عطار نیشابوری
فریدالدین ابوحامد محمد عطار نیشابوری مشهور به شیخ عطار نیشابوری شاعر و عارف ایرانی قرن ششم و قرن هفتم هجری قمری بود. در منابع مختلف در مورد تاریخ تولد او اختلا نظر وجود دارد اما آنچه مسلم است او در میانه قرن ششم (537 تا 540) در منطقه کدکن حوالی نیشابور به دنیا آمده و در اوایل قرن هفتم ( 617 تا 627) از دنیا رفته است.
از او با نام عطار یا عطار نیابوری نیز یاد می‌شود که این لقب به دلیل شغل پدرش به آن‌ها اختصاص داده‌شده. پدرش -محمود- داروفروش (عطار) بود و فیدالدین نیز در کنار پدرش به همین کار اشتغال داشت. او از کودکی در مدارس علمیه شهر حاضر می‌شد و علوم مختلف را فرا می‌گرفت. پس از مدتی به عرفان علاقمند شد و برای کسب علم به کشورهای دیگری از جمله هند، عراق، شام، مصر و مکه سفر کرد و با علوم مختلفی مانند قرآن، حدیث، فقه، تفسیر، طب، نجوم و کلام آشنا شد و آن‌ها را فرا گرفت. پس از فراگیری این علوم، عطار به شهر زادگاه خویش برگشت و تا پایان عمر در همانجا زندگی کرد.
عطار نیشابور کسی است که عرفان اسلامی را با تحول مواجه کرد. او آثار زیادی تحت تاثیر عرفان خلق کرده‌است.
آرامگاه
عطار نیشابوری در یکی از حمله‌های سربازان مغول به نیشابور، در نزدیکی دروازه شهر، مجروح شد و سپس جان باخت. آرامگاه عطار نیشابوری در ۶ کیلومتری غرب نیشابور و در نزدیکی آرامگاه عمرخیام قرار دارد. بنای آرامگاه عطار توسط امیرعلی شیرنوایی ساخته شده. اصل بنا مربوط به دوره تیموری است اما در دوره پهلوی به طور کامل مرمت و بازسازی شده است. ترمیم دیگری در دهه 70 شمسی روی این بنا صورت گرفته.
مقبره عطار نیشابوری یکی از جاذبه‌های گردشگری در نیشابور به شمار می‌رود و درطول سال بازدیدکنندگان زیادی از این مکان دیدن می‌کنند. این آرامگاه دارای هشت ضلع و چهار ورودی با گنبدی کاملا کاشی‌کاری شده است. مقبره این شاعر بزرگ در داخل باغی به مساحت ۱۱۹ مترمربع قرار گرفته است. بعدها پیکر کمال‌الملک نقاش معروف ایرانی نیز در این آرامگاه به خاک سپرده‌شد.
پرویز مشکاتیان (آهنگساز و موسیقی‌دان)، فریدون گرایلی (استاد تاریخ) و پهلوان شورورزی (از بزرگان ورزش نیشابور) از دیگر افراد معروف نشابوری هستند که بعدها در این آرامگاه دفن شدند.
در تقویم ایران، روز ۲۵ فروردین به عنوان روز ملی بزرگداشت عطار نیشابوری نامگذاری شده است.
آثار
از میان آنچه به عطار نیشابوری نسبت داده شده، صاحب‌نظران صحت انتساب چند اثر را قطعی دانسته‌اند. این آثار شامل اسرارنامه، الاهی‌نامه، منطق‌الطیر، مصیبت‌نامه، مختارنامه، تذکره‌الاولیاء و دیوان اشعار اوست که شامل قصیده و غزل می‌شود.
از آثار منظوم منتسب به عطار می‌توان این موارد را نام برد:
- بیان ارشاد
- جواهرنامه
- جوهرالذات
- حیدرنامه
- خسرونامه
- سی‌فصل
- شرح‌القلب
- گل و هرمز
- لسان‌الغیب
- مظهرالعجایب
- نزهت‌الاحباب
- هیلاج‌نامه
- وصلت‌نامه
- ولدنامه
نمونه شعر
بار دگر شور آورید این پیر درد آشام ما
صد جام برهم نوش کرد از خون دل پر جام ما
چون راست کاندر کار شد وز کعبه در خمار شد
در کفر خود دین دار شد بیزار شد ز اسلام ما
پس گفت تا کی زین هوس ماییم و درد یک نفس
دایم یکی گوییم وبس تا شد دو عالم رام ما
بس کم زنی استاد شد بی خانه و بنیاد شد
از نام و ننگ آزاد شد نیک است این بدنام ما
پس شد چو مردان مرد او وز هر دو عالم فرد او
وز درد درد درد او شد مست هفت اندام ما
دل گشت چون دلداده‌ای جان شد ز کار افتاده‌ای
تا ریخت پر هر باده‌ای از جام دل در جام ما
جان را چون آن می نوش شد از بی‌خودی بیهوش شد
عقل از جهان خاموش شد و از دل برفت آرام ما
عطار در دیر مغان خون می‌کشید اندر نهان
فریاد برخاست از جهان کای رند درد آشام ما