کم‌کاری تیروئید
کم‌کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدی (به انگلیسی: Hypothyroidism) یکی از اختلالات غده‌ی تیروئید است که می‌توان آن را با درمان‌های دارویی برطرف کرد. برای درمان تیروئید کم کار می‌بایست به متخصص غدد مراجعه کرد.
| اطلاعات بیماری | |
|---|---|
| نام های دیگر: | هیپوتیروئیدی (به انگلیسی: Hypothyroidism) |
| نشانه ها: | خستگی افزایش حساسیت نسبت به سرما یا عدم تحمل سرما یبوست خشکی پوست افزایش وزن صورت پف‌کرده و ورم‌کرده صدای خش‌دار و کلفت ضعف عضلانی افزایش کلسترول خون درد، حساسیت و خشکی عضلات درد، خشکی و ورم در مفاصل پریودهای نامنظم و خونریزی‌های شدیدتر در دوران قاعدگی نازک‌شدن موها کاهش سرعت ضربان قلب افسردگی اختلال حافظه بزرگ‌شدن غده‌ی تیروئید (گواتر). |
| علت(ها): | تروما یا آسیب بیرونی به غده‌ی تیروئید بیماری خودایمنی کمبود ید در رژیم غذایی و جذب کم ید توسط بدن کمبود هورمون محرک غده‌ی تیروئید علل مادرزادی مثل نداشتن غده تیروئید ژنتیک مصرف بیش‌از‌حد داروهای ضدتیروئید برای درمان پرکاری تیروئید قرارگرفتن در معرض اشعه درمان با ید رادیواکتیو |
غده‌ی تیروئید
غده‌ی تیروئید از مهم‌ترین غدد درون‌ریز بدن است که هورمون‌های آن در تنظیم فعالیت‌های بدن مؤثر هستند. کم کاری تیروئید یا تیروئید کم کار یکی از بیماری‌های شایع غدد است که سبب کاهش در تولید و ترشح هورمون‌های تیروئیدی می‌شود. اگر غده‌ی تیروئید به خوبی عمل نکند، بدن دچار مشکلات سیستمیک می‌شود. به این معنی که تمام بخش‌های بدن دچار مشکل می‌شوند و فعالیت اندام‌های دیگر تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
کم کاری تیروئید یکی از بیماری های تیروئید و از شایع‌ترین بیماری های غدد است که در آن غده‌ی تیروئید به اندازه‌ی کافی هورمون‌های تیروئیدی را تولید و وارد جریان خون نمی‌کند. این مسئله سبب کاهش سرعت واکنش‌های سوخت‌و‌ساز و درنتیجه کاهش سرعت متابولیسم می‌شود.
علائم
هنگامی که تیروئید کم کار می‌شود، نشانه‌هایی در بدن فرد بروز می‌کند که با حالت طبیعی فرق دارد. بنابراین شناخت علائم تیروئید کم کار برای تشخیص زودهنگام آن مهم است. این بیماری در گروه‌های سنی مختلف می‌تواند علائم مختلفی از خود نشان دهد. در ادامه علائم هیپوتیروئیدی را در افراد و شرایط مختلف بررسی می‌کنیم:
علائم تیروئید کم کار در بزرگسالان
علائمی که فرد هیپوتیروئید از خود نشان می‌دهد، کاملا بستگی به میزان کم‌کاری غده‌ی تیروئید دارد. هر چه این مشکل حادتر باشد، علائم با شدت بیشتری بروز می‌کنند. نشانه‌های این بیماری به مرور زمان شدت می‌گیرند و معمولا مدت قابل توجهی طول می‌کشد تا شاهد علائم شدید باشیم.
در ابتدا ممکن است نشانه‌ها بسیار خفیف و سبک باشند. علائم ابتدایی که احتمالا در شخص بروز می‌کنند، خستگی و افزایش وزن هستند. شاید فرد تصور کند که این نشانه‌ها به بالا رفتن سن ارتباط دارند.
