فردوسی
ابوالقاسم حسن پور علی طوسی یا ابوالقاسم فردوسی طوسی که در ایران به فردوسی (۳۲۹ – ۴۱۶ هجری قمری) شاعر حماسهسرای ایرانی و سراینده کتاب حماسی مشهور شاهنامه است. فردوسی را بزرگترین سرایندهٔ پارسیگوی جهان دانستهاند که از شهرت مرزهای کشورها را در نوردیده است. فردوسی به حکیم سخن و حکیم طوس نیز مشهور است.
| اطلاعات شخصی | |
|---|---|
| نام(های): | ابوالقاسم منصور بن حسن توسی |
| لقب(ها): | فردوسی |
| تاریخ تولد: | ۳۲۹ هجری قمری (۹۴۰ میلادی) |
| محل تولد: | دهکدهٔ پاژ، توس، خراسان، امارت سامانی |
| تاریخ فوت: | ۴۱۶ هجری قمری (۱۰۲۵ میلادی) |
| محل دفن: | خراسان رضوی، ایران |
| ملیت: | ایرانی |
| پیشه: | شاعر و دهقان |
| نام پدر: | ابومنصور |
| نام مادر: | گردویه زهرا |
| فرزندان: | دستکم ۱ پسر و ۱ دختر |
بخشی از فرهنگ و ادبیات غنی ایران زمین اعتبار خود را از فردوسی میگیرد. فردوسی با عشق به ایران زمین و با الهام از آموزههای دینی و اخلاقیاش، بلندترین اثر منظوم حماسی تاریخ ایران، شاهنامه را سرود.
زندگی فردوسی
کودکی فردوسی
ابوالقاسم حسن منصور بن محمد بن اسحاق شرفشاه در سال 319 خورشیدی در روستای باژ از توابغ بلوک طابران طوس در دوران سلطنت سامانیان دیده به جهان گشود.
نام پدر او ابومنصور و نام مادرش گردویه زهرا بوده است. پدر از کشاورزان بزرگ خراسان و مادرش یکی از شاهزادگان مازندرانی به نام اسپهبدان بود. او دارای سه خواهر بوده است.
ازدواج فردوسی
از ازدواج فردوسی اطلاعات درست و کاملی در دسترس نیست اما وی دو فرزند، یک دختر و یک پسر، داشت؛ که پسرش را در زمان حیات از دست داد.
کسب علم فردوسی
فردوسی سال های ابتدایی زندگی خود را به کسب علم و تحصیل گذراند. پس از آن برای ادامه تحصیل به مدرسه ای در توس رفت و از همان زمان به خواندن داستان های تاریخی و افسانه ای علاقه پیدا کرد. در دوران مدرسه فردوسی با فردی به نام محمد بن حسن آشنا شد و تا چهل سال با او همنشین بود.
سرایش شاهنامه فردوسی
شاهنامه بزرگترین اثر دست فردوسی و همچنین از مهم آثار در تاریخ زبان و ادبیات پارسی است که نزدیک به پنجاه هزار بیت دارد که در آن داستان های ملی و تاریخ باستانی پادشاهان قدیم ایران و پهلوانان بزرگ سرزمین ما نوشته شده است. سرودن شاهنامه سی و پنج سال زمان برد.
خلف وعده سلطان محمود
سلطان محمود غزنوی مقرر بود که به عنوان پاداش زحمات فردوسی در سرایش شاهنامه، به او 60هزار دینار بدهد ولی وی به جای آن تنها 60هزار درهم پرداخت نمود کهمعادل یک پنجم آن بود. این عمل سلطان، فردوسی را آزردهخاطر ساخت که سبب شد از غزنین به زادگاه خود برود. علت پیمان شکنی سلطان محمود این بود که فردوسی پیرو مذهب تشیع بود و اشعار زیادی در ستایش یزدان سروده بود اما سلطان محمود پیرو مذهب تسنن بود. اما بعدها سلطان از کرده خود پشیمان گشت و دستور داد برای وی 60هزار دینار ببرند اما فایدهای نداشت زیرا که فردوسی چشم از جهان بسته بود.
