دختر
دختر به انسانی نابالغ و ماده اشاره دارد. این واژه اغلب برای سنین پایین، از بدو تولد تا قبل از پایان بلوغ استفاده می‌شود. همچنین می‌تواند به فرزند دختر اطلاق شود. با رسیدن به بلوغ، دختر به زن تبدیل می‌شود.
نام‌پژوهی
واژه دختر ممکن است در معانی مختلفی به‌کار رود:
- مؤنث خردسال: اشاره به دختران کوچک و نابالغ.
- مؤنث جوان: اشاره به دختران جوان و بالغ نشده.
- فرزند مؤنث: واژه دختر گاهی به معنای فرزند دختر به‌کار می‌رود. این معنا بدون توجه به سن و سال دختر به‌کار می‌رود، مثلاً شه‌دخت.
زیست‌شناسی
تعیین جنسیت
جنسیت دختر با داشتن دو کروموزوم X از والدین تعیین می‌شود. جنس مذکر تعیین‌کننده جنسیت جنین است؛ مذکر دارای کروموزوم‌های X و Y و مؤنث دارای کروموزوم‌های X و X است. اگر کروموزوم X مذکر غالب باشد، جنین مؤنث می‌شود.
بلوغ
در دوران بلوغ، بدن دختران تغییرات تدریجی را تجربه می‌کند. این تغییرات از ۱۰ سالگی آغاز و در ۱۶ سالگی پایان می‌یابد. بلوغ جنسی فرایندی است که در آن بدن نابالغ به بدنی بالغ تبدیل می‌شود که قادر به تولید مثل است. این فرایند به‌وسیلهٔ سیگنال‌های هورمونی از مغز به بدن شروع می‌شود و غدد هورمون‌های مربوط به بلوغ را ترشح می‌کنند. تغییرات شامل افزایش در عضلات، خون، پوست، مو، سینه‌ها، اندام‌های جنسی، رشد فیزیکی و تغییرات قد و وزن است. نقطه عطف اصلی بلوغ دختران، شروع قاعدگی است که به‌طور متوسط بین ۱۲ تا ۱۳ سالگی اتفاق می‌افتد.
نقش اجتماعی و فرهنگی دختران
نقش در خانواده
دختران در بسیاری از فرهنگ‌ها نقش‌های مهمی در خانواده ایفا می‌کنند. آنها اغلب مسئولیت‌های مراقبتی و خانه‌داری را به عهده دارند و نقش‌های تربیتی و حمایتی مهمی در خانواده بر عهده دارند. نقش دختران در خانواده‌ها می‌تواند بسته به فرهنگ و جامعه متفاوت باشد.
آموزش و تحصیل
دسترسی به آموزش و تحصیل برای دختران در بسیاری از نقاط جهان همچنان یک چالش است. با این حال، آموزش دختران تأثیرات مثبتی بر روی جامعه دارد، از جمله بهبود وضعیت بهداشت، کاهش فقر و افزایش توسعه اقتصادی. افزایش دسترسی به آموزش برای دختران از اهداف مهم بسیاری از سازمان‌های بین‌المللی است.
تاریخ
یونان باستان
در یونان باستان، دختران نسبت به پسران کمتر مفید دانسته می‌شدند. خانواده‌ها معمولاً دختران خود را رها کرده یا به عنوان برده می‌فروختند، در حالی که این رفتار با پسران بسیار کمتر دیده می‌شد.
اعراب پیش از اسلام
در بیشتر قبایل عرب، زنده‌به‌گور کردن دختران رواج داشت که پس از ظهور اسلام منسوخ شد. اعراب داشتن فرزندان پسر را نشانه عزت و افتخار می‌دانستند و نگهداری دختران را مایه ننگ، بنابراین دختران را می‌کشتند. در زمان زایمان، اگر نوزاد دختر بود، او را در حفره‌ای در زمین می‌انداختند و اگر پسر بود، نگه می‌داشتند.
