عطسه
عطسه (به انگلیسی: Sneeze) مکانیزمی طبیعی از سیستم ایمنی بدن است. عطسه کردن نوعی دفع قدرتمند و غیرارادی هوا است. عطسه اغلب به طور ناگهانی و بدون هشدار اتفاق می‌افتد.
| اطلاعات بیماری | |
|---|---|
| پیشگیری: | اجتناب از قرار گرفتن در معرض محرک‌ها و آلرژن‌ها، اجتناب از قرار گرفتن در معرض عطرهای قوی، دوری کردن از شوره‌ی حیوانات خانگی، شستن ملحفه‌ها با آب داغ (۵۴ درجه سانتی‌گراد یا ۱۳۰ درجه فارنهایت)، استفاده از فیلترهای هوا و بسته نگه داشتن پنجره‌ها در روزهای پر گرد و غبار |
عطسه کردن در حالت کلی فرآیند نرمالی است که در بدن اتفاق می‌افتد. اما در برخی از مواقع آن‌قدر طولانی می‌شود که عملکرد فرد را مختل می‌کند. هر چند عطسه‌های پشت سر هم می‌تواند بسیار آزار دهنده باشد، اما معمولاً نشان دهنده بیماری جدی نیست.
عطسه یکی از اولین دفاع‌های بدن شما در برابر باکتری‌ها و حشرات مهاجم است. عطسه کردن در واقع راهکار بدن برای از بین بردن مواد تحریک کننده از بینی یا گلو است.
مکانیسم و علت
یکی از وظیفه بینی تمیز کردن هوایی است که تنفس می‌کنید و مطمئن می‌شود که این هوا عاری از آلودگی و باکتری است. در بیشتر موارد، بینی این آلودگی و باکتری را در مخاط به دام می‌اندازد. سپس معده مخاط را هضم می‌کند. این فرایند سبب می‌شود که هر مهاجم بالقوه مضری که در مخاط به دام افتاده است، خنثی شود. با این حال، گاهی اوقات، محرک‌های بینی و آلودگی می‌تواند وارد بینی شده و غشاهای مخاطی حساس، در داخل بینی و گلو را تحریک کنند. هنگامی که این غشاها تحریک می‌شوند، عطسه اتفاق می‌افتد.
هنگامی که مجرای بینی با ذرات و آلاینده‌ها برخورد می‌کند، سیگنال الکتریکی را به مغز ارسال می‌کند. این سیگنال به مغز فرمان می‌دهد که بینی باید خودش را پاک کند، سپس مغز به بدن سیگنال می‌دهد که زمان عطسه فرا رسیده و بدن با آماده‌سازی خود با یک انقباض قریب‌الوقوع پاسخ این ذرات را می‌دهد. در بیشتر موارد هنگام عطسه، چشم‌ها به اجبار بسته می‌شوند، زبان به سمت سقف دهان حرکت کرده و ماهیچه‌های گلو محکم می‌شوند.
هنگام عطسه کردن، تمام این فرآیند تنها در چند ثانیه اتفاق می‌افتد. عطسه، آب، مخاط و هوا را با نیرویی باورنکردنی از بینی خارج می‌کند. عطسه می‌تواند میکروب‌های زیادی را از مجرای تنفسی خارج کند که سبب گسترش بیماری‌هایی مانند کرونا یا آنفلوانزا می‌شوند.
عوامل مختلفی که می‌توانند سبب عطسه شوند، عبارت‌اند از:
- عطرها
- داروهای خاص
- اسپری بینی
- ترک مواد مخدر
- تغییر دمای ناگهانی
- سرماخوردگی یا آنفلوانزای معمولی
- قرار گرفتن چشم در معرض نور شدید ناگهانی (معروف به سندروم عطسه نورانی)
- رینیت آلرژیک ناشی از قرار گرفتن در معرض مواد حساسیت‌زا مانند گرده (تب یونجه)، کپک، گرد و غبار و شوره
- قرار گرفتن در معرض عوامل محرک، از جمله آلودگی هوا، پودرها، هوای خشک، غذاهای تند یا ادویه‌هایی مانند فلفل و یا احساسات شدید
- محرک‌های غیرمعمولی که سبب عطسه روان‌زا می‌شوند، از جمله شکم پر، افکار جنسی و یا ارگاسم
جلوگیری از عطسه مداوم
سه اقدام اصلی خودمراقبتی جهت کاهش مدت زمان و وقوع عطسه مداوم، عبارت‌اند از:
- اجتناب از قرار گرفتن در معرض محرک‌ها و آلرژن‌ها
- از عطرهای قوی اجتناب کنید.