اما با کاهش بیشتر سرعت متابولیسم و واکنش‌های سوخت‌و‌سازی، علائم شدت بیشتری پیدا می‌کنند و واضح‌تر می‌شوند. نشانه‌هایی که فرد مبتلا به کم‌کاری تیروئید از خود نشان می‌دهد، عبارتند از:
- افزایش حساسیت نسبت به سرما یا عدم تحمل سرما
- خشکی پوست
- افزایش وزن
- صورت پف‌کرده و ورم‌کرده
- صدای خش‌دار و کلفت
- ضعف عضلانی
- درد، حساسیت و خشکی عضلات
- درد، خشکی و ورم در مفاصل
- پریودهای نامنظم و خونریزی‌های شدیدتر در دوران قاعدگی
- نازک‌شدن موها
- کاهش سرعت ضربان قلب
- اختلال حافظه
- بزرگ شدن غده‌ی تیروئید (گواتر).
علائم کم کاری تیروئید در نوزادان
با وجود اینکه تیروئید کم کار بیشتر در زنان میانسال و یائسه بروز می‌کند، اما هر کسی می‌تواند به این بیماری مبتلا شود. یکی از گروه‌های سنی که می‌توانند از این اختلال رنج ببرند، نوزادان هستند. برخی از نوزادان با تیروئید کم کار و یا بدون غده‌ی تیروئید متولد می‌شوند. علائم اولیه در نوزادان عبارت‌اند از:
- زبان بزرگ و بیرون‌زده
- مشکل و اختلال در نفس کشیدن
- گریه‌های خشک و با صدای کلفت و خش‌دار
- بیرون‌زدگی ناف
وقتی بیماری پیشرفت کند و درمان نشود، نوزادان به‌خوبی غذا نمی‌خورند و در رشد دچار مشکل می‌شوند. همچنین ممکن است علائمی نظیر موارد زیر را از خود نشان دهند:
- شل‌شدن عضلات و بدن وارفته
- خواب بیش‌از‌حد
در صورتی‌که هیپوتیروئیدی در نوزادان درمان نشود، عقب ماندگی‌های جدی جسمی و ذهنی برای آنها پیش خواهد آمد.
علائم کم کاری تیروئید در کودکان و نوجوانان
هرچند کم کاری تیروئید در کودکان چندان شایع نیست، اما کم کاری تیروئید در کودکان یکی از شایع‌ترین بیماری‌های غده تیروئید در این گروه سنی است. به‌طور کلی کودکان و نوجوانانی که به تیروئید کم‌کار مبتلا می‌شوند، علائمی مشابه بزرگسالان از خود نشان می‌دهند. در کنار علائمی که برای بزرگسالان گفته شد، ممکن است نشانه‌های زیر در کودک و نوجوان بروز کند:
- رشد کم که سبب قد کوتاه می‌شود.
- تأخیر در بیرون زدن دندان‌های دائمی
- بلوغ دیررس
- رشد ذهنی کم
علائم کم کاری تیروئید در بارداری
عوامل مختلفی می‌تواند سبب ایجاد کم‌کاری تیروئید در بارداری شوند. در اکثر موارد، مادران قبل از بارداری به کم‌کاری تیروئید دچار هستند و فقط وضعیت در این دوران حساس‌تر می‌شود. کم‌کاری تیروئید در بارداری می‌تواند اثرات مخربی بر جنین بگذارد و به همین دلیل است که خانم‌ها پیش از این دوره با انجام آزمایش‌ها باید آن را تشخیص داده و درمان کنند.
