طغرل بیک
طغرل بیک یا طغرل بیک ابوطالب محمد بن میکائیل متولد ۳۸۵ ه.ق به عنوان پادشاه ایران در سلسله سلجوقیان بود. طغرل بیک در تاریخ 429 ق به پادشاهی رسید و تا تاریخ 455 ق حکومت کرد. در این مدت مرکز حکومت او ابتدا نیشابور، سپس ری و اصفهان بود. سرانجام بعد از طغرل بیک، آلپ‌ارسلان به پادشاهی رسید.
| طغرل بیک | |
|---|---|
| نام کامل: | طغرل بیک ابوطالب محمد بن میکائیل |
| لقب(ها): | رکن‌الدین (سلطان رکن‌الدوله، ملک‌المشرق و المغرب، شاهنشاه، سلطان معظم) |
| تاریخ تولد: | ۳۸۵ ه. ق |
| تاریخ فوت: | ۲ رمضان ۴۵۵ ه. ق |
| محل فوت: | طجرشت (تجریش) |
| محل دفن: | برج طغرل، ری |
| سلسله: | سلجوقیان |
| قلمرو: | ماوراءالنهر، خراسان بزرگ، فلات ایران، عراق، عمان |
| مرکز حکومت: | نیشابور، ری و اصفهان |
| شاه بعدی: | آلپ‌ارسلان |
| آغاز سلطنت: | 429 ق |
| پایان سلطنت: | 455 ق |
| نام پدر: | میکائیل |
او پایه‌گذار امپراتوری سلجوقی بود که از ۴۲۹ تا ۴۵۵ ه.ق بر قلمرویی مشتمل بر ماوراءالنهر، خراسان بزرگ، فلات ایران و سرزمین‌های همجوار همچون قفقاز جنوبی، عراق، بخشی از آناتولی و نیز قسمتی از ارمنستان بزرگ حکومت کرد.
سلجوقیان تحت سلطنت او، با ایجاد تسلط سیاسی بر خلافت عباسی در بغداد، رهبری جهان اسلام را به دست گرفتند. سلجوقیان پس از مرگ رهبران خود یعنی اسرائیل و میکائیل، به فرمان طغرل درآمدند و تحت رهبری او و برادرش چغری بیک به گسترش قلمروی خود پرداختند. طغرل در سال ۴۲۹ ه.ق (۱۰۳۷ م) از سوی بزرگان سلجوقی به‌عنوان سلطان برگزیده شد و به نام او خطبه خوانده شد.
فتوحات
پس از مرگ سلطان محمود غزنوی و قدرت‌گیری سلطان مسعود، سلجوقیان به رهبری طغرل، در چند مرحله با غزنویان جنگیدند که سرانجام با پیروزی سلجوقیان در نبرد دندانقان در سال ۴۳۱ ه.ق، طومار غزنویان در خراسان بزرگ و نواحی اطرافش پیچیده شد و سلجوقیان به‌عنوان قدرتی جدید وارد فلات ایران شدند. در این میان، طغرل با استقرار در نیشابور به‌عنوان پایتخت، مشغول به گسترش سرزمین خود به کمک برادر و خویشانش شد و سلسله سلجوقیان را پایه‌گذاری کرد.
طغرل پس از نبرد دندانقان، با همراهی با سران سلجوقی در ارسال نامه‌ای به نزد القائم بامرالله، خلیفه عباسی، و درخواست منشور حکومت و دریافت پاسخ مساعد خلیفه، آغازگر رابطه‌ای مهم میان دو حکومت شد. او در فاصله سال‌های ۴۴۶–۴۳۲ ه.ق، با توسل بر لشکرکشی و اعمال زور و یاری ابراهیم ینال، مناطق وسیعی از سرزمین ایران شامل عراق عجم و جبال را تصرف کرد و به حکومت آل بویه در این سرزمین پایان داد. او در پی فتح ری و بازسازی آن، این شهر را پایتخت خویش قرار داد؛ اما پس از تسخیر اصفهان در سال ۴۴۳ ه.ق، اصفهان را به پایتختی خویش برگزید.
سپس او با حمله به آذربایجان، این سرزمین را تحت فرمان خود درآورد و در ادامه، با لشکرکشی به ارمنستان بیزانس و سرزمین‌های روم شرقی، قلمروی سلجوقیان را گسترش داد. طغرل در سال ۴۴۷ ه.ق، با قبول دعوت خلیفه عباسی برای سفر به بغداد، صفحه جدیدی را در روابