روده بزرگ
روده بزرگ یا فراخ‌روده (به انگلیسی: Large Intestine) بخش انتهایی دستگاه گوارش در بدن انسان است. در این بخش آب موجود در توده غذا و آب مصرفی بدن جذب شده و تنها مواد دفعی به شکل جامد باقی می‌مانند.
روده بزرگ از سه بخش مختلف تشکیل شده است که شامل کورروده، کولون یا پس‌روده و راست‌روده است.
ساختمان و عملکرد
روده بزرگ به عنوان مخزن مواد تخلیه شده از روده کوچک به کار می‌رود. این روده نسبت به روده کوچک قطر بیشتری دارد. قطر روده کوچک تقریباً 2.5 سانتی‌متر اندازه‌گیری شده، درحالی که قطر روده بزرگ 6 سانتی‌متر محاسبه شده است.
طول روده بزرگ برابر با 150 سانتی‌متر تعیین شده که کمتر از یک چهارم طول روده کوچک محسوب می‌شود. وظیفه اصلی روده بزرگ جذب آب است. روده بزرگ برای حفظ اسمولالیته یا سطح املاح خون، از دفع و جذب الکترولیت‌های (موادی از قبیل سدیم و کلرید، که در محلول بار الکتریکی ایجاد می‌کنند.) کیموس استفاده می‌کند و این بخش همچنین محلی است برای ذخیره مواد دفعی تا زمانی که برای تخلیه آماده شوند.
روده بزرگ درون حفره شکمی قرار دارد و اطراف روده کوچک را احاطه کرده است. بخش فوقانی روده بزرگ طوری قرار گرفته است که با دیواره زیرین معده در ارتباط است. بخش جلویی آن با پرده صفاقی پوشیده شده است.
سلول‌های سطح داخلی روده بزرگ مانند سایر بخش‌های لوله گوارشی، مخاط تولید کرده و حرکت و انتقال محتویات روده در حین عبور از آن را تسهیل می‌کنند. هر روز تقریباً 1.5 تا 2 لیتر از کیموس موجود در لوله‌های گوارشی از دریچه دراز - کوررودهای به روده بزرگ وارد می‌شود. این دریچه در محل اتصال روده کوچک با بزرگ قرار گرفته است و کیموس از این دریچه به روده بزرگ تخلیه می‌شود. حجم کیموس با جذب آبی که در روده بزرگ صورت می‌گیرد، به حدود 150 میلی‌لیتر کاهش می‌یابد. ترکیباتی که باقی می‌مانند شامل موادی غیرقابل هضم به همراه سلول‌های مخاطی مرده، باقی‌مانده باکتری‌ها و غذای هضم نشده باکتری‌ها است. این مواد در کنار هم مدفوع را تشکیل می‌دهند.
روده بزرگ شامل تعداد زیادی از باکتری‌ها است که انواع ویتامین‌های حیاتی برای واکنش‌های متابولیسمی بدن و ویتامین‌های مورد نیاز برای سلول‌های عصبی را تولید می‌کنند. از جمله این ویتامین‌ها می‌توان به نیاسین (B3)، تیامین (B1) و ویتامین انعقاد خون K اشاره کرد.
آناتومی
روده بزرگ را به سه بخش «کورروده» (به انگلیسی: Cecum)، «پس‌روده یا کولون» (به انگلیسی: Colon) و «راست روده» (به انگلیسی: Rectum) تقسیم می‌کنند.
بخش کولون از روده، خود به چهار قسمت طبقه‌بندی می‌شود که شامل «کولون بالارو یا صعودی» (به انگلیسی: Ascending Colon)، «کولون افقی» (به انگلیسی: Transverse Colon)، «کولون پایینی یا نزولی» (به انگلیسی: Descending Colon) و «کولون سیگموئیدی» (به انگلیسی: Sigmoid Colon) است.
کورروده، بخش اول روده بزرگ است که از یک کیسه با انتهای بسته تشکیل شده که سمت راست استخوان لگن را به خود اختصاص داده است. انتهای روده باریک که درازروده نام دارد از طریق دریچه‌ای به نام «دریچه دراز- کوررودهای» (به انگلیسی: Ileocecal Valve) به ابتدای روده بزرگ یا کورروده متصل شده و محتویات روده کوچک به این محل منتقل می‌شود. رشته‌های ماهیچه‌های حلقوی درازروده و کورروده با هم ترکیب شده و ماهیچه‌های حلقوی اسفنکتر یا دریچه دراز - کورروده را می‌سازند.
کولون بالارو، از ادامه کورروده در محل دریچه دراز - کوررودهای تا بخش خمیده‌ای به نام «خمش کبدی» (به انگلیسی: Hepatic Flexures) گسترش یافته است. خمش کبدی در قسمت پایین و پشت دومین لوب کبدی قرار دارد. این بخش همچنین با دیواره شکمی و کلیه راست در ارتباط است. کولون بالارو روده با پرده صفاق پوشیده شده است.
