هاشیموتو
هاشیموتو از جمله بیماری‌های غده تیروئید و یک اختلال خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن، آنتی بادی‌هایی ایجاد می‌کند که به غده تیروئید حمله می‌کنند و به آن آسیب می‌رساند.
| اطلاعات بیماری | |
|---|---|
| نشانه ها: | خستگی و سستی افزایش حساسیت به سرما یبوست پوست رنگ پریده و خشک صورت پف کرده ناخن‌های شکننده ریزش مو بزرگ شدن زبان افزایش وزن درد عضلانی، حساسیت و سفتی درد و سفتی مفاصل ضعف عضلانی خونریزی قاعدگی زیاد یا طولانی مدت افسردگی زوال حافظه |
| عوارض: | مشکلات قلبی، مانند بزرگ شدن قلب یا نارسایی قلبی مسائل مربوط به سلامت روان، از جمله افسردگی کمای میکسدما (Myxedema) که یک بیماری نادر و خطرناک است و می‌تواند منجر به نارسایی قلبی، تشنج، کما و مرگ شود. |
| عوامل خطرناک: | وراثت جنسیت سن ید بیش از حد قرار گرفتن در معرض تابش |
| روش تشخیص: | آزمایش هورمون محرک تیروئید آزمایش T4 آزاد خون آزمایش آنتی‌بادی ضد تیروئید سونوگرافی |
ترکیبی از عوامل از جمله وراثت، جنسیت و سن ممکن است دلیل ابتلا به این بیماری باشند. انواع مختلفی از بیماری‌های غده تیروئید وجود دارد. شایع‌ترین اختلال تیروئید، کم‌کاری تیروئید است. کم کاری تیروئید وضعیتی است که در آن غده تیروئید عملکرد ضعیفی دارد یا هورمون تیروئید بسیار کمی تولید می‌کند. یکی از اختلالات شایع غدد بیماری تیروئیدیت هاشیموتو است که به‌دلیل آسیبی که سیستم ایمنی بدن به تیروئید زده است، در نهایت منجر به کم‌کاری غده تیروئید می‌شود.
علائم
ممکن است در ابتدا متوجه علائم بیماری هاشیموتو نشوید، اما امکان دارد متوجه تورم در جلوی گلو (گواتر) شوید. تیروئید هاشیموتو معمولا در طول سال‌ها به کندی پیشرفت می‌کند و سبب آسیب مزمن تیروئید می‌شود که منجر به کاهش سطح هورمون تیروئید در خون شما می‌شود. این علائم و نشانه‌ها عمدتا مربوط به کم‌کاری غده تیروئید است.
علائم و نشانه‌های تیروئید هاشیموتو که مشابه با علائم کم کاری تیروئید هستند عبارت‌اند از:
- خستگی و سستی
- افزایش حساسیت به سرما
- پوست رنگ پریده و خشک
- صورت پف کرده
- ناخن‌های شکننده
- ریزش مو
- بزرگ شدن زبان
- افزایش وزن
- درد عضلانی، حساسیت و سفتی
- درد و سفتی مفاصل
- ضعف عضلانی
- خونریزی قاعدگی زیاد یا طولانی مدت
- زوال حافظه
عوامل خطر
عواملی که ممکن است در تیروئید هاشیموتو دخیل باشند عبارت‌اند از:
وراثت
افرادی که به هاشیموتو مبتلا می‌شوند اغلب یکی اعضای خانواده‌شان به بیماری تیروئید یا سایر بیماری‌های خودایمنی مبتلا است. این نشان‌دهنده وجود یک مشکل ژنتیکی در خانواده است.
جنسیت
تیروئید هاشیموتو زنان را حدود هفت برابر بیشتر از مردان تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ که نشان می‌دهد ممکن است هورمون‌های جنسی در این بیماری نقش داشته باشند. علاوه بر این، زنانی که مشکلات تیروئید را در طول بارداری تجربه می‌کنند، ممکن است سال‌ها بعد به هاشیموتو مبتلا می‌شوند.
سن
بیماری هاشیموتو معمولا در سنین ۳۰ تا ۵۰ سالگی ظاهر می‌شود.
ید بیش از حد
تحقیقات نشان می‌دهد که افزایش بیش از حد برخی داروها و ید (عنصر مورد نیاز بدن برای ساختن هورمون‌های تیروئید) ممکن است سبب بیماری هاشیموتو در افراد مستعد شود.
