زیمبابوه
زیمبابوه (به انگلیسی: Zimbabwe) با نام رسمی جمهوری زیمبابوه، کشوری محصور در خشکی در جنوب آفریقا است. این کشور میان رودهای زامبزی و لیمپوپو قرار گرفته و همسایگان آن عبارتند از: آفریقای جنوبی (جنوب)، بوتسوانا (جنوب غرب)، زامبیا (شمال)، و موزامبیک (شرق). پایتخت و بزرگترین شهر زیمبابوه، هراره است و دومین شهر بزرگ آن بولاوایو می‌باشد.
| اطلاعات کشور | |
|---|---|
| نام کامل: | جمهوری زیمبابوه |
| شعار: | اتحاد، آزادی، کار |
| پایتخت: | هراره |
| زبان(های) رسمی: | 16 زبان رسمی شامل چیوایی، سنا، انگلیسی و غیره |
| دین(ها): | مسیحیت 84.1%، بدون دین 10.2%، باورهای دینی 4.5% |
| حکومت: | نظام ریاستی جمهوری دیکتاتوری |
| مساحت: | 390,757 کیلومتر مربع |
| جمعیت: | 16,868,409 نفر (2024) |
| شاخص توسعه انسانی: | 0.550 |
| واحد پول: | طلای زیمبابوه (ZWG) |
| منطقه زمانی: | یوتی‌سی 2+ |
| پیش‌شماره تلفنی: | 263+ |
| کد ایزو ۳۱۶۶: | ZW |
| دامنه سطح‌بالا: | zw. |
زیمبابوه عضو سازمان ملل متحد، جامعه توسعه جنوب آفریقا، اتحادیه آفریقا و بازار مشترک شرق و جنوب آفریقا است.
تاریخ
در اواخر عصر آهن (حدود قرن نهم میلادی)، مردمان بانتو (که بعدها به قوم شونا تبدیل شدند) دولت‌شهر بزرگ زیمبابوه را بنا نهادند. این دولت‌شهر تا قرن یازدهم میلادی به یکی از مراکز اصلی تجارت آفریقا تبدیل شد، اما در اواسط قرن پانزدهم متروکه گردید. پس از آن، پادشاهی زیمبابوه و سپس امپراتوری‌های روزوی و موتاپا تاسیس شدند.
کمپانی بریتانیایی جنوب آفریقا تحت رهبری سسیل رودس، منطقه رودزیا را در سال ۱۸۹۰ پس از فتح ماشونالند و در سال ۱۸۹۳ پس از جنگ اول ماتابله‌لند، تحت کنترل خود درآورد. حکومت کمپانی در سال ۱۹۲۳ با تأسیس رودزیای جنوبی به عنوان مستعمره خودمختار بریتانیا پایان یافت.
در سال ۱۹۶۵، دولت اقلیت سفید به طور یکجانبه استقلال خود را به عنوان رودزیا اعلام کرد. این کشور با انزوای بین‌المللی و یک جنگ چریکی ۱۵ ساله با نیروهای ملی‌گرای سیاه‌پوست مواجه شد. این درگیری در نهایت با توافقنامه صلحی در آوریل ۱۹۸۰ به پایان رسید که حاکمیت قانونی را به عنوان زیمبابوه تثبیت کرد.
رابرت موگابه در سال ۱۹۸۰ پس از پیروزی حزب زانو-پی‌اف در انتخابات عمومی و پایان حکومت اقلیت سفید، نخست‌وزیر زیمبابوه شد و تا زمان استعفای خود در سال ۲۰۱۷، رهبر حزب حاکم باقی ماند. او پس از تبدیل نظام پارلمانی اولیه به نظام ریاست‌جمهوری، از سال ۱۹۸۷ تا ۲۰۱۷ رئیس‌جمهور زیمبابوه بود. در دوران حکومت اقتدارگرای موگابه، نیروهای امنیتی کشور بر همه ارکان تسلط داشتند و مسئول نقض گسترده حقوق بشر بودند. اقتصاد زیمبابوه از ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۸ با رکود مداوم (و در سال‌های اخیر، با تورم شدید) مواجه شد، اگرچه پس از مجاز شدن استفاده از ارزهای دیگر به جای دلار زیمبابوه، شاهد رشد سریع بوده است. در سال ۲۰۱۷، پس از بیش از یک سال اعتراض علیه دولت و همچنین وخامت اوضاع اقتصادی، کودتایی منجر به استعفای موگابه شد. از آن زمان، امرسون منانگاگوا به عنوان رئیس‌جمهور زیمبابوه خدمت کرده است.
جغرافیا
زیمبابوه کشوری محصور در خشکی در جنوب آفریقاست. این کشور بین عرض‌های جغرافیایی ۱۵ تا ۲۳ درجه جنوبی و طول‌های جغرافیایی ۲۵ تا ۳۴ درجه شرقی قرار گرفته است.
بیشتر مساحت زیمبابوه مرتفع است و از یک فلات مرکزی (سرزمین بلند) تشکیل شده که از جنوب غربی به سمت شمال کشیده شده و ارتفاع آن بین ۱۰۰۰ تا ۱۶۰۰ متر است. شرقی‌ترین نقطه کشور کوهستانی است که به عنوان ارتفاعات شرقی شناخته می‌شود. کوه نیانگانی با ارتفاع ۲۵۹۲ متر بلندترین نقطه این منطقه به شمار می‌رود. ارتفاعات شرقی به دلیل داشتن طبیعت زیبا، مقصد گردشگری محبوبی هستند و جاذبه‌هایی مانند نیانگا، ترات‌بک، چیمانیمانی، وومبا و جنگل چیریندا در کوه سلیندا را در خود جای داده‌اند.