موضوع شاهنامه
شاهنامه شرح احوال، پیروزی ها، شکستها و دلاوری های ایرانیان از کهن ترین دوران (نخستین پادشاه جهان کیومرث) تا سرنگونی دولت ساسانی به دست تازیان است (در سده 7 میلادی). کشمکش های خارجی ایرانیان با هندیان در شرق، تورانیان در شرق و شمال شرقی، رومیان در غرب و شمال غربی و تازیان در جنوب غربی است. علاوه بر سیر خطی تاریخی ماجرا، در شاهنامه داستان های مستقل پراکنده ای نیز وجود دارند که مستقیما به سیر تاریخی مربوط نمی شوند.
شاهنامه فردوسی در طول سالیان دراز، سنت و فرهنگ ایرانزمین را حفظ کرده و به نسل امروز این سرزمین رسانده است. در اختتامیه شاهنامه فردوسی با زیبایی تمام اثر خود را توصیف میکند.
بنا بر گفته فردوسی:
شاهنامه اثری استوار از فرهنگ پارسی است که همچون کاخی عظیم، پیکر فرهنگ پارسی را تناور نگه خواهد داشت.
فردوسی در این دو بیت بهمدت زمان نگارش اثر خویش نیز اشاره میکند.
بسی رنج بردم در این سال سی
عجم زنده کردم بدین پارسی
پی افکندم از نظم کاخی بلند
که از باد و باران نیابد گزند[۱]
نظر بزرگان و صاحب نظران درباره فردوسی
در ادامه، گزیدهای مختصر از نظر بزرگان و صاحب نظران درباره شاهنامه و فردوسی، شاعر ملّی بزرگ ایران را میبینیم:
ملکالشعراء بهار:
فردوسی استخوان بازوی ایرانیان را قوی ساخت و قلب مردم پارسیزبان را فراخ و سینههای آنان را پهن و قدمهای آنان را در راه مردی و مردانگی و رشادت و غیرت استوار و ثابت ساخت.
مجتبی مینوی:
زبان فارسی وسیله استحکام علقه اتحاد و ارتباط طوایف ایرانی است و شاهنامه مایه و پایه زبان فارسی را چنان غنی و محکم کرد که از آن پس فراموش شدنش و از میان رفتنش محال بود.
حبیب یغمایی:
اگر تمام ثروت ایران را از عصر محمود غزنوی تاکنون دریک کفه ترازو قرار دهند و شاهنامه فردوسی را در کفه دیگر، در پیشگاه خردمندان و صاحبدلان جهان این کفه سنگینترخواهد بود.[۲]
آرامگاه فردوسی
زمان درستی از تاریخ مرگ فردوسی در دست نیست؛ اما مرگ او در دورانی سخت و در شرایط نا به سامان مالی بوده است. فردوسی در سال 416 هجری قمری از دنیا رفت. سرانجام فردوسی را در حیاط خانه خودش دفن کردند و یکی از حاکمان محلی غزنویان، بنایی در محل مقبره فردوسی ساخت. در طول زمان این آرامگاه روبهویرانی میرفت؛ تا زمان حکومت پهلوی که در طی سالهای 1307 تا 1313 شمسی، به دستور رضا شاه پهلوی و توسط انجمن میراث فرهنگی، بنای آرامگاه فردوسی را کامل بازسازی کردند. آرامگاه فردوسی در 20 کیلومتری شهر مشهد و در مسیر عبوری بهسمت کلات نادری و در نزدیکی شهر تاریخی طبران و بقعه تاریخی هارونیه واقع شده است.
فهرست منابع
- ↑ <نگاهی بر زندگی فردوسی، پاسبانِ زبان فارسی؛ زندگینامه فردسی از تولد تا مرگ این شاعر>، برداشت در تاریخ 22 مرداد 1404
- ↑ <زندگی نامه فردوسی، معرفی شاهنامه، اشعار و داستان ها>، برداشت شده در تاریخ 22 مرداد 1404