ناف
ناف (به انگلیسی: Hilum) جایی قرار گرفته که در واقع بندناف در داخل رحم در آنجا به شکم جنین وصل بوده است. بندناف که جفت را به جنین متصل کرده بعد از تولد از نوزاد جدا می‌شود. برای جدا کردن بند ناف از دو پنس استفاده می‌کنند و بین آن دو را می‌برند.
پنس دیگری نزدیک شکم نوزاد قرار داده می‌شود که بعد از دو روز برداشته خواهد شد. بندناف باقی مانده طی ۱۵ روز خشک شده و می‌افتد و به جای آن حفره‌ای طبیعی به جای می‌ماند.
شکل ناف در اثر بریدن بند ناف به وجود نمی‌آید و پیش از این در شکم مادر حالت ناف شکل گرفته است. شکل ناف در میان مردم مختلف متفاوت است و اندازه آن بین ۱.۵ تا ۲ سانتی‌متر است. تمام پستانداران جفت زیست ناف دارند. ناف در انسان ها به سادگی قابل مشاهده است. در انسان ها ناف به دو صورت وجود دارد: فرورفته و بیرون زده
مراقبت‌های لازم
محل بریده شده‌ی بند ناف را باید خشک و تمیز نگاه داشت و به پانسمان آن دست نزد؛ مگر اینکه به آلودگی آغشته شده باشد؛ در اینصورت می‌توان ناف و اطراف آن را با محلول ضد عفونی رقیق مثل محلول «مرکورکرم» یا «اسید بوریک» شسته و سپس با «پنی سیلین» ضد عفونی کرده و آن را بپوشانند. بدین طریق می‌توان همیشه محل پانسمان را خشک نگاه داشت و از مالیدن داروهای روغنی نیز باید خودداری نمود.
برای جلوگیری از جابجا شدن پانسمان لازم است با یک پارچه‌ی پهن، که به دور شکم بسته می‌شود، آن را ثابت نگاه داشت و از بکار بردن مواد چسب دار خودداری کرد. بعد از افتادن ناف بهتر است یکی دو روز دیگر نیز محل آن را پانسمان نمود؛ معمولاً، ناف روز دهم تا دوازدهم می‌افتد.
بیماری‌ها
- درد ناف (Periumbilical pain) یا درد پریومبیلیکا
- درد بالای ناف
- درد زیر ناف
- درد کنار ناف سمت چپ
- درد کنار ناف سمت راست
- درد دور ناف
علائم و تشخیص
علائم درد ناف، درد و ناراحتی در ناحیه ناف و اطراف آن (بالا، پایین، چپ و راست) است. دلیل درد دور ناف می‌تواند فتق ناف، آپاندیسیت حاد یا انسداد روده باریک باشد.
هنگام تشخیص علت این درد، متخصص گوارش باید دقیقا بدانند که درد در کجا است. به عنوان مثال، هنگامی که فردی مبتلا به آپاندیسیت است، درد اغلب در اطراف ناف شروع می‌شود و سپس به سمت راست و پایین شکم منتقل می‌شود. گاهی اوقات، افراد مبتلا به آپاندیسیت ممکن است درد را در سمت راست گزارش کنند و نه در ناحیه ناف. بنابراین درد کنار ناف سمت چپ می‌تواند نشانه آپاندیس باشد.
دکتر گوارش و کبد ممکن است نیاز به انجام معاینات بیشتر برای تشخیص دقیق علت درد در ناف و اطراف آن داشته باشند.
علت درد
علل درد پریکام یا درد ناف می‌تواند از مشکلات خفیف تا اورژانس‌هایی که نیاز به جراحی دارند متغیر باشد.
افراد مبتلا به این نوع درد ممکن است در گفتن دقیق محل آن مشکل داشته باشند. با این حال، بسته به محل دقیق درد، این مشکل می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد.
درد در ناحیه سمت راست بالای شکم می‌تواند نشان دهنده‌ی یک بیماری کبدی باشد؛ در حالی که درد در ناحیه بالا سمت چپ می‌تواند نشانه حمله قلبی یا پانکراتیت باشد.
