زامبیا
زامبیا (به انگلیسی: Zambia) با نام رسمی جمهوری زامبیا، کشوری محصور در خشکی در جنوب آفریقا است. زامبیا از شمال با جمهوری دموکراتیک کنگو، از شمال شرق با تانزانیا، از شرق با مالاوی، از جنوب شرقی با موزامبیک، از جنوب با زیمبابوه و بوتسوانا، از جنوب غرب با نامیبیا و از غرب با آنگولا هم‌مرز است. لوساکا، پایتخت زامبیا، در بخش جنوب مرکزی این کشور واقع شده است. جمعیت عمدتا در اطراف لوساکا در جنوب و استان کوپربلت در شمال، که قطب‌های اصلی اقتصادی کشور هستند، متمرکز شده است.
| اطلاعات کشور | |
|---|---|
| نام کامل: | جمهوری زامبیا |
| پایتخت: | لوساکا |
| زبان(های) رسمی: | انگلیسی، بمبا |
| دین(ها): | مسیحیت |
| حکومت: | جمهوری |
| مساحت: | 752,617 کیلومتر مربع |
| جمعیت: | 20,216,029 نفر (2023) |
| شاخص توسعه انسانی: | 0.569 |
| واحد پول: | کواچای زامبیا (ZMW) |
| منطقه زمانی: | یوتی‌سی 2+ |
| پیش‌شماره تلفنی: | 260+ |
| کد ایزو ۳۱۶۶: | ZM |
| دامنه سطح‌بالا: | zm. |
تاریخ
ساکنان اولیه منطقه زامبیا مردم خوئیسان بودند و بعدها تحت تاثیر گسترش بانتو در قرن سیزدهم قرار گرفت. پس از ورود کاشفان اروپایی در قرن هجدهم، بریتانیایی‌ها این منطقه را در اواخر قرن نوزدهم به تحت‌الحمایه‌های باروتزیلند-رودزیای شمال غربی و رودزیای شمال شرقی تبدیل کردند. این دو منطقه در سال 1911 با هم ادغام شده و رودزیای شمالی را تشکیل دادند. در بیشتر دوران استعمار، زامبیا توسط دولتی اداره می‌شد که با مشاوره شرکت بریتانیایی آفریقای جنوبی از لندن منصوب می‌شد.
در 24 اکتبر 1964، زامبیا از بریتانیا مستقل شد و نخست وزیر کنت کائوندا به عنوان اولین رئیس جمهور این کشور انتخاب گردید. حزب سوسیالیست کائوندا به نام حزب متحد استقلال ملی (UNIP) از سال 1964 تا 1991 در قدرت باقی ماند. کائوندا در دیپلماسی منطقه ای نقش کلیدی داشت و همکاری نزدیکی با ایالات متحده در جستجوی راه حل برای درگیری‌ها در رودزیای جنوبی (زیمبابوه فعلی)، آنگولا و نامیبیا داشت.
از سال 1972 تا 1991، زامبیا یک کشور تک حزبی با شعار "یک زامبیا، یک ملت" که توسط کائوندا ابداع شد، بود و حزب حزب استقلال ملی (UNIP) تنها حزب سیاسی قانونی به شمار می‌رفت. کائوندا در سال 1991 توسط فردریک چیلوبا از جنبش سوسیال دموکرات برای چندحزبی شدن (MMD) جایگزین شد که این آغاز دوره‌ای از توسعه اقتصادی-اجتماعی و تمرکززدایی دولت بود. از آن زمان، زامبیا به یک کشور چندحزبی تبدیل شده و شاهد انتقالات مسالمت آمیز قدرت بوده است.
جغرافیا
زامبیا کشور محصوری در جنوب آفریقاست که آب و هوایی گرمسیری دارد. این کشور عمدتا از فلات‌های مرتفع با برخی تپه‌ها و کوه‌ها تشکیل شده است که توسط دره های رودخانه ای تقسیم بندی می‌شود. زامبیا با وسعتی برابر با 752،614 کیلومتر مربع، سی و نهمین کشور پهناور جهان است.
زامبیا توسط دو حوزه آبریز اصلی زهکشی می‌شود: حوزه زامبزی/کافوئه در مرکز، غرب و جنوب که حدود سه چهارم کشور را دربرمی‌گیرد؛ و حوزه کنگو در شمال که حدود یک چهارم کشور را پوشش می‌دهد. منطقه‌ای بسیار کوچک در شمال شرقی بخشی از حوزه زهکشی داخلی دریاچه روکوا در تانزانیا است.
رود زامبزی در مسیر خود در جنوب غربی زامبیا، در مرز زیمباوه، آبشار ویکتوریا را ایجاد می‌کند که حدود 100 متر ارتفاع و عرض 1.6 کیلومتر دارد.
آب و هوا
زامبیا روی فلاتی در مرکز آفریقا قرار گرفته و ارتفاع آن از سطح دریا بین ۱۰۰۰ تا ۱۶۰۰ متر متغیر است. میانگین ارتفاع این کشور باعث شده آب و هوایی معتدل داشته باشد. آب و هوای زامبیا گرمسیری است اما ارتفاع آن باعث تعدیل آن شده است. بر اساس طبقه‌بندی اقلیمی کوپن، بیشتر مناطق زامبیا دارای آب و هوای نیمه گرمسیری مرطوب یا گرمسیری مرطوب و خشک هستند. البته نواحی کوچکی در جنوب غربی و در امتداد دره زامبزی آب و هوای نیمه‌خشکی دارند.