- از روکش‌های بالش و تشک ضد گرد و غبار استفاده کنید.
- محیط اطراف خود را تمیز کنید تا آن‌ها را از کنه‌ها و حشرات دور نگه دارید.
- از شوره حیوانات دوری کنید و در صورت نیاز حیوانات خانگی را از خودتان دور سازید.
- سر دوش خود را از نظر رشد کپک بررسی کنید، زیرا ممکن است بعد از حمام کردن سبب عطسه شود.
- با شستن ملحفه‌ها با آب داغ (۵۴ درجه سانتی‌گراد یا ۱۳۰ درجه فارنهایت)، کنه‌های گرد و غبار را از بین ببرید.
- از استفاده از سایر محرک‌ها مانند فلز و لاتکس، در صورتی که مشخص است مشکل ساز هستند، خودداری کنید.
- با استفاده از فیلترهای هوا و بسته نگه داشتن پنجره‌ها در روزهای پر گرده، میزان گرده را در داخل خانه کاهش دهید.
رابطه عفونت و عطسه کردن
عفونت‌های ناشی از ویروس‌هایی مانند سرماخوردگی و آنفلوانزا نیز می‌توانند سبب عطسه کردن شوند. بیش از 200 ویروس مختلف وجود دارد که می‌توانند سبب ایجاد سرماخوردگی شوند. با این حال بیشتر سرماخوردگی‌ها نتیجه راینوویروس (معمول‌ترین عامل سرماخوردگی) هستند.
فواید عطسه
- ایمنی از سکته تا 3 روز: عطسه برای مغز همچون سرفه برای ریه و اطراف آن است و باید بدانید خطر سکته مغزی در کمین کسانی است که عطسه‌شان را نگه می‌دارند.
- جلوگیری از سخت شدن حفره‌های بینی: عطسه به بازسازی مجدد بینی و تمیز کردن بینی کمک می‌کند و اجازه تنفس در هوای سالم را می‌دهد.
- جلوگیری از آب آوردن چشم: عطسه به تقویت چشم می‌انجامد و از بیماری‌های چشمی از جمله آب مروارید و آب سیاه جلوگیری می‌کند.
- بهبودی و سلامت بدن
- تخلیه امراض از سراسر بدن
- کمک به بیرون آمدن مو از چشم
- احساس گوارایی و لذت بیشتر از مصرف غذاها
- عطسه با تمیز کردن مجاری تنفسی، ریه‌های ما را از غبار، آلودگی و دیگر مواد تحریک کننده محافظت می‌کند. سنسورهای داخل بینی و سینوس‌ها، محرک‌ها را تشخیص می‌دهند و سیگنال را به مسیرهای تنفسی مژگان مویی ارسال می‌کنند تا آن‌ها را خارج کنند.
- سبب جلوگیری از انواع سرطان‌های مغزی (مانند تومور) می‌شود؛ عطسه جریان خون را در سر تسریع می‌کند و آلودگی‌های خون را در مغز از بین برده و رسوبات عروق و بافت‌های مغز را نیز می‌زداید.
آسیب‌های نگه داشتن عطسه
نگه داشتن عطسه سبب آسیب به ریه، آنوریسم مغز، پرده‌ی گوش، عضله‌ی دیافراگم، گوش میانی و رگ‌های ظریف چشم و بینی می‌گردد.
با نگه داشتن عطسه، فشار غیر قابل تحملی به گوش وارد می‌شود. در طی نگه داشتن عطسه، هوا با شدت فشار بالایی به سمت مجرای گوش یا شیپور استاش هدایت می‌شود.
مجاری شنوایی، وجه ارتباطی میان گلو و گوش هستند که دارای گذرگاه‌های کوچک می‌باشند. با حرکت فشار هوا در مجاری گوش، پرده‌ی صماخ یا پرده‌ی گوش دچار پارگی می‌شود.
در مواقعی که فشار هوا شدیدتر باشد، به ساختارهای ظریف گوش داخلی آسیب وارد می‌شود که سبب کاهش شنوایی فرد به صورت دائمی می‌گردد. علاوه بر این، احتمال می‌رود با نگه داشتن عطسه، فشار هوا منجر به پاره شدن رگ‌های خونی در بینی و سفیدی چشم شود.