برخی از علائم کم‌کاری تروئید در دوران بارداری عبارت‌اند از:
- خشن شدن صدای مادر
- افزایش وزن غیرطبیعی
- بروز مشکلات خواب
- خستگی مفرط در بارداری
- درد مفاصل و ضعف عضلات
- ایجاد یبوست
- خشک شدن پوست
- منقبض شدن عضلات بدن
علائم کم کاری تیروئید در زنان
زنان هم می‌توانند به تیروئید کم‌کار مبتلا شوند و این بیماری یکی از بیماری‌های شایع در زنان است. مخصوصا زمانی که زنان به بارداری می‌رسند، این احتمال بیشتر می‌شود. زیرا کسانی که تیروئید کم‌کار داشته‌اند و یا در مرز کم‌کاری تیروئید بوده‌اند، با قرار گرفتن در وضعیت بارداری،که یک بدن برای دو نفر فعالیت می‌کند، بیشتر در معرض تغییرات قرار می‌گیرند.
اگر زنی به کم‌کاری تیروئید مبتلا شود، علاوه بر علائمی که در باقی افرمی‌شود، ه می‌شود ممکن است که دچار تغییرات دیگری هم بشود. مثلا از مهم‌ترین علامت‌هایی که در تیروئید کم کار در زن بروز می‌کند، می‌توان به بر هم خوردن ریتم ماهیانه و نامنظم شدن پریود اشاره کرد. تخمک گذاری منظم در گرو عملکرد منظم غده تیروئید است. از طرفی ممکن است که زن به نازایی نیز مبتلا شود.
علائم کم کاری تیروئید در مردان
اگر یک مرد کم‌کاری تیروئید داشته باشد، ممکن است که علائم زیر در او بروز کند:
- مردی که به کم‌کاری تیروئید مبتلا است بیشتر احساس سرما می‌کند.
- معمولا مردان با تیروئید کم کار به سادگی خسته می‌شوند.
- بیشتر اوقات یبوست دارند.
- می‌توانند به افسردگی هم مبتلا شوند.
- در تمرکز با مشکل مواجه می‌شوند.
- وزن اضافه می‌کنند.
چاقی (بزرگی شکم در تیروئید کم کار)
غده‌ی تیروئید در تنظیم سوخت‌و‌ساز و متابولیسم بدن نقش دارد. زمانی که بیش از حد کار کند، ممکن است که بدن شما لاغر شود و زمانی که کمتر از حد معمول کار کند، ممکن است که بدن شما چاق شود. بنابراین یکی از مهم‌ترین علائمی که ممکن است در کم کاری تیروئید با آن مواجه شوید، چاقی است. معمولا شکم بیشتر از باقی قسمت‌ها چاق می‌شود و این به علت توزیع چربی در هر دو جنس است.
علائم خطرناک تیروئید کم کار
گاهی بیمار به علائم اولیه‌ی کم‌کاری تیروئید بی‌توجهی می‌کند و همین مسئله سبب بروز مشکلات و عوارضی می‌شود که خطرناک‌تر هستند. در صورتی که به علائم اولیه بی‌توجهی شود، علائم خطرناکی در بیمار دیده می‌شوند که شامل موارد زیر هستند:
- چاقی مفرط یا چاقی بیش از اندازه
- نازایی (همچنین در زنان ممکن است که علائمی مانند بی‌نظمی در پریود و دوره‌ی ماهیانه دیده شود.)
- مشکلات و درد قلبی از دیگر علائمی هستند که ممکن است در کم کاری تیروئید خطرناک دیده شود.
علت
علت‌های ایجاد هیپوتیروئیدی را می‌توان از انواع آن به سادگی تشخیص داد. این علت‌ها عبارتند از:
- تروما یا آسیب بیرونی به غده‌ی تیروئید
- بیماری خودایمنی
- کمبود ید در رژیم غذایی و جذب کم ید توسط بدن
- کمبود هورمون محرک غده‌ی تیروئید
- علل مادرزادی مانند نداشتن غده تیروئید
- مصرف بیش‌از‌حد داروهای ضدتیروئید برای درمان پرکاری تیروئید
- قرارگرفتن در معرض اشعه
- درمان با ید رادیواکتیو
گروه خطر
اگر در هر یک از گروه‌های زیر قرار بگیرید، احتمال بالاتری برای ابتلا به تیروئید کم کار در شما وجود دارد:
- زنان
- افراد بالای ۶۰ سال
- سابقه‌ی بیماری‌های تیروئیدی در خانواده
- درمان با رادیواکتیو
- جراحی تیروئید
- زنان باردار
- زنانی که در ۶ ماه گذشته زایمان کرده‌اند.
