صدام حسین
صَدّام حُسین عبدالمجید تِکریتی (عربی: صدام حسين عبد المجيد التكريتي؛ ۲۸ آوریل ۱۹۳۷ – ۳۰ دسامبر ۲۰۰۶) سیاستمدار عراقی بود که در میانه سالهای ۱۹۷۹ تا ۲۰۰۳ رئیسجمهور عراق بود. وی یکی از اعضای برجسته و موثر حزب بعث عراق محسوب میشد و نقشی کلیدی در کودتای سال ۱۹۶۸ داشت که منجر به حکومت درازمدت حزب بعث شد. مبانی نظری این حزب بر پانعربیسم، نوسازی اقتصادی و سوسیالیسم کلید میخورد. صدام به عنوان نایبرئیس تحت فرمان دایی خود، ارتشبد احمد حسن البکر، توانست به سختی کشمکشهای بین دولت و نیروهای مسلح را در زمانی که گروههای بسیاری توانایی براندازی دولت را داشتند تحت هدایت خود دربیاورد. او این کار را با تشکیل نیروهای امنیتی سرکوبگر و تحمیل نیروی خود به دولت انجام داد و با ایجاد رعب و وحشت در ملت حکومت را بدون هیچ چون و چرایی در دست گیرد.

اطلاعات شخصی | |
---|---|
نام(های): | صدام حسین |
تاریخ تولد: | ۲۸ آوریل ۱۹۳۷ |
محل تولد: | العوجه، استان صلاحالدین، پادشاهی عراق |
تاریخ فوت: | ۳۰ دسامبر ۲۰۰۶ (۶۹ سال) |
علت مرگ: | اعدام |
محل دفن: | کمپ عدالت، کاظمین، بغداد، عراق |
پیشه: | پنجمین رئیسجمهور عراق |
همسر(ها): | ساجده طلفاح سمیره شهبندر |
فرزندان: | عدی (مرده)قصی (مرده)رغدرناحلا |
صدام بهعنوان یک رئیسجمهور دیکتاتور، کیش شخصیت فراگیری برای خود در بین مردم به وجود آورد. او دولتی به شدت مستبد و استکبارگونهای تشکیل داد و توانست در طول جنگ ایران و عراق (۱۹۸۸–۱۹۸۰) و جنگ خلیج فارس (۱۹۹۱ میلادی) که هر دو عامل کاهش استانداردهای زندگی و وضع حقوق بشر در عراق شدند، قدرت را نگه دارد. دولت صدام تمام جنبشهایی را که به باور خود تهدیدکننده تلقی میکرد، بهویژه آنها که برآمده از گروههای دینی یا قومی بودند و خیال استقلال یا خودمختاری داشتند سرکوب کرد. هفتهنامه اکونومیست او را یکی از بزرگترین دیکتاتورهای انتهای سده بیستم میلادی و روزنامه نیویورک تایمز او را یکی از بیرحمترین حاکمان خودکامه در تاریخ معاصر وصف و بیان کرده است.
صدام در حالی که در نظر بسیاری از مردم عرب به دلیل مقاومت در برابر غرب و حمایت بیشائبه از فلسطینیها، رهبری کوشا و مقتدر تلقی میشد، پس از جنگ خلیج فارس از سوی جامعه بینالملل و آمریکا طرد شد. صدام پس از حمله آمریکا و متحدانش به عراق در سال ۲۰۰۳ مقام خود را از دست داد. او در ۱۳ دسامبر ۲۰۰۳ توسط نیروهای آمریکایی در حالی که خود را در یک زیرزمین در حیاط خانهای در روستایی حوالی زادگاهش پنهان کرده بود دستگیر شد. صدام در دادگاه ویژه جرائم سران عراق که توسط دولت موقت عراق تشکیل شد محاکمه و در تاریخ ۵ نوامبر ۲۰۰۶، به سرنوشتی همچون اعدام با چوبه دار محکوم شد و سرانجام در تاریخ ۳۰ دسامبر ۲۰۰۶ مصادف با عید قربان در بغداد به دار آویخته شد.
روابط خارجی
تلاش و از بزرگترین خواستههای او این بود که در خاورمیانه ا حکومت او حساب ببرند و نقش بسیار حساسی را در خاورمیانه داشته باشند. عراق در سال ۱۳۵۱ (۱۹۷۲) یک پیمان کمکرسانی با شوروی امضا کرد که پس از آن محمولههای زیادی اسلحه و هزاران مشاور به عراق روانه شد. اما اعدام کمونیستهای عراقی در سال ۱۹۷۸ و قرار گرفتن غرب به عنوان طرف تجاری عراق باعث کدورت روابط با شوروی شد. پس از آن نیز به غربگرایی عراق لحظه به لحظه افزوده میشد تا اینکه جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ بالاخره شروع شد.
او در سال ۱۹۷۵ پیمانی با ایران موسوم به پیمان الجزایر امضا کرد که به موجب آن عراق دست از ادعاهای مرزی خود برداشته و در مقابل، ایران هم دست از حمایت کردهای مخالف عراق برمیداشت. پس از اینکه شاه ایران به موجب این معاهده عدم حمایت خود از کردهای عراقی را اعلام نمود، صدام از فرصت استفاده کرده و شکستی سنگین بر آنها وارد ساخت. از آغاز تشکیل عراق به عنوان یک کشور مدرن در سال (۱۹۲۰) کردهای جداییطلب جزو مخالفان دول عراقی بوده و خواستار استقلال شمال عراق بودهاند. صدام در سال (۱۹۷۰) توافقنامهای با کردها امضا کرد که در آن به رهبران کرد خودمختاری داد، ولی این توافقنامه به زودی از سوی صدام شکسته شد. نتیجه آن، نبردی بیرحمانه بین دولت و گروههای کرد بود. در این نبردها حتی روستاهای کردنشین ایران نیز بمباران شدند که این کار باعث کمرنگ شدن روابط ایران و عراق شد.
