدن رخ می دهد. در این بیماری سیستم ایمنی بدن، سلول های کبدی را با التهاب مواجه می سازد.
انواع هپاتیت
هپاتیت ویروسی، عفونت و التهاب کبدی می باشد که عامل آن ویروس هپاتیت است. التهابی که در این حالت به وجود می آید می تواند موجب آسیب رسیدن به کبد شود. دانشمندان توانسته اند چند ویروس مختلف که با hepatitis در ارتباط هستند را کشف نمایند که عبارتند از: A، B، C، D و E.
- هپاتیت A: این بیماری به دلیل عفونت بر اثر ویروس هپاتیت A رخ می دهد که یک نوع عفونت حاد و کوتاه مدت می باشد.
- هپاتیت B: این نوع از هپاتیت، عفونتی طولانی مدت و مزمن است که عامل آن ویروس هپاتیت B می باشد. طبق آمار به دست آمده، بیش از 257 میلیون نفر در جهان به این ویروس دچار هستند.
- هپاتیت C: این بیماری به دلیل ویروس هپاتیت C به وجود می آید. HCV از شایع ترین عفونت های ویروسی خونی در سطح جهان می باشد که نوعی بیماری مزمن به حساب می آید.
- هپاتیت D: این عفونت نادر می باشد و میزان شیوع پایینی دارد و همراه با هپاتیت B رخ می دهد پس هنگامی در فرد دیده میشود که او به هپاتیت B نیز دچار باشد. حدود پنج درصد از کسانی که به هپاتیت B دچار هستند به هپاتیت D نیز مبتلا می باشند.
- هپاتیت E: این نوع از هپاتیت می تواند از طریق آب منتقل گردد و عامل آن ویروس هپاتیت E می باشد. این ویروس معمولا در محل هایی به چشم می خورد که بهداشت فردی و اجتماعی به خوبی رعایت نمی گردد به طوری که آب آشامیدنی به مدفوع انسانی آلوده می باشد. این بیماری یک عفونت حاد است که می تواند برای خانم های باردار ایجاد مشکل نماید.
- هپاتیت خودایمنی: این بیماری که به آن هپاتیت اتوایمیون نیز می گویند یک نوع التهاب کبدی است که به دلیل حمله سیستم ایمنی بدن به سلول های کبدی اتفاق می افتد. علت دقیق این بیماری همچنان مشخص نیست اما ممکن است عوامل ژنتیکی و محیطی در طول زمان بر بروز این بیماری موثر باشند. اگر این بیماری درمان نشود می تواند موجب آسیب رسیدن و زخم بافت کبد شود و در آخر نارسایی کبد را به همراه داشته باشد. در صورت تشخیص و درمان به موقع این بیماری، التهاب قابل کنترل است و می توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد. وقتی این نوع از هپاتیت به درمان دارویی پاسخ ندهد ممکن است پیوند کبد صورت گیرد. شیوع این نوع از هپاتیت در خانم ها سه برابر آقایان می باشد.
علائم هپاتیت
در اغلب موارد کسانی که به نوع مزمن هپاتیت های B و C مبتلا هستند تا موقع آسیب رسیده به کبد هیچ نشانه ای ندارند. اما در نوع هپاتیت حاد با گذشت زمانی کوتاه، علائم بالینی متعددی بروز می کند. علائم هپاتیت عبارتند از:
- خستگی و بی حالی مفرط
- ادرار با رنگ تیره
- تغییر رنگ در مدفوع
- لاغری شدید
- بی اشتهایی
- درد در ناحیه شکم
- نشانه هایی مشابه آنفولانزا
- زرد شدن پوست و چشم ها
- راه های انتقال هپاتیت
در ادامه به راه های انتقال انواع هپاتیت خواهیم پرداخت:
- هپاتیت A: غذا و آب آلوده
- هپاتیت B: ارتباط با ترشح های آلوده به ویروس HBV همچون: خون، ترشح های واژینال و یا مایع منی.
- هپاتیت C: از راه خون و ترشح های بدن از جمله: ترشحات واژینال یا منی که آلوده به HCV باشد.
