خسرو سینایی
خسرو سینایی (متولد ۲۹ دی ۱۳۱۹، ساری – ۱۱ مرداد ۱۳۹۹، تهران) کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس، آهنگساز، نوازنده، و شاعر اهل ایران بود.
| اطلاعات شخصی | |
|---|---|
| نام(های): | خسرو سینایی |
| تاریخ تولد: | ۲۹ دی ۱۳۱۹ |
| محل تولد: | ساری |
| تاریخ فوت: | ۱۱ مرداد ۱۳۹۹ (۷۹ سال) |
| علت مرگ: | عفونت ریه و ابتلا به کروناویروس |
| محل دفن: | قطعه هنرمندان بهشت زهرا |
| تحصیلات: | رشته معماری در دانشکده فنی وین، آهنگسازی در دانشگاه موسیقی و هنرهای نمایشی وین، رشته سینما در دانشگاه موسیقی و هنرهای نمایشی وین |
| پیشه: | کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس، آهنگساز |
| همسر(ها): | گیزلا وارگا سینایی، فرح اصولی |
| فرزندان: | یاسمین، سمیرا، سام، آلما |
تولد و تحصیلات اولیه
خسرو سینایی در ۲۹ دی‌ماه ۱۳۱۹ در شهر ساری چشم به جهان گشود. پدرش دکتر سید نصیر سینایی اهل اردستان و پزشک بود و مادرش میمنت آهنین اصالتی تهرانی داشت. او تحصیلات دبیرستان خود را در تهران به پایان رساند و در سال ۱۳۳۷ از دبیرستان البرز فارغ‌التحصیل شد. سپس برای ادامه تحصیل به اتریش رفت و ابتدا در رشته معماری در دانشگاه فنی وین مشغول به تحصیل شد. در کنار آن، آموزش‌های تخصصی در زمینه آهنگسازی را نیز در دانشگاه موسیقی و هنرهای نمایشی وین گذراند و در نهایت با مدرک ممتاز در کارگردانی و فیلمنامه‌نویسی فارغ‌التحصیل شد.
آغاز فعالیت‌های هنری
سینایی در دوران تحصیل در وین، در زمینه نوازندگی آکوردئون فعالیت گسترده‌ای داشت و نزد استاد ویکتور وینکل باور آموزش دید. او در اجراهای مختلف به عنوان نوازنده تکنواز و عضو ارکستر کنسرواتوار شرکت داشت. در همین دوره، نخستین مجموعه شعرش را با عنوان تاول‌های لجن منتشر کرد. با بازگشت به ایران در سال ۱۳۴۶، همکاری خود را با وزارت فرهنگ و هنر آغاز کرد و در ادامه نیز به عنوان همکار با سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران فعالیت داشت. او همچنین به آموزش رشته‌های هنری در دانشگاه‌ها و مراکز مختلف پرداخت.
فعالیت‌های سینمایی و آثار شاخص
نخستین فیلم بلند سینمایی خسرو سینایی با عنوان زنده‌باد… در سال ۱۳۵۸ ساخته شد. او طی دوران فعالیت خود، بیش از ۱۲۰ اثر سینمایی و مستند خلق کرد که در بسیاری از آن‌ها علاوه بر نویسندگی و کارگردانی، مسئولیت موسیقی و تدوین را نیز بر عهده داشت. آثار سینایی بیشتر نگاهی مستند و اجتماعی داشتند و یکی از برجسته‌ترین آن‌ها فیلم مرثیه گمشده است. این مستند به مهاجرت لهستانی‌ها به ایران در دوران جنگ جهانی دوم می‌پردازد و همین اثر موجب شد که دولت لهستان در سال ۱۳۸۷ نشان افتخار ویژه‌ای به او اهدا کند.
مشارکت در آموزش و جشنواره‌ها
سینایی علاوه بر فیلم‌سازی، نقش مؤثری در آموزش سینما داشت و شاگردان بسیاری را تربیت کرد. او تا اوایل دهه ۷۰ در حوزه تدریس فعال بود. همچنین بارها به عنوان داور در جشنواره‌های داخلی و بین‌المللی سینما حضور یافت و نقش مؤثری در رشد و ارزیابی آثار هنری ایفا کرد.