علاوه بر این، برخی از افراد مبتلا به گاستریت، مشکلات مری یا زخم معده ممکن است در ناحیه میانی بالای شکم (ناحیه اپی گاستر) احساس درد کنند.
فتق
اگر فردی درد فتق ناف داشته باشد، ممکن است متوجه برآمدگی در ناحیه ناف خود شود که با درد همراه است. فتق ناف زمانی اتفاق می‌افتد که یک عضو یا بخشی از یک عضو به دیواره‌ی شکم فشار می‌آورد.
نوزادان و کودکان خردسال بیشتر احتمال دارد که فتق ناف را تجربه کنند. در بزرگسالان، فتق ناف در زنان یا افرادی که فشار شکمی آن‌ها به دلیل بارداری یا چاقی افزایش یافته است، شایع‌تر است.
آپاندیسیت حاد
افراد مبتلا به آپاندیسیت نیاز به تشخیص سریع و دقیق دارند و به دنبال آن جراحی برای برداشتن آپاندیس انجام می‌شود. آپاندکتومی شایع‌ترین عمل جراحی شکم در بین کودکان است.
افراد مبتلا به آپاندیسیت حاد ممکن است دردی را تجربه کنند که به سمت راست منتقل می‌شود. آن‌ها همچنین ممکن است از دست دادن اشتها، تب و حساسیت در سمت راست را تجربه کنند.
ایسکمی شریان مزانتریک
پزشکان ایسکمی شریان مزانتریک (Mesenteric artery ischemia) را به عنوان کمبود جریان خون به روده کوچک تعریف می‌کنند.
افراد ممکن است ایسکمی مزانتریک حاد یا مزمن داشته باشند. در ایسکمی مزانتریک حاد، افراد ممکن است شروع ناگهانی درد ناف، حالت تهوع و استفراغ داشته باشند.
تشریح یا پارگی آئورت شکمی
افرادی که تشریح آئورت (Aortic dissection) دارند باید فورا به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشند. دیسکسیون آئورت شکمی زمانی است که یک پارگی در آئورت، که شریان اصلی خون‌رسانی به بدن است، ایجاد می‌شود.
پزشکان تخمین می‌زنند که از هر ۱۰۰۰ نفر ۳ نفر که برای درد کمر، قفسه سینه یا شکم به بخش اورژانس مراجعه می‌کنند، تشریح آئورت شکمی دارند. جراح باید فوراً دیسکسیون آئورت شکمی را جراحی کند، زیرا مرگ و میر می‌تواند تا ۵۰٪ در ۴۸ ساعت اول برسد.
انسداد روده کوچک
عوامل متعددی می‌توانند سبب ایجاد این انسداد و درد ناف شود، از جمله:
- فتق‌ها
- بیماری التهابی روده
- اجسام خارجی
- پیچ خوردگی روده (volvulus)
اکثر افراد مبتلا به انداد روده کوچک برای رفع انسداد روده به جراحی نیاز دارند.
گاستریت، ازوفاژیت یا بیماری زخم معده
افراد مبتلا به گاستریت (التهاب معده)، ازوفاژیت (التهاب مری)، یا بیماری زخم معده ممکن است درد ناف را گزارش کنند. سایر افراد مبتلا به این شرایط ممکن است درد را در ناحیه مرکزی بالای شکم تجربه کنند. دکتر معده در تشخیص و درمان درد ناف ناشی از زخم معده می‌تواند به شما کمک کند.