- هپاتیت D: انتقال از طریق خون آلوده
- هپاتیت E: غذا و آب آلوده
هپاتیت از راه بزاق منتقل می شود؟
هپاتیت B از راه بزاق منتقل نمی گردد پس این ویروس از راه غذای مشترک، قاشق و چنگال مشترک، بوسیدن و... انتقال نمیابد. اما این امکان وجود دارد که از راه بوسه دو شخص که یکی حامل ویروس و دیگری سالم است که هردو دارای لثه های آسیب دیده و خونریزی دهنده هستند انتقال پیدا کند.
این بیماری از راه سرفه، عطسه، دست دادن، شیر دادن به فرزند، آغوش و... نیز منتقل نمی شود. این بیماری می تواند از راه هایی همچون: رابطه جنسی، ترشحات واژن، خون و مایع منی انتقال یابد. موارد زیر می تواند خطر ابتلا به این بیماری را بالا ببرد:
- رابطه جنسی واژینال، مقعدی و یا حتی دهانی.
- استفاده از تیغ و مسواک مشترک.
- وسایلی که آلوده به این ویروس هستند مانند سرنگ، دستگاه سوراخ گوش، ابزار خالکوبی و...
- این ویروس ممکن است در حین زایمان از مادر به فرزند منتقل شود.
ویروس HCV نیز به همین صورت است و ویروس از راه ظروف مشترک، آغوش، عطسه، سرفه و... منتقل نمی شود و راه اصلی آن برای انتقال، خون آلوده می باشد.
هپاتیت در بارداری
همه خانم ها باید در دوران بارداری خود آزمایش هپاتیت B را به عنوان مراقبت های بارداری انجام دهند زیرا هپاتیت در دوران باردای یک از راه های انتقال این ویروس می باشد. هپاتیت B می تواند به سادگی از مادر به فرزندش در هنگام زایمان انتقال داده شود. این اتفاق هم در زایمان طبیعی و هم سزارین رخ می دهد. اگر مادر به این نوع از هپاتیت مبتلا باشد، پزشک به هنگام زایمان با تزریق واکسن به نوزاد از ابتلای او به این بیماری پیشگیری مینماید.
هپاتیت در کودکان
هپاتیت A معمولا از طریق غذا منتقل می شود و اغلب از راه آب و غذای آلوده به شخصی دیگر انتقال پیدا می کند. این راه یکی از شایع ترین علت ها برای ابتلای کودکان به هپاتیت می باشد. احتمال آسیب رسیدن به کبد در این حالت اغلب خفیف است و در مدت شش ماه، عفونت به صورت کامل درمان می گردد.
هپاتیت B از راه خون آلوده، سرنگ و سوزن آلوده، مایعات بدن و همینطور از راه زایمان از مادر به فرزندش منتقل می گردد.
مصرف برخی داروها برای کبد مضر می باشد و اگر در مصرف آن ها زیاده روی شود و یا اینکه در دوز های بالا استفاده گردد موجب بروز التهاب ناشی از دارو می شود. برخی از این داروها عبارتند از: استامینوفن، مکمل های ویتامین آ و... به همین دلیل مصرف هرگونه دارو برای کودکان باید حتما تحت نظر پزشک انجام گیرد.
راه های تشخیص هپاتیت
سوابق درمانی و معاینه بالینی
آزمایش خونی کبد و سایر آزمایش های خونی
بیوپسی کبد
درمان هپاتیت
مواد حاد هپاتیت مانند A و E پس از مدتی با مصرف دارو قابل درمان هستند. اما اغلب کسانی که به عفونت مزمن به ویژه عفونت مزمن هپاتیت نوع B دچار می شوند باید تا پایان عمر از دارو استفاده نمایند. درمان سبب کاهش خطر عوارض کبدی می گردد و از منتقل شدن این عفونت به سایر افراد پیشگیری می نماید. درمان هپاتیت شامل موارد زیر می شود:
- داروهای ضد ویروسی: برخی داروهای ضد ویروسی خوراکی از جمله تنوفوویر و آدفوویر که میتوانند به سیستم ایمنی در مقابله با ویروس و کاهش عوارض های کبدی یاری رسانند.
- تزریق اینترفرون: اینترفرون آلفا ب2 یک نسخه مصنوعی از یک ماده طبیعی ضدویروسی در بدن می باشد. تزریق این دارو می تواند به سیستم ایمنی بدن در مقابله با ویروس هپاتیت کمک نماید.
- پیوند کبد: در صورتی که کبد فرد به شدت دچار آسیب شده باشد ممکن است نیاز به پیوند کبد شود.