زندگی خانوادگی
در زندگی شخصی، خسرو سینایی همراه با دو همسر خود، گیزلا وارگا سینایی و فرح اصولی، زندگی می‌کرد؛ هر دو از نقاشان سرشناس معاصر ایران هستند. فرح اصولی در مصاحبه‌ای این نوع زندگی مشترک را تصمیمی آگاهانه و مثبت توصیف کرده است. دختر او و گیزلا، یاسمین سینایی، نیز هنرمندی فعال در زمینه مجسمه‌سازی است.
سال‌های پایانی و درگذشت
در سال‌های پایانی عمر، خسرو سینایی به دلیل محدودیت‌های موجود در حوزه سینما امکان تولید اثر جدید نداشت. خودش بارها گفته بود که مانع از ساخت فیلم‌هایش می‌شوند و فقط عده خاصی اجازه فعالیت دارند. او در اوایل مرداد ۱۳۹۹ به دلیل ابتلا به کرونا و عفونت شدید ریوی در بیمارستان امیراعلم تهران بستری شد و در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۹۹ چشم از جهان فروبست. پیکرش روز بعد در کنار چهره‌های فرهنگی همچون محمدعلی کشاورز و مسعود مهرابی، در قطعه هنرمندان بهشت زهرا آرام گرفت.
آثار خسرو سینایی
فیلم سینمایی
- جزیره رنگین (۱۳۹۳)
- کویر خون (۱۳۸۵)
- مثل یک قصه (۱۳۸۵)
- عروس آتش (۱۳۷۸)
- کوچه پاییز (۱۳۷۶)
- در کوچه‌های عشق (۱۳۶۹)
- یار در خانه (۱۳۶۶)
- هیولای درون (۱۳۶۲)
- زنده‌باد… (۱۳۵۸)
فیلم مستند
- راویان تاریخ (۱۳۸۸)
- گواهان تاریخ (۱۳۸۶)
- فرش، اسب، ترکمن (۱۳۸۴)
- گفتگو با سایه (۱۳۸۴)
- آوازهای سکوت (۱۳۸۴)
- طرح برنده (۱۳۸۳)
- میان سایه و نور (۱۳۸۱)
- عبور از نمی‌دانم (۱۳۸۱)
- کوچه پائیز (مستند داستانی بلند ۱۳۷۵)
- قصه کوتاهی چندهزار ساله (۱۳۷۲)
- به کوه مهربان بیندیش (۱۳۷۲)
- گیزلا (۱۳۷۲)
- آخرین حلقه زنجیر (۱۳۷۰)
- سرِ مرز (۱۳۷۰)
- ابر شهر پیر (۱۳۶۴)
- سفر به تاریخ (۱۳۶۴)
- نقاشی مدرن ایران (۱۳۵۶)
- زن دیروز، زن امروز (۱۳۵۶)
- تهران امروز، تصاویر یک شهر (۱۳۵۶)
- جناب دماوندی (۱۳۵۳)
- حسین یاوری (۱۳۵۲)
- مصور الملکی (۱۳۵۱)
- مرثیه گمشده (۱۳۴۹–۱۳۶۲)
- سردی آهن (۱۳۴۹)
- پرستش (۱۳۴۹)
- یک سرزمین، یک روز، یک راه (۱۳۴۸)
- آن سوی هیاهو (۱۳۴۷–۱۳۴۸)
- سال هنر ایران (۱۳۴۷)
- آوائی که عتیقه می‌شود (۱۳۴۶)
برخی از فیلم‌های کوتاه
- ماهیگیری (عنوان اوّل: گرگوربرداری) (۱۳۴۵)
- پسر، پدر و مادر (۱۳۴۹)
- فعل مجهول (۱۳۴۹)
- سرگردانی بچه‌ها میان فرمان‌ها خدا و رفتار ما (۱۳۵۱)
- فرار (۱۳۵۳)
- خط خوردگی (۱۳۵۶)
- خانواده ایرانی (۱۳۵۶)
- ده صحنه تا اخراج (۱۳۵۸)
پویانمایی و تجربی
- هادی و هدی (عروسکی ۱۳۶۴)