اعراب پس از اسلام
بعد از ظهور اسلام، نقش و جایگاه دختران و زنان به طور قابل توجهی تغییر کرد. اسلام با آوردن آموزه‌های جدید و قوانین شریعت، ارزش و منزلت بالاتری به دختران و زنان بخشید. با آمدن اسلام، رفتارهای تبعیض‌وار و ناپسند با دختران محکوم و ممنوع شد و بر اهمیت تربیت و آموزش دختران تأکید گردید. پیامبر اسلام، حضرت محمد (ص)، خود نمونه‌ای بارز از رفتار مهربانانه و احترام‌آمیز با دختران بود و در سخنان خود به تربیت صحیح دختران توصیه‌های فراوانی داشت.
در طول تاریخ اسلامی، زنان و دختران مسلمان در بسیاری از زمینه‌ها نقش‌های مهم و برجسته‌ای ایفا کرده‌اند. از جمله‌ی این زنان می‌توان به خدیجه (س) همسر پیامبر اسلام اشاره کرد که در ترویج و تبیین آموزه‌های اسلامی نقش بسزایی داشتند. همچنین، زنان دانشمند و فقیه همچون فاطمه زهرا (س)، زینب کبری (س) و رباب بنت امیرالمؤمنین (س) با دانش و شجاعت خود، الهام‌بخش بسیاری از زنان و دختران مسلمان شدند. این تحولات نشان‌دهندهٔ تأثیر عمیق اسلام بر بهبود وضعیت و حقوق دختران و زنان در جامعه بوده است.
تاریخچه تغییرات اجتماعی
در طول تاریخ، نقش و جایگاه دختران در جوامع مختلف دستخوش تغییرات بسیاری شده است. از زمان‌های گذشته که دختران به عنوان منابع کمتر مفید در خانواده‌ها محسوب می‌شدند تا زمان حال که حقوق و دستاوردهای دختران بیشتر به رسمیت شناخته می‌شود. این تغییرات ناشی از جنبش‌های اجتماعی، تغییرات قانونی و تحولات فرهنگی بوده است.
روز جهانی دختر
روز جهانی دختر یا روز دختران، هر سال در ۱۱ اکتبر (۲۰ مهر) برگزار می‌شود. این روز از سال ۲۰۱۲ توسط سازمان ملل به صورت رسمی آغاز شده و هدف آن ایجاد فرصت‌های بیشتر اجتماعی، بهبود وضعیت تغذیه و سلامت دختران و رفع نابرابری‌ها است.
روز دختر در ایران
در ایران، روز دختر اول ذیقعده و مصادف با سالروز تولد حضرت فاطمه معصومه برگزار می‌شود.
چالش‌ها و فرصت‌ها
چالش‌های پیش رو
دختران در بسیاری از نقاط جهان با چالش‌های متعددی مواجه هستند، از جمله نابرابری‌های جنسیتی، دسترسی محدود به آموزش، ازدواج زودهنگام و خشونت‌های جنسیتی. این چالش‌ها می‌توانند تأثیرات منفی بر روی زندگی و آینده دختران داشته باشند.
فرصت‌ها و پیشرفت‌ها
فرصت‌های بسیاری برای بهبود وضعیت دختران وجود دارد. افزایش دسترسی به آموزش، حمایت‌های قانونی و اجتماعی، و ترویج برابری جنسیتی می‌تواند به بهبود وضعیت دختران کمک کند و به آنها فرصت‌های بیشتری برای پیشرفت و موفقیت در زندگی بدهد.
نقش سازمان‌های بین‌المللی
سازمان‌های بین‌المللی نقش مهمی در بهبود وضعیت دختران در سراسر جهان ایفا می‌کنند. این سازمان‌ها با اجرای برنامه‌ها و پروژه‌های مختلف، تلاش می‌کنند تا شرایط زندگی دختران را بهبود بخشند و نابرابری‌های جنسیتی را کاهش دهند.