تشخیص
هنگامی که شخصی به تیروئید کم کار مبتلا می‌شود، علائمی از خود نشان می‌دهد که به آنها اشاره کردیم. اما برای تشخیص این اختلال، تنها داشتن علائم کافی نیست و باید بررسی‌های دقیق‌تری انجام شود. اگر هر یک از علائم بالا را دارید بهتر است به متخصص غدد و متابولیسم مراجعه کنید. دکتر غدد برای تشخیص هیپوتیروئیدی مراحل زیر را طی می‌کند:
معاینه فیزیکی
شاید تصور کنید که بزرگ شدن غده‌ی تیروئید یا گواتر تنها زمانی رخ می‌دهد که تیروئید پرکار باشد، اما این تصور درست نیست. هنگامی که تیروئید کم‌کار باشد نیز ممکن است گواتر رخ دهد. پزشک در معاینه‌ی فیزیکی اندازه‌ی غده تیروئید را بررسی می‌کند. از طرفی رطوبت یا خشکی پوست، جنس موها، صورت پف‌آلود و سایر علائمی که به آنها اشاره شد، در معاینه‌ی فیزیکی بررسی خواهند شد.
آزمایش تیروئید
یکی از مهم‌ترین راه‌های تشخیص اختلالات تیروئیدی، آزمایش تیروئید است. در کم‌کاری تیروئید، هورمون تحریک‌کننده‌ی غده‌ی تیروئید، TSH از حد طبیعی بیشتر می‌شود و سطح هورمون‌های تیروئیدی یا T۳ و T۴ کاهش پیدا می‌کنند. این موارد نشان دهنده‌ی تیروئید کم کار است و باید کمبود هورمونی جبران شود. در صورت نیاز پزشک آزمایش‌های تخصصی‌تر را هم درخواست خواهد داد.
تست های تصویربرداری
در سی‌تی‌اسکن می‌توان کم‌کاری، پرکاری و یا سایر اختلالات تیروئیدی را تشخیص داد. سونوگرافی نیز از راه‌های دیگر تشخیص‌دهنده‌ی کم‌کاری تیروئید است.
درمان
درمان اصلی این اختلال، جایگزین کردن هورمون‌هایی است که به مقدار کم در بدن وجود دارند. به طور کلی درمان هیپوتیروئیدی تقریبا ساده است. درمان دارویی هیپوتیروئیدی نیازمند پیگیری توسط پزشک متخصص غدد است.
بیماری های غده‌ی تیروئید از انواعی هستند که در مدت زمان کم، علائم و نشانه‌های خود را در فرد نشان‌می‌دهند؛ بنابراین باید در اولین فرصت برای درمان آنها به متخصص غدد مراجعه کنیم و درمان را به تعویق نیندازید. درمان کم کاری تیروئید بسیار ساده است. برای این که عملکرد بدن به حالت عادی برگردد، باید عملکرد ضعیف غده‌ی تیروئید را به‌گونه‌ای جبران کرد. از آنجایی که هیپوتیروئیدیسم به علت کمبود هورمون‌های تیروئیدی اتفاق افتاده است، با جایگزین‌کردن هورمون‌های کاهش‌یافته، می‌توان بیماری را کنترل کرد.
قرص تیروئید کم کار
درمان دارویی هیپوتیروئیدی، قرص‌های لووتیروکسین هستند. میزان مصرف این قرص‌ها بستگی به شدت بیماری و علائم آن دارد.