- شاید اگر… (عروسکی ۱۳۵۳)
- دو راه حل یک مشکل (نقاشی متحرک ۱۳۵۲)
- شرح حال (۱۳۴۷)
موسیقی
موسیقی فیلم
- من ایران را دوست دارم
- هیولای درون
- یار در خانه
- در کوچه‌های عشق
- سفر به تاریخ
- ابر شهر پیر
- آخرین حلقه زنجیره
- قصه کوتاهی چند هزار ساله
- تهران امروز، تصاویر یک شهر
- مرثیه گمشده
- گیزلا
- میان سایه و نور
- آوازهای سکوت
- عروس آتش
- مثل یک قصه
نوار قصه
- موسیقی نوار قصهٔ «سپیده می‌دمد» براساس ۲۶ شعر از پروین دولت‌آبادی
نوشته‌ها
- فیلمنامه صورتگران عصر خون، ۱۳۸۱
- فیلمنامه سپیدجامه، ۱۳۸۲
- فیلمنامه عروس آتش، ۱۳۸۳
- تاول‌های لجن، ۱۳۴۲. ناشر: گالری هنر جدید. (مجموعه شعر)
- ترانه شاپرک‌های سفید، ۱۳۹۱. ناشر: نشر امرود. (مجموعه شعر)
- اتاق صورتی، ۱۳۹۴. ناشر: نشر امرود. (مجموعه شعر)
- کتاب صوتی یادگاری (شعر و موسیقی) ۱۳۹۶
- خسرو سینایی به روایت ناصر فکوهی، ۱۴۰۲
ترجمه
- جلوه‌های ویژه تصویری در سینما و تلویزیون. ترجمه از انگلیسی، ۱۳۶۷
- سینمای بعد از کمونیسم (ترجمه مقالات انگلیسی. ۱۳۷۷)
- فیلمسازان بزرگ جهان (انتخاب و ترجمه از متن انگلیسی ۱۳۸۸)
- سیاحت و ماجراهای من در ایران. نوشته آرمین و مبری. ترجمه از متن آلمانی (آماده چاپ)
جایزه‌ها
- جایزه «بهترین فیلم صنعتی» از جشنواره فیلم‌های صنعتی برای فیلم «آخرین حلقه زنجیر» (۱۳۸۴)
- نشان «هنرمند با افتخار» از وزارت فرهنگ جمهوری لهستان برای فیلم مرثیه گمشده (۲۰۱۰)
- نشان ویژه «صلیب شوالیه جمهوری لهستان» از سوی رئیس‌جمهور لهستان برای فیلم مرثیه گمشده (۲۰۰۸)
- جایزه انجمن بین‌المللی منتقدان فیلم (فیبرشی) به فیلم عروس آتش در جشنواره بین‌المللی فیلم کارلوی واری جمهوری چک
- سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه در هجدهمین دوره جشنواره فیلم فجر، برای فیلم «عروس آتش» (۱۳۷۸)
- لوح زرین بهترین کارگردانی در دومین دوره جشنواره فیلم فجر، برای فیلم «هیولای درون» (۱۳۶۲)
- برنده جایزه گلدان بلورین انجمن مبارزان ضد فاشیسم در جشنواره کارلوی جمهوری چک برای فیلم زنده باد... (۱۹۸۰)
- مجسمه شهر فرنگ آرشیو فیلم ایران برای فیلم «آن سوی هیاهو»، تهران (۱۳۴۷)
- دیپلم افتخار هیئت داوران بین‌المللی در دومین جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان، برای فیلم «آن سوی هیاهو»، تهران (۱۳۴۷)
- جایزهٔ فارغ‌التحصیلی آکادمی موسیقی و هنرهای نمایشی (وین - اتریش) به فیلم «ماهیگیری» (۱۳۴۶)