کولون افقی جایگاه‌های متفاوتی دارد که محل قرارگیری آن به میزان بزرگی و حجم معده در آن زمان بستگی دارد. در حالت کلی کولون افقی در صفحه ساب کوستال، جایی در محدوده دنده شماره ۱۰، قرار دارد. این کولون در ادامه مسیر خود به سمت چپ حفره شکمی، به خمیدگی با نام «خمش طحالی» (به انگلیسی: Splenic Flexure) منتهی می‌شود که دندانه یا انشعابی از طحال است. کولون افقی در ناحیه دنده شماره ۱۱ به بخش زیرین دیافراگم از طریق پرده صفاق متصل است.
کولون پایین‌رو در سمت چپ حفره شکمی، درست از جلوی کلیه چپ به سمت پایین امتداد دارد و درون بخش بالایی استخوان لگن جای گرفته است. این کولون مشابه کولون بالارو بوده و با پرده صفاق پوشیده شده است.
کولون سیگموئیدی معمولا به دو بخش در استخوان تهیگاهی یا کولون ایلیاک (به انگلیسی: Ilac) و استخوان لگن خاصره یا کولون پلویس (به انگلیسی: Pelvis) تقسیم می‌شود. کولون ایلیاک از تاج ایلیوم یا همان مرز فوقانی استخوان ران تا مرز داخلی ماهیچه مازویی بزرگ یا سوئز بزرگ (به انگلیسی: Psoas) که در ناحیه شکمی ایلیاک که در سمت چپ قرار دارد، امتداد می‌یابد. مانند کولون پایین‌رو، کولون ایلیاک معمولاً توسط صفاقی پوشیده شده است. کولون پلویس در لگن خاصره (قسمت تحتانی لگن) قرار دارد و یک یا دو لوپ تشکیل می‌دهد، به طرف راست لگن می‌رسد و سپس به عقب خم شده و در خط میانی، به شدت به سمت پایین می‌چرخد تا جایی که راست روده را تشکیل می‌دهد.
سلول‌ها و ماهیچه‌هایی که دیواره داخلی روده بزرگ را می‌سازند از بسیاری جهات با سلول‌ها و ماهیچه‌های روده کوچک مشابه هستند و تفاوت‌های اندکی بین آن‌ها مشاهده می‌شود. در حالی که دیواره خارجی روده بزرگ بسیار با روده کوچک متفاوت است. در این دیواره بخش‌هایی وجود دارد که در روده کوچک دیده نمی‌شود.
دیواره بیرونی روده بزرگ به دلیل ساختارهای ویژه شناخته شده به نام‌های «ته‌نیا» (به انگلیسی: Taeniae)، «هاسترا» (به انگلیسی: Haustra) و زائده‌های Epiploicae تفاوت قابل توجهی با روده کوچک دارد. ته‌نیا از سه فیبر بلند طولی، با عرض 1 سانتی‌متر تشکیل شده است که تقریباً به طور مساوی در اطراف دیواره روده بزرگ قرار گرفته‌اند. بین نوارهای ضخیم ته‌نیا، یک پوشش نازک از الیاف ماهیچه طولی وجود دارد. از آنجا که ماهیچه‌های ته‌نیا کمی کوتاه‌تر از روده بزرگ هستند، دیواره روده را منقبض می‌کنند و شکل‌های دایره‌ای با عمق‌های مختلف به نام هاسترا را تشکیل می‌دهند. زائده‌های Epiploicae، مجموعه‌هایی از بافت چربی هستند که در زیر غشا قرار گرفته‌اند. در کولون بالارو و پایین‌رو، معمولاً این بافت‌های چربی در دو ردیف مشاهده می‌شوند، در حالی که در کولون افقی یک ردیف از آن‌ها وجود دارد.
سطح داخلی روده بزرگ دارای کریپت یا حفره‌های زیادی است که با غدد مخاطی و سلول‌های جامی‌شکل فراوانی پوشیده شده است، همچنین فاقد سلول‌های میکروویلی و پرز هستند که مشخصه مهم در روده کوچک محسوب می‌شوند. روده بزرگ دارای گره‌های لنفاوی زیادی است اما در این روده «پلاک‌های پی‌یر» (به انگلیسی: Peyer's Patches) وجود ندارد. پلاک‌های پی‌یر گره‌هایی از جنس غدد لنفاوی هستند که در پاسخ‌های ایمنی بدن نسبت به عوامل عفونی نقش موثری دارند و معمولا در سنین پایین در بافت روده انسان مشاهده می‌شوند و با افزایش سن از تعداد آن‌ها کاسته می‌شود. یکی از ویژگی‌های مهم روده بزرگ حفره‌های لوله‌ای شکل عمقی است که عمق آن‌ها با پیشروی به سمت راست‌روده زیاد می‌شود.