قرار گرفتن در معرض تابش
افرادی که در معرض تشعشعات قرار گرفته‌اند، بیشتر در معرض تیروئید هاشیموتو هستند. برای مثال حوادثی مانند بمب های اتمی در ژاپن، حادثه هسته‌ای چرنوبیل و پرتو درمانی برای درمان نوعی سرطان خون به نام بیماری هوچکین، سبب افزایش چشمگیر ابتلا به بیماری تیروئیدیت هاشیموتو شده است.
تشخیص
ابتدا پزشک، سابقه پزشکی شما را می‌پرسد و یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. غده تیروئید شما را لمس می‌کند تا تشخیص دهد که آیا بزرگ شده است یا خیر. پس از معاینات فیزیکی آزمایش تیروئید تجویز می‌شود. این آزمایش شامل موارد زیر است:
- آزمایش هورمون محرک تیروئید: سطح TSH بالا معمولا به این معنی است که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون T4 تولید نمی‌کند.
- آزمایش T4 آزاد خون: سطح پایین T4 نشان می‌دهد که فرد مبتلا به کم کاری تیروئید است.
- آزمایش آنتی‌بادی ضد تیروئید: وجود آنتی‌بادی‌ها نشان دهنده‌ی امکان ابتلا به کم کاری تیروئید هاشیموتو است.
- سونوگرافی: رایج‌ترین آزمایش تصویربرداری که ممکن است درخواست شود، سونوگرافی غده تیروئید است. سونوگرافی اندازه و ظاهر تیروئید و وجود گره در ناحیه گردن را نشان می‌دهد.
درمان
هیچ درمانی برای هاشیموتو وجود ندارد، اما استفاده از هورمون‌های مصنوعی به‌عنوان دارو می‌تواند سطح هورمون‌ها را تنظیم کند و متابولیسم طبیعی شما را بازگرداند. این داروها در دوزهای مختلفی موجود هستند. مهم‌ترین دارویی که برای جبران کم کاری تیروئید در بیماری هاشیموتو تجویز می‌شود، لووتیروکسین است. دوز دقیق که پزشک برای شما تجویز می‌کند به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- سن
- وزن
- شدت کم کاری تیروئید
- سایر مشکلات سلامتی
پس از شروع درمان، متخصص غدد برای نظارت بر عملکرد تیروئید و اطمینان از دریافت دوز مناسب، آزمایشی به نام آزمایش هورمون محرک تیروئید (TSH) را درخواست می‌دهد. از آنجایی‌که هورمون‌های تیروئید بسیار کُند در بدن عمل می‌کنند، ممکن است چند ماه طول بکشد تا علائم از بین برود و گواتر شما کوچک شود. با این حال، گواترهای بزرگ که با دارو بهبود نمی‌یابند ممکن است نیاز به جراحی و برداشتن غده تیروئید داشته باشند.
رژیم غذایی و داروها
رژیم غذایی خاصی برای بیماری تیروئیدیت هاشیموتو وجود ندارد، اما برخی غذاها، داروها یا مکمل‌ها ممکن است بر توانایی جذب لووتیروکسین (داروهای تیروئید) تأثیر بگذارند. این داروها شامل موارد زیر هستند:
- مکمل‌های آهن و کلسیم
- داروی زخم معده
- سوکرالفات
- کلستیرامین
- هیدروکسید آلومینیوم (مصرف این دارو چهار ساعت قبل یا بعد از مصرف لووتیروکسین ممکن است این مشکل را حل کند).
- رژیم غذایی و سبک زندگی سالم (ورزش، خواب کافی و کنترل استرس) می‌تواند به سیستم ایمنی شما کمک کند.
عوارض
در صورت عدم درمان بیماری هاشیموتو، کم کاری تیروئید می‌تواند منجر به عوارض جدی و در موارد نادر مرگ شود. این موارد شامل:
- مشکلات قلبی، مانند بزرگ شدن قلب یا نارسایی قلبی
- مسائل مربوط به سلامت روان، از جمله افسردگی
- کمای میکسدما (Myxedema) که یک بیماری نادر و خطرناک است و می‌تواند منجر به نارسایی قلبی، تشنج، کما و مرگ شود. این حالت نیاز به مراقبت اورژانسی فوری دارد.
در صورت عدم درمان، کم کاری غده تیروئید ناشی از بیماری هاشیموتو می‌تواند منجر به برخی مشکلات شود؛ از جمله:
گواتر
تحریک مداوم تیروئید برای ترشح هورمون‌های بیشتر ممکن است سبب بزرگ شدن غده تیروئید شود که به این وضعیت گواتر می‌گویند. کم کاری تیروئید یکی از شایع‌ترین علل گواتر است. این بیماری معمولا ناراحت کننده نیست، اما گواتر بزرگ می‌تواند ظاهر نامطلبوبی در قسمت گلو برای شما ایجاد کند و ممکن است در بلع یا تنفس اختلال ایجاد کند.
