صائب تبریزی
میرزا محمدعلی صائب تبریزی اصفهانی معروف به صائب تبریزی از شاعران به نام سبک هندی است. او از شاعران عهد صفویه است. صائب در سال 1000 هجری قمری به دنیا آمد و در مورد محل تولد او بین اصفهان و تبریز اختلاف نظر وجود دارد. او در خانواده‌ای متمکن زندگی می‌کرد و پدرش از تاجران سرشناس زمان صفویه بود.
در سال ۱۰۱۲ وقتی شاه عباس قلعه تبریز را محاصره می‌کند، خانواده او همراه هزاران خانواده دیگر به دستور شاه عباس اول، از تبریز به اصفهان می‌روند و در محله عباس آباد اصفهان ساکن می‌شوند.
صائب تبریزی در سرودن غزل بسیار مهارت داشت اما امروزه بیشتر با تک‌بیت‌های نغز خود معروف است.
او مانند بسیاری از دیگر شاعران در اشعارش به بیان مضامین اجتماعی پرداخته است. در این سروده‌ها کم‌وبیش بارقه‌هایی از طنز نیز به چشم می‌خورد. برخی این نگاه طنزآلود را در ادامه منشی می‌دانند که سعدی و حافظ داشته‌اند. همین خصایص صائب را در رده چهره‌های شاخص ادب پارسی قرار داده است. در کنار این‌ها صائب فردی بی‌تفاوت به اوضاع‌واحوال اطراف خود نبود. او با نگرشی که به شرایط سیاسی و اجتماعی عصر خود داشته توانسته مضامینی در این حوزه‌ها را در اشعارش بگنجاند و در قالب این اشعار گاه پند و اندرزهایی هم برای مخاطب خود داشته است.
صائب را می‌توان شاعر تصویر و خیال دانست. آنچه در شعر او بیش از هر چیزی به چشم می‌آید همان خلق‌های شاعرانه‌ای است که بیش از هر چیز از روح و جان شاعر نشات گرفته و لباس لغت بر تن کرده و در قامت ابیاتی تک و یا در کنار هم پیش روی ما قرارگرفته است. صائب این تصاویر را در شعر خود آورده و تلاش کرده با کمک آنها روح و معنای کلام را به خواننده منتقل کند. او از تشبیه کمک می‌گیرد تا بتواند معانی را نزد مخاطب به غایت درک و فهم برساند. او در عین حال لطافت را به نیکی در شعر خود به صورتی سیال حفظ کرده است.
صائب اشعار بسیاری سروده است؛ به‌گونه‌ای که او بعدها به‌عنوان شاعری کثیر الشعر شناخته شد. طبق گفته کارشناسان او درمجموع بین ۶۰ هزار تا ۱۲۰ هزار بیت شعر سروده است. اکثر اشعار صائب تبریزی در قالب غزل سروده شده‌اند؛ اما او حدود چهار هزار بیت در قالب قصیده، یک مثنوی کوتاه و البته ناقص به نام «قندهار نامه» و چند قطعه نیز سروده است. همچنین ۱۷ غزل به زبان ترکی در آثار صائب دیده می‌شود.
دیوان غزلیات صائب تبریزی ۱۸۰ شعر دارد که توسط علی مصطفوی جمع‌آوری و تدوین شده‌اند.
صائب تبریزی در سال 1080 و در سن 80 سالگی در اصفهان درگذشت. آرامگاه او در خیابان صائب و داخل باغ تکیه قرار دارد و امروزه یکی از مکان‌های دیدنی اصفهان است. در جای جای این بنا از اشعار سروده شده توسط صائب استفاده شده. این بنا در سال ۱۳۴۶ توسط «حسین معارفی» با الهام از معماری دوران صفویه ساخته شده است.
نمونه شعر
چشم ناقص گهران بر زر و زیور باشد
زینت ساده‌دلان پاکی گوهر باشد
پرده چشم خدابین نشود خودبینی
مرد را آینه زندان سکندر باشد
اهل مسجد ز خرابات سیه‌مست‌ترند
گردش سبحه در او گردش ساغر باشد
***
شکست شیشه دل را مگو صدایی نیست
که این صدا به قیامت بلند خواهد شد.
****
من از بیقدری خار سر دیوار دانستم
كه ناكس كس نمیگردد از این بالانشینی‌ها