او در سال ۱۹۷۶ دیداری از فرانسه به عمل آورد و طی آن روابط مستحکمی با محافل سیاسی محافظهکار و بازرگانی فرانسه بر قرار کرد. صدام در مخالفت با پیمان صلح کمپ دیوید بین مصر و اسرائیل (۱۹۷۹) پیشگام اعراب خود را نشان داد.
وی همچنین مراتبی از آزمایشهای میکروبی را با همکاری فیزیولوژیستهای غربی (آلمانی) آغاز کرد. این آزمایشها روی بیست اسیر زن ایرانی که در جریان اشغال مهران به اسارت درآمده بودند صورت گرفت.
جنگ ایران و عراق
در سال ۱۳۵۷ (۱۹۷۹) حکومت محمدرضاشاه پهلوی در ایران با انقلاب ایران سرنگون شد و نظام جمهوری اسلامی بر سر کار آمد. مبانی انقلابی اسلام شیعی روی مردم کشورهای منطقه به ویژه کشورهایی که شیعیان بیشتری داشتند به ویژه عراق تأثیر به سزایی گذاشت. صدام از این میترسید که عقاید اسلامی شیعی (که مخالف حکومت سکولار او بودند) در بین جمعیت زیاد شیعه ساکن عراق رخنه کنند.
چند سال قبل، روحالله خمینی که در سال ۱۳۴۳ (۱۹۶۴) از ایران تبعید شده بود، به شهر شیعهنشین نجف رفت و ساکن شد. خمینی در نجف ارتباطات مستحکمی با شیعیان عراقی برقرار ساخته و پیروانی دینی-سیاسی در سراسر جهان برای خود به وجود آورد. پس از توافقنامه سال ۱۳۵۴ (۱۹۷۵) بین شاه و صدام برای ایجاد روابط حسنه بین دو کشور ایران و عراق، صدام زیر فشار شاه قبول کرد تا خمینی را از عراق بیرون کند.
پس از اینکه روحالله خمینی قدرت را در ایران به دست گرفت کشمکشهای مرزی بین ایران و عراق به مدت ده ماه در مورد تسلط بر اروندرود که دو کشور را از هم جدا میسازد بالا گرفت. عراق در تاریخ ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ (۲۲ سپتامبر ۱۹۸۰) به فرودگاه مهرآباد تهران حمله کرد و سپس وارد استان خوزستان شد. صدام، خوزستان را استان تازه عراق نامید.
در روزهای آغاز جنگ، درگیریهای سنگینی گرد بندرگاههای سوقالجیشی به وجود آمد. پس از این که صدام پیروزیهایی به دست آورد، حملات هوایی و زمینی ارتش ایران باعث شد خسارات زیادی به نیروهای عراق وارد شود. در سال ۱۳۶۱ (۱۹۸۰) عراق به دنبال راهی بود تا جنگ را به پایان برساند.
عراق ناگهان خود را در میان یکی از طولانیترین و ویرانگرترین جنگهای فرسایشی قرن بیستم یافت. در طول جنگ ارتش عراق از سلاحهای شیمیایی علیه نیروهای ایرانی و جداییطلبان کُرد استفاده کرد.
نیروهای عراقی در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۶۶ (۱۶ مارس ۱۹۸۸) به منظور سرکوب شورش مردم کرد شمال عراق بهوسیله گاز سمی و اعصاب به شهر کردنشین حلبچه حمله کردند. در این عملیات تقریباً پنجهزار نفر که غالباً غیرنظامی بودند جان باختند. در آن زمان عراق، ایران را مسئول این قتلعام و چند عملیات شیمیایی دیگر دانست ولی هیچ مدرکی در این باره پیدا نشد. در واقع، این کار را جهت دادن مجوز حمله شیمیایی به ایران انجام داد.
پس از صدور قطعنامهٔ ۵۹۸ شورای امنیت توسط سازمان ملل، آن قطعنامه بلافاصله از سوی عراق پذیرفته شد، ولی بعد از گذشت یک سال و هفت روز از تاریخ صدور آن (و به فاصله پانزده روز بعد از سقوط هواپیمای مسافربری پرواز شماره ۶۵۵ ایران ایر توسط آمریکا در ۲۷ تیر ۱۳۶۷) از سوی ایران نیز پذیرفته و توسط خمینی به نوشیدن جام زهر تعبیر شد. در این جنگ تقریباً ۱٬۷ میلیون نفر از هر دو طرف جان خود را از دست دادند و اقتصاد هر دو کشور که پیش از این سالم و رو به رشد بود، آسیب جدی دید.
همچنین عراق در حدود ۷۵ میلیارد دلار بدهی جنگی به بار آورد. استقراض از آمریکا باعث شد که عراق تبدیل به کشوری بدهکار شود. همچنین صدام در طول جنگ با ایران در دهه ۱۹۸۰ میلادی مبالغ بسیار زیادی را از دیگر کشورهای عربی قرض گرفته بود. در آن زمان صدام با هزینههای گزاف ساخت دوباره زیربنای عراق روبهرو بود و با ناامیدی به دنبال پول برای ساخت زیربنای عراق پس از جنگ بود.