لووتیروکسین
برای درمان کم کاری تیروئید باید بدانید که نمی‌توان تنها به درمان‌های خانگی بسنده کرد. شاید رعایت رژیم غذایی و توصیه‌های خانگی و طب سنتی موثر باشند، اما نمی‌توانند درمان‌کننده‌ی صددرصد باشند. برای درمان بیماری باید دارو و روش‌های درمانی دیگر در نظر گرفته شوند. بنابراین اگر کم کاری تیروئید دارید، به متخصص غدد مراجعه کنید.
دکتر غدد با بررسی آزمایش‌های مورد نیاز، معاینه‌ی فیزیکی و شرح حال پزشکی برای شما داروی لووتیروکسین در نظر می‌گیرد. با مصرف این دارو در دوزهای مختلف برای شما، درمان آغاز می‌شود. هنگامی که به دوز موثر برسید، تیروئید شما کارکرد قبلی و طبیعی را به دست خواهد آورد و فرآیند طبیعی خود را طی خواهد کرد.
درمان طب سنتی
زمانی به کم کاری تیروئید مبتلا شده‌اید که هورمون‌های تیروئیدی در بدن شما به اندازه‌ی کافی ساخته نشوند. در چنین حالتی در طب سنتی گفته می‌شود که بدن شما وارد طبع سرد شده است و سردی و بلغم بدن شما افزایش پیدا کرده است.
در طب سنتی روش‌های درمانی متعددی در نظر گرفته می‌شوند و از روش‌های مختلفی برای درمان بیماری استفاده می‌شود. یکی از روش‌های درمانی که برای بهبود عملکرد غده‌ی تیروئید در طب سنتی به کار گرفته می‌شود، ماساژ گردن در اطراف غده با روغن‌های خاصی مانند روغن بادام است. با این کار بر سردی و بلغمی بدن تا حدودی غلبه می‌شود.
همچنین یک رژیم غذایی خاص برای درمان و بهبود عملکرد غده‌ی تیروئید در نظر گرفته می‌شود که برخی از آنها شامل قطع مصرف برخی مواد غذایی و شروع مصرف برخی مواد غذایی دیگر هستند.
قرص چربی سوز
یکی از اصلی‌ترین علائم کم کاری تیروئید چاقی است. زمانی که فرد به چاقی در اثر کم کاری تیروئید مبتلا می‌شود و تصمیم می‌گیرد که آن را با داروهای لاغری و چربی سوز درمان کند، ممکن است که به بدن خود آسیب بزند. توجه داشته باشید که چاقی در اثر اختلال عملکرد غده‌ی تیروئید ایجاد شده است و نه موارد دیگر. پس باید ابتدا عملکرد غده‌ی تیروئید اصلاح شود.
اگر شما می‌خواهید که این حالت را برطرف کنید، باید به دنبال داروهای درمان کننده‌ی تیروئید کم کار باشید. بعد از اصلاح میزان هورمون‌های تیروئیدی می‌توانید به رفع مشکل چاقی خود بپردازید.
درمان خانگی
بیشتر بیماری‌ها را می‌توان با یک رژیم غذایی مناسب کنترل کرد. انتخاب‌های بسیاری برای برنامه‌ی غذایی یک فرد هیپوتیروئید وجود دارد. مواد غذایی که مصرف آنها بلامانع و حتی مفید است عبارتند از:
- آجیل برزیلی
دارچین
دارچین یکی از مواد غذایی است که سبب افزایش سوخت و ساز بدن و افزایش سرعت متابولیسم می‌شود. در هیپوتیروئیدی، سرعت سوخت و ساز بدن کاهش پیدا می‌کند؛ بنابراین مصرف ماده‌ای مانند دارچین می‌تواند این ضعف را کاهش دهد.
