درخواست اصلاح

حق وتو

از دانشنامه ویکیدا

حق وتو یا وتو قانونی برای توقف یکجانبه یک اقدام رسمی توسط صاحب یا صاحبان حق وتو است. از مشهورترین انواع حق وتو در حال حاظر، حق وتو اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد است، که در آن هر پنج عضو شورای امینت می‌تواند بر خلاف نظر کل اعضای دیگر یک دستور و یا قطعنامه را وتو کند. وتو کردن قطعنامه یا دستور در شورای امنیت سازمان ملل متحد به معنی بی اثر کردم ارائ دیگر اعضا است.

واژه شناسی

وتو (انگلیسی: Veto) واژه‌ای از زبان لاتین و به معنای «من منع می‌کنم» است. این واژه نخست در مجلس‌های دورهٔ امپراتوری روم باستان به‌کار می‌رفت.

حق وتو اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد

بر اساس منشور اساس سازمان ملل متحد، شورای امنیت دارای ۱۰ عضو غیر دائم و پنج عضو دائم است. اعضای دائم شورا دارای حق «وتو» هستند. البته در منشور ملل متحد هرگز واژه‌ای به نام وتو قید نشده‌است. بلکه لزوم جلب ۹ رای موافق از مجموع ۱۵ رای اعضای شورای امنیت که باید شامل ۵ رای موافق اعضای دائم شورا باشد مطرح است. به این ترتیب مخالفت یکی از اعضای دائم به معنای عدم تصویب قطعنامه و به اصطلاح "وتو"ی آن است.

کشورهایی که حق وتو دارند عبارت‌اند از: ایالات متحده آمریکا، روسیه، فرانسه، بریتانیا و چین.

استفاده از حق وتو توسط اعضا دائم شورای امنیت سازمان ملل از سال 1946 تا 2022
استفاده از حق وتو توسط اعضا دائم شورای امنیت سازمان ملل از سال 1946 تا 2022

از ابتدای تأسیس سازمان تا کنون، نسبت به این حق، نظریات متفاوتی اظهار شده و بیش تر این نظریات، مخالف این حق بوده‌اند. اکنون، که این مخالفت‌ها شدت یافته، برخی از کشورها مدعی استحقاق برخورداری از حق وتو هستند.

حق وتو ناشی از بند ۳ ماده ۲۷ منشور سازمان ملل متحد است که می‌گوید: تصمیمات شورای امنیت راجع به سایر مسائل مربوط به غیر آیین کار با رأی مثبت نُه عضو، که شامل آراء تمام اعضای دائم باشد، اتخاذ می‌گردد.

انتقال حق وتو تایوان به چین

روی کار آمدن ریچارد نیکسون به عنوان رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا در میانه جنگ سرد بود. ریچارد نیکسون تلاش زیادی کرد تا با توجه به رقابت بین چین و شوروی، با بازگرداندن "جمهوری خلق چین" به جامعه بین‌الملل، به آن کشور قدرت بدهد. یکی از این تلاش‌ها جابجایی حق وتو از تایوان به چین بود. برای این کار، در مجمع عمومی سازمان ملل متحد رای‌گیری شد. برخی کشورها مانند کشورهای آفریقایی از جمله تانزانیا برخلاف نظر آمریکا به این طرح، رای مخالف دادند. پس از رای‌گیری، نمایندگان تانزانیا در صحن مجمع عمومی سازمان ملل متحد رقصیدند. در پی این رای تانزانیا، رونالد ریگان (فرماندار آن هنگام ایالت کالیفرنیا) در یک تماس تلفنی با ریچارد نیکسون، آنها را میمون خواند که یک توهین نژادپرستانه است.