مشکلات قلبی
تیروئید هاشیموتو ممکن است با افزایش خطر بیماری قلبی همراه باشد. این بیماری سبب می‌شود سطوح کلسترول لیپوپروتئین با چگالی کم یا LDL، افزایش یابد و سلامتی قلب شما را به خطر بیندازد. در صورت عدم درمان هاشیموتو، تیروئید کم کار می‌تواند منجر به بزرگ شدن قلب و احتمالا نارسایی قلبی شود.
مشکلات سلامت روان
افسردگی معمولا در اوایل بیماری هاشیموتو رخ می‌دهد و با گذشت زمان شدیدتر می‌شود. تیروئید هاشیموتو ممکن است سبب کاهش میل جنسی (لبیدو) در هر دو جنس مرد و زن شود. همچنین می‌تواند منجر به کندی عملکرد ذهنی شود.
کمای میکسدما
این وضعیت نادر و خطرناک می‌تواند به دلیل کم کاری تیروئید شدید و طولانی مدت، در نتیجه‌ی بیماری هاشیموتو ایجاد شود. علائم و نشانه‌های آن شامل خواب آلودگی و به دنبال آن بی‌حالی عمیق و بیهوشی است.
کما میکسدما ممکن است در اثر قرار گرفتن در معرض سرما، داروهای آرام بخش، عفونت یا استرس‌های دیگر بر بدن شما ایجاد شود. Myxedema نیاز به درمان فوری پزشکی دارد.
نقص مادرزادی نوزاد در هنگام تولد
نوزادانی که از زنان مبتلا به تیروئید هاشیموتو متولد می‌شوند، ممکن است نسبت به نوزادانی که از مادران سالم متولد می‌شوند، بیشتر در معرض خطر نقص مادرزادی باشند. این کودکان بیشتر در معرض مشکلات ذهنی و رشدی و نقص‌های مادرزادی مانند کام شکاف‌دار هستند.
تاثیر تیروئید هاشیموتو بر بارداری
محدوده نرمال هورمون محرک تیروئید (TSH) در زنان باردار نسبت به زنان دیگر کمی متفاوت است. اگر سطح TSH شما در محدوده‌ی تعریف شده نباشد، پزشک برای ایمنی جنین، درمان با هورمون تیروئید مصنوعی را به شما پیشنهاد می‌کند.
تیروئید هاشیموتو درمان نشده در دوران بارداری می‌تواند خطر سقط جنین، زایمان زودرس و مرده زایی را افزایش دهد. همچنین ممکن است سبب افزایش خطرناک فشار خون در اواخر بارداری شود (به این حالت پره اکلامپسی می‌گویند). تیروئید هاشیموتو درمان نشده در زنان باردار همچنین می‌تواند بر رشد جسمی و رشد مغزی کودک تأثیر بگذارد. پزشک با همکاری شما سعی می‌کند کم کاری تیروئید را در دوران بارداری تحت کنترل دربیاورد.
کم کاری تیروئید در دوران بارداری شایع نیست. اما گاهی اوقات علائم کم کاری تیروئید مثل خستگی و افزایش وزن در دوران بارداری نادیده گرفته می‌شود. اگر متوجه علائم کم کاری تیروئید شدید یا احساس کردید در حال ابتلا به گواتر هستید، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
زمان مراجعه به پزشک
در صورت بروز این علائم و نشانه‌ها به متخصص غدد و متابولیسم مراجعه کنید:
- خستگی بدون دلیل مشخص
- خشکی پوست
- صورت رنگ پریده و پف کرده
- یبوست
اگر شرایط زیر را دارید باید برای اطمینان از عملکرد درست غده تیروئید آزمایش تیروئید انجام دهید و به پزشک مراجعه کنید:
- جراحی تیروئید انجام داده‌اید.
- تحت درمان با ید رادیواکتیو یا داروهای ضد تیروئید بوده‌اید.
- پرتودرمانی در سر، گردن یا بالای قفسه سینه خود داشته‌اید.
اگر برای کم کاری تیروئید ناشی از بیماری هاشیموتو هورمون مصنوعی به‌عنوان دارو دریافت می‌کنید، باید هر چند وقت یکبار به مطب پزشکتان مراجعه کنید. مهم است که مطمئن باشید دوز صحیح دارو را دریافت می‌کنید. با گذشت زمان، دوز مورد نیاز برای بهبود عملکرد تیروئید ممکن است تغییر کند.