نگه داشتن عطسه در اصطلاح خفه یا آرام نام دارد. با نگه داشتن عطسه حدود 5 الی 25 برابر بیشتر از عطسه، به سیستم تنفسی فشار وارد می‌شود. در واقع زمانی که یک فرد با بستن دهان سعی در نگه داشتن عطسه می‌کند، فشار بسیار شدیدی تولید می‌شود که به وسیله‌ی مکانیزم عطسه به سینوس، گلو، قفسه سینه و حفره بینی باز می‌گردد.
عفونت گوش میانی
در طی عطسه، باکتری و ذرات ریز موجود در مجرای تنفسی، بینی، ریه و گوش از بدن خارج می‌شود. زمانی که یک فرد عطسه را نگه می‌دارد، از طریق معابر بینی به صورت مجدد هوای پر فشار به داخل گوش هدایت می‌شود. در طی این روند مخاط آلوده به گوش میانی راه پیدا می‌کند و در نهایت سبب بروز عفونت در گوش می‌شود.
تضعیف و پارگی آنوریسم
با فشار ناشی از عطسه، دیواره‌ی یکی از سرخرگ‌های بدن ضعیف و برجسته گردد. احتمال دارد با نگه داشتن عطسه، آنوریسم بروز پیدا کند و سبب پاره شده رگ مغز شود. در طی این روند نوعی خون‌ریزی در اطراف مغز شکل می‌گیرد. آنوریسم مغز حدود 40 درصد سبب بروز سکته مغزی و مرگ فرد می‌گردد.
تداخل کارکرد در دیافراگم
دیافراگم ماهیچه‌ای تنفسی در بدن است که قفسه سینه را از حفره‌های شکمی متمایز می‌سازد. پرده دیافراگم در قسمت بالایی کبد، دستگاه گوارش و طحال قرار دارد.
با نگه داشتن عطسه در سینه، هوا با شدت فراوان، پرده دیافراگم را تحت فشار قرار می‌دهد. احتمال می‌رود با تحمیل آسیب خفیف به این پرده، فرد دچار احساس درد مزمن در قسمت سینه شود.
با این وجود تداخل آسیب با شدت بالا به دیافراگم، منجر به پارگی پرده می‌شود که در راستای درمان نیاز به عمل جراحی دارد.
عوارض
- شکستگی دنده‌های قفسه سینه در افراد مسن
- پاره شدن گلو
- متلاشی شدن ریه
- کاهش موقتی ضربان قلب
- سرگیجه‌های مستمر
- بی اختیاری ادرار
- افزایش ناگهانی فشار خون
- پاره شدن رگ‌های خون موجود در مغز
- تورم چشم
- آسیب به تارهای صوتی
عطسه مکرر
عطسه زیاد در هنگام ابتلا به عفونت‌های تنفسی راهی برای بیرون انداختن محرک‌های تنفسی است. در اکثر افراد عطسه شدید مشکل ساز نیست. در برخی افراد ممکن است عطسه‌های شدید منجر به پارگی برخی عروق به خصوص در ناحیه گوش و چشم شود. این مسئله در افرادی که داروهای ضد انعقاد، مانند وارفارین یا آسپیرین، استفاده می‌کنند بیشتر دیده می‌شود.
درمان خانگی
دمنوش گزنه
یک فنجان دمنوش گزنه بنوشید. گزنه به تسکین احتقان و خارش بینی که معمولا قبل از عطسه اتفاق می‌افتد، کمک می‌کند.
دمنوش بابونه
یک فنجان دمنوش بابونه درست کنید. بابونه یک آنتی هیستامین طبیعی و آرامبخش ملایم است. پیش از رفتن به رختخواب برای کمک به خواب بهتر، این دمنوش را بنوشید. عطسه معمولا یک پاسخ ایمنی به هیستامین اضافی در بدن است.
ویتامین C
ویتامین C یک آنتی هیستامین طبیعی است. بنابراین مقدار زیادی از آب میوه‌های مرکبات طبیعی مانند پرتقال و گریپ فروت بنوشید. می‌توانید لیموناد تازه نیز درست کنید، چراکه لیموناد نیز حاوی ویتامین C است.
عسل و لیمو
عسل و لیمو به چایتان اضافه کنید. عسل یک ضد باکتری خفیف و لیمو سرشار از ویتامین C است. هر دو این ترکیبات نه تنها به کاهش عطسه، بلکه به سایر علائم سرماخوردگی یا آلرژی کمک خواهند کرد.
توجه داشته باشید گیاهان خشک شده برای تهیه دمنوش، حاوی ترکیبات موثر بیشتری جهت رفع عطسه هستند.