حدود ۲۰ درصد از کشور را مناطق کم‌ارتفاع (سرزمین پست) با ارتفاع کمتر از ۹۰۰ متر تشکیل می‌دهد. آبشار ویکتوریا، یکی از بزرگترین و دیدنی‌ترین آبشارهای جهان، در شمال غربی‌ترین نقطه کشور و بخشی از رودخانه زامبزی قرار دارد.
آب و هوا
زیمبابوه دارای آب و هوای نیمه‌گرمسیری با تغییرات فراوان در مناطق مختلف است. مناطق جنوبی به دلیل گرما و خشکی شناخته می‌شوند، در حالی که برخی نقاط فلات مرکزی در زمستان یخبندان را تجربه می‌کنند. دره زامبزی به شدت گرم است و ارتفاعات شرقی معمولا دارای دمای خنک و بیشترین بارندگی در کشور هستند.
فصل بارندگی زیمبابوه به طور کلی از اواخر اکتبر تا مارس است و با افزایش ارتفاع از سطح دریا، آب و هوای گرم آن تعدیل می‌شود. زیمبابوه با خشکسالی‌های مکرر روبرو است.
تنوع زیستی
زیمبابوه شامل هفت ناحیه اکولوژیکی است. این نواحی عبارتند از: جنگل‌های اقاقیا-بایکیا کالاهاری، بوشوِلد آفریقای جنوبی، جنگل‌های میومبوی جنوبی، جنگل‌های بایکیا زامبزی، جنگل‌های زامبزی و موپان، هالوفیتیک‌های زامبزی، و جنگل‌های کوهستانی مرتفع زیمباوه شرقی
بیشتر مناطق کشور پوشیده از ساوانا هستند، اما ارتفاعات شرقی با هوای مرطوب و کوهستانی دارای جنگل‌های همیشه سبز گرمسیری است. درختانی مانند ساج، ماهون، انجیر خفه‌کننده، نیوتنیای جنگلی، برگ بزرگ، چوب سفید بدبو، چوب چیریندا بدبو، خاربوته‌ای و بسیاری دیگر در ارتفاعات شرقی یافت می‌شوند.
در بخش‌های کم‌ارتفاع کشور، درختان تب‌بر، موپانه، برگ آتشین و بائوباب فراوان‌اند. بخش اعظم زیمبابوه پوشیده از جنگل‌های میومبو است که گونه‌های براکی‌استگیا و گونه‌های دیگر بر آن غالب هستند. همچنین انواع گل‌ها و درختچه‌ها از جمله هیبیسکوس، سوسن آتشین، سوسن مار، سوسن عنکبوتی، لئونوتیس، اقاقیا، ویستریای درختی و دومبئا در این کشور یافت می‌شوند.
تقریبا ۳۵۰ گونه پستاندار در زیمبابوه وجود دارد. همچنین انواع مارها و سوسمارها، بیش از ۵۰۰ گونه پرنده و ۱۳۱ گونه ماهی در این کشور دیده می‌شود. زمانی بخش‌های وسیعی از زیمبابوه پوشیده از جنگل با حیات وحش فراوان بود، اما جنگل‌زدایی و شکار غیرمجاز باعث کاهش حیات وحش شده است. تخریب جنگل‌های میومبو و جنگل‌زدایی ناشی از رشد جمعیت، گسترش شهرها و استفاده برای سوخت، نگرانی‌های عمده‌ای را به وجود آورده و منجر به فرسایش خاک شده که مقدار خاک حاصلخیز را کاهش می‌دهد.
اقتصاد
بخش مهمی از اقتصاد زیمبابوه بر پایه استاندارد طلا استوار است. این کشور همچنین دارای یک بخش غیررسمی قوی به ارزش ۴۴ میلیارد دلار (با احتساب برابری قدرت خرید) است که حدود ۶۴.۱ درصد از کل اقتصاد را تشکیل می‌دهد. کشاورزی و معدن بخش قابل توجهی از صادرات کشور را به خود اختصاص داده‌اند. کل اقتصاد زیمبابوه در پایان سال ۲۰۲۳ حدود ۷۳ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود. ذخایر قابل توجهی از کرومیت با درجه متالورژی در زیمبابوه وجود دارد. سایر ذخایر معدنی باارزش این کشور شامل زغال سنگ، آزبست، مس، نیکل، طلا، پلاتین و سنگ آهن می‌شود.
جمعیت‌شناسی
جمعیت زیمبابوه از سال ۱۹۵۰ به سرعت افزایش یافته و در سال ۲۰۲۱ به حدود ۱۶ میلیون نفر رسیده است. اکثریت قومیت این کشور شونا هستند (۸۲ درصد) و پس از آن‌ها نده‌بله (۱۴ درصد) قرار دارد. سایر اقوام ساکن زیمبابوه شامل وندا، تونگا، تسونگا، کالانگا، سوتو، ندائو، نامبیا، تسوانا، خوسا و لوزی هستند.
زیمبابوه دارای ۱۶ زبان رسمی است که انگلیسی رایج‌ترین آن‌ها در آموزش و دادگستری می‌باشد. زبان‌های شونا و نده‌بله از خانواده زبان‌های بانتو، مهم‌ترین زبان‌های بومی زیمبابوه به شمار می‌روند. اکثر مردم (۷۸ درصد) به زبان شونا و حدود ۲۰ درصد به زبان نده‌بله صحبت می‌کنند.
با توجه به آمار سال ۲۰۱۷، ۸۴ درصد مردم زیمبابوه مسیحی هستند. رایج‌ترین شاخه مسیحیت در این کشور پروتستان (۶۹ درصد) است و ۸ درصد نیز کاتولیک می‌باشند. همچنین اقلیت‌هایی از مسلمانان و پیروان ادیان سنتی نیز در زیمبابوه وجود دارند.