درد ناف در کودکان
آپاندیسیت یکی از شایع‌ترین دلایل درد اطراف ناف و جراحی در بین کودکان است. کودکان مبتلا به آپاندیسیت نیاز به مراقبت فوری پزشکی و تشخیص سریع دارند. تشخیص آپاندیسیت در کودکان می‌تواند دشوار باشد. کودکان ممکن است علائم مبهم و غیر اختصاصی مانند را گزارش کنند یا ممکن است تب یا استفراغ داشته باشند. فتق ناف نیز یکی دیگر از دلایل شایع این درد درکودکان است. درباره تشخیص و درمان درد ناف در کودکان به دکتر گوارش اطفال مراجعه کنید
درمان
درمان درد ناف بستگی به علت ایجاد آن دارد. در مواردی مثل فتق، انسداد روده، آپاندیسیت، ایسکمی شریان مزانتریک و تشریح آئورت به جراحی نیاز است؛ در صورتی که در دردهای مربوط به گاستریت، ازوفاژیت یا بیماری زخم معده لازم است که از داروهای خاصی برای درمان این مشکلات استفاده شود.
درمان خانگی
در نظر داشته باشید که درد ناف و اطراف آن می‌تواند ناشی از مشکلات جدی باشد. بنابراین حتما به پزشک متخصص رجوع کنید. با این وجود اگر تشخیص پزشک برای علت درد ناف مشکلات گوارشی مثل زخم معده باشد، درمان‌های خانگی زیر مفید است:
- پرهیز از غذاهای محرک (ادویه، شوری و شیرینی زیاد)
- پرهیز از گرسنه ماندن طولانی مدت
- استفاده از آنتی اسیدها
- مصرف عسل
- مصرف مکمل‌های حاوی پروبیوتیک
طب سنتی
توجه داشته باشید ممکن است نیاز به جراحی فوری داشته باشید، بنابراین اگر می‌خواهید راهکارهای طب سنتی را پیش بگیرید حتما به پزشک متخصص طب سنتی رجوع کنید تا در صورت نیاز شما را به جراح ارجاع دهد.
متخصص طب سنتی می‌تواند راهکارهایی برای برطرف کردن پیچ خودگی روده با ماساژ ارائه دهد. همچنین ممکن است فتق‌های خفیف را با برخی از جوشانده‌ها و اقدامات مشابه درمان کند. اگر علت درد اطراف ناف شما مشکلات گوارشی باشد، احتمالا پرهیزهایی که متخصص طب سنتی ارائه می‌دهد کمک زیادی به برطرف شدن درد ناف می‌کند. پرهیز از مرکبات، مواد غذایی سرد و ترش و افزایش فعالیت بدنی برخی از این راهکارها هستند.
عفونت
ناف نیز همانند دیگر نقاط بدن شما حاوی باکتری و قارچ است. اگر درون ناف و اطراف ناف خود را به صورت منظم تمیز نکنید، ممکن است میکروارگانیسم‌ها (جانوران کوچک و میکروسکوپی) تکثیر شده و عفونت ایجاد کنند.
مکانیسم‌های دیگری نیز برای علت عفونت ناف وجود دارند. اگر احساس سوزش، خارش و درد درون ناف دارید و همچنین داخل ناف یا اطراف آن کمی قرمز شده است، شاید حساسیت یا عفونت سطحی ایجاد شده است. درون ناف و اطراف آن را شسته و ضد‌عفونی کنید و اگر علائم برای چند روز باقی ماند به متخصص گوارش مراجعه کنید.
عفونت استاف، عفونت استرپ، عفونت مخمر، عفونت کیست اپیدرموئید و عفونت کیست چربی از جمله عفونت‌های رایج ناف هستند.
عفونت‌های باکتریایی ناف معمولا به وسیله پمادها یا کرم‌های آنتی بیوتیکی درمان می‌شوند. عفونت مخمر یا قارچی معمولا با پودرها یا کرم‌های ضدقارچی درمان می‌شوند.
زمان مراجعه به پزشک
گاهی دلایل درد اطراف ناف اصلا زمینه گوارشی ندارند؛ که از مهم‌ترین آن‌ها دردهای قلبی است. لطفا هنگام بروز درد اطراف ناف و شکم، اگر سابقه بیماری قلبی داشته‌اید یا به علت داشتن فشارخون و چربی و قند خون بالا در معرض خطر بیماری‌های قلبی هستید، هر چه سریع‌تر به متخصص گوارش مراجعه کنید.