لایه داخلی ماهیچه‌های روده بزرگ در یک مارپیچ باریک (با پیچ تند) در هم پیچ می‌خورند، به طوری که انقباضی ایجاد می‌کند که منجر به جابجایی لومن و محتویات آن می‌شود. از طرف دیگر، مارپیچ لایه بیرونی، یک مارپیچ با پیچش سست را ایجاد می‌کند و انقباضات این بخش سبب می‌شوند که محتویات روده بزرگ به جلو و عقب حرکت کنند. بخش عمده‌ای از محتویات روده، که همان مواد غیر قابل هضم هستند، بر فعالیت‌های عضلانی این بخش تأثیر می‌گذارد.
خون‌رسانی و اعصاب
خون‌رسانی شریانی به روده بزرگ توسط شاخه‌هایی از رگ‌های روده‌بند بالایی و جلویی (که هر دو شاخه آئورت شکمی هستند.) و شاخه هیپوگاستریک و رگ‌های مربوط به استخوان داخلی لگن (که مسئول خون‌رسانی به دیواره‌های لگن و احشای بدن شامل اندام‌های تناسلی، باسن و قسمت داخلی ران‌ها هستند.) تأمین می‌شود. رگ‌های خونی برای ورود به روده بزرگ از شاخه‌هایی تشکیل شده‌اند که به صورت ردیف‌هایی دارای قوس هستند. این رگ‌ها سرانجام به رگ‌های روده‌بند بالایی و تحتانی تخلیه شده که در نهایت با سیاهرگ طحال همراه می‌شوند تا سیاهرگ باب کبدی را تشکیل دهند و از آن جا وارد کبد می‌شوند.
اعصاب روده بزرگ شبیه به روده کوچک است. این اعصاب تحت کنترل سیستم‌های عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک است. عصب واگ بخش پاراسمپاتیک آن را ایجاد می‌کند. اعصاب سمپاتیک آن توسط انشعابات شبکه‌ای از اعصاب، به نام اعصاب روده‌بند بالایی و اعصاب خورشیدی کنترل می‌شوند.
انقباضات روده بزرگ
انقباضات قطعه‌ای یا موضعی به همراه امواج رفت و برگشتی موجب مخلوط کردن محتویات روده و افزایش برخورد آن‌ها با مخاط روده می‌شوند. روده بزرگ توسط تحریکاتی که به وسیله جویدن و حضور ترکیباتی نظیر چربی‌ها، نمک‌های صفراوی جذب نشده، اسیدهای صفراوی و هورمون‌های پپتیدی «گاسترین» (به انگلیسی: Gastrin) و «کوله سیستوکینین» (به انگلیسی: Cholecystokinin) ایجاده شده، انقباضات خود را آغاز می‌کند.
هورمون‌هایی مانند «سکرتین» (به انگلیسی: Secretin)، «گلوکاگون» (به انگلیسی: Glucagon) و «پپتید روده‌ای وازواکتیو» (به انگلیسی: Vasoactive Intestinal Peptide) برای سرکوب و مهار انقباضات روده وارد عمل می‌شوند. سکرتین هورمونی است که از سلول‌های قسمت بالایی دیواره روده کوچک ترشح شده و اسیدها و هورمون‌های گوارشی، مانند اسید معده و اسیدیته لوله‌های گوارشی را تنظیم می‌کند. این هورمون از پپتیدی به طول ۲۷ اسیدآمینه تشکیل شده است.
گلوکاگون هورمونی است که از سلول‌های جزایر لانگرهانس پانکراس ترشح می‌شود. این هورمون از جنس پروتئین است و از ۲۹ اسیدآمینه ساخته شده است و به طور اختصاصی در سلول‌های آلفای لانگرهانس تولید می‌شود. گلوکاگونی مشابه با گلوکاگون‌های پانکراسی از سلول‌هایی در سراسر لوله گوارشی ترشح می‌شود. ترشح این هورمون در زمان مصرف پروتئین، کاهش قند خون و انجام ورزش افزایش می‌یابد. ترشح گلوکاگون با مصرف کربوهیدرات مهار می‌شود. عملکرد آن دقیقا عکس عملکرد هورمون «انسولین» (به انگلیسی: Insulin) است.
فعالیت الکتریکی ماهیچه‌های روده بزرگ نسبت به روده کوچک بسیار پیچیده‌تر است. تنوع زیادی از حرکات اصلی ریتمیک روده در نیمه تحتانی (دیستال) روده بزرگ و در راست‌روده وجود دارند. فعالیت موج آهسته که سبب انقباضات از کولون بالارو تا کولون پایین‌رو می‌شود با سرعت 11 بار در دقیقه رخ می‌دهد، در حالی که فعالیت موج آهسته در راست‌روده و کولون سیگموئیدی 6 بار در دقیقه اتفاق می‌افتد. انقباضات موضعی یا قطعه‌ای در روده بزرگ می‌توانند در هر بار محتویات روده را به اندازه ۴ سانتی‌متر حرکت دهند. حرکات رفت برگشتی یا حرکات معکوس اغلب در بخش بالای یا پروگزیمال روده بزرگ ایجاد می‌شوند.