دارچین همچنین در کاهش سطح LDL نقش دارد. در هیپوتیروئیدی این کلسترول مضر در بدن بالا می‌رود. دارچین با کاهش سطح LDL به بهبود این بیماری کمک می‌کند.
رازیانه
رازیانه حاوی مواد معدنی و ویتامین‌هایی است که در بهبود هیپوتیروئیدی مؤثر هستند. می‌توانید از نان‌هایی که حاوی رازیانه هستند و یا از دمنوش رازیانه استفاده کنید.
گردو
گردو بر روی جذب هورمون‌های تیروئیدی در بدن مؤثر است. همچنین گردو حاوی سلنیوم است که در بهبود این بیماری مؤثر است. اگر به گردو آلرژی ندارید، سعی کنید روزانه ۱ یا ۲ عدد گردوی تازه به همراه صبحانه مصرف کنید.
زعفران
کسانی که به کم کاری تیروئید و اختلالات عملکرد تیروئید مبتلا هستند ممکن است که به افسردگی نیز دچار شوند. زمانی که شما به افسردگی مبتلا می‌شوید، خلق شما بالا و پایین می‌شود و برای مدت بیشتری پایین می‌ماند. بنابراین این باید برای این حالت خود اقدامات درمانی را آغاز کنید. اگر با برطرف شدن عملکرد تیروئید افسردگی شما بهتر نشود، می‌توانید درمان‌های تکمیلی را آغاز کنید.
یکی از روش‌هایی که می‌تواند در بهبود تغییر خلق شما در کم کاری تیروئید موثر باشد، مصرف زعفرانِ شب خیسانده در روز است. هر صبح که از خواب بیدار می‌شوید، می‌توانید مقداری زعفران خیسانده شده در شب را میل کنید و به شادابی خود کمک کنید.
سیر
مصرف سیر می‌تواند در اصلاح عملکرد غده‌ی تیروئید موثر باشد زیرا غنی از منیزیم است. البته بهتر است که برای درمان کم کاری تیروئید خود از داروها کمک بگیرید و نه اینکه درمان را به روش‌های درمان خانگی محدود کنید. از طرفی مراقب باشید که مصرف سیر و زنجبیل با وجود خواصی که دارند، تاثیری در توزیع هورمون‌های تیروئیدی در بدن نخواهند داشت.
دمنوش
در طب سنتی و یا در درمان‌های گیاهی و داروهای گیاهی، توصیه‌هایی برای درمان کم کاری تیروئید شده است که بهتر است آنها را رعایت کنید. با نوشیدن این دمنوش‌ها می‌توانید احساس بهتری داشته باشید و عملکرد تیروئید خود را بهبود ببخشید:
- دمنوش رازیانه: بر سوخت‌و‌ساز موثر است و سیستم ایمنی را تقویت می‌کند.
- دمنوش جنسینگ: برای کم کاری تیروئید موثر است و فعالیت غده را تحریک می‌کند.
- دمنوش تخم کتان: تولید هورمون‌های تیروئیدی را افزایش می‌دهد و فعالیت غده تیروئید را تحریک می‌کند.
منع مصرف
کرفس
اگر کم کاری تیروئید دارید باید از مصرف کرفس تا جایی که می‌توانید پرهیز کنید. البته که منظور مصرف خام این گیاه است. کرفس حاوی موادی است که می‌توانند فعالیت غده‌ی تیروئید را کاهش دهند و به همین دلیل کسانی که کم کاری تیروئید دارند و یا در معرض کم کاری تیروئید هستند می‌توانند آسیب‌های مختلفی از مصرف این ماده ببینند. پس برای استفاده از این گیاه نهایت احتیاط را بکنید.
اگر این گیاه را بپزید، ماده‌ای که در کاهش فعالیت غده‌ی تیروئید موثر است، از بین می‌رود و اثر آن به طرز چشمگیری کاهش پیدا می‌کنند.