زامبیا دارای دو فصل اصلی است: فصل بارانی (آبان تا اردیبهشت) که با تابستان همزمان است و فصل خشک (خرداد/ تیر تا آبان/آذر) که مطابق با زمستان است. فصل خشک خود به دو دوره تقسیم می‌شود: فصل خشک خنک (خرداد/تیر تا مرداد) و فصل خشک گرم (شهریور تا آبان/آذر). ارتفاع باعث می‌شود در فصل خنک (اردیبهشت تا مرداد) به جای آب و هوای گرمسیری، شاهد آب و هوای مطبوع نیمه گرمسیری باشیم. با این حال، میانگین دمای ماهانه در بیشتر نقاط کشور برای هشت ماه یا بیشتر از ۲۰ درجه سانتیگراد پایین نمی‌آید.
اقتصاد
زامبیا کشوری در حال توسعه است که در اوایل قرن 21 رشد اقتصادی سریعی را تجربه کرد. با این حال، در سال های اخیر به دلیل کاهش قیمت مس، کسری بودجه قابل توجه و کمبود انرژی، عملکرد اقتصادی این کشور متوقف شده است. با وجود این چالش ها، زامبیا هنوز در رده بندی سهولت کسب و کار در آفریقا، اتحادیه توسعه جنوب آفریقا (SADC) و بازار مشترک شرق و جنوب آفریقا (COMESA) رتبه خوبی دارد.
زامبیا یکی از شهری‌ترین کشورهای جنوب صحرای آفریقا است. نیمی از جمعیت 16 میلیونی این کشور در چند منطقه شهری متمرکز شده اند و مناطق روستایی کم‌جمعیت هستند. بیکاری و کمبود اشتغال مسائل جدی در زامبیا به شمار می‌رود.
مس و کبالت از مهمترین صادرات زامبیا هستند. استخراج معدن، به خصوص مس، از گذشته تا امروز پایه اصلی اقتصاد زامبیا بوده است. دولت اخیرا مجوزهایی را برای اکتشاف مواد معدنی دیگر مانند نیکل، قلع، مس و اورانیوم به شرکت‌های بین‌المللی منابع صادر کرده است.
کشاورزی نقش مهمی در اقتصاد زامبیا دارد و تعداد مشاغل ایجاد شده در این بخش بسیار بیشتر از معدن است. پس از اخراج کشاورزان سفیدپوست زیمبابوه توسط رابرت موگابه، تعدادی از آنها به زامبیا آمدند و با مهارت‌هایی که به همراه آوردند به رونق کشاورزی در این کشور کمک کردند. برای اولین بار در 26 سال، زامبیا در سال 2004 ذرت بیشتری نسبت به نیاز خود تولید کرد.
گردشگری صنعتی رو به رشد در زامبیا است. این کشور دارای چندین پارک ملی، آبشار، دریاچه، رودخانه و بناهای تاریخی می‌باشد. دولت زامبیا گردشگری را ابزاری برای توسعه اقتصادی و روستایی می‌داند.
از نظر تولید برق، زامبیا وضعیت خوبی دارد و از انرژی خورشیدی و برق آبی استفاده می کند. با این حال، این کشور در سال 2015 به دلیل کمبود بارندگی و پایین آمدن سطح آب سدها، دچار کمبود جدی انرژی شد.
جمعیت‌شناسی
زامبیا با تمرکز ۴۴ درصد از جمعیت در چند منطقه شهری در امتداد مسیرهای اصلی حمل و نقل، یکی از شهری‌ترین کشورهای جنوب صحرای آفریقا به شمار می‌رود، در حالی که مناطق روستایی آن به طور پراکنده‌ای سکونت دارند. جمعیت زامبیا شامل بیش از ۷۲ گروه قومی بانتو زبان است. برخی از این گروه‌ها کوچک هستند و تنها دو گروه آنقدر جمعیت دارند که دست‌کم ۱۰ درصد از کل را تشکیل دهند.
اکثر زامبیایی‌ها کشاورزان معیشتی هستند، اما این کشور با داشتن ۴۲ درصد جمعیت ساکن در شهرها، نسبتاً شهری محسوب می‌شود. دین غالب ترکیبی از اعتقادات سنتی و مسیحیت است. مهاجران، که عمدتاً بریتانیایی یا اهل آفریقای جنوبی هستند، و همچنین حدود ۴۰ هزار نفر از شهروندان سفیدپوست زامبیایی، به طور عمده در لوساکا، پایتخت کشور، و کوپربلت در شمال زامبیا زندگی می‌کنند. آنها در معادن، فعالیت‌های مالی و مشاغل مرتبط با آن مشغول به کارند یا بازنشسته هستند. زامبیا همچنین دارای جمعیت آسیایی کوچک اما مهم از نظر اقتصادی است که اکثر آنها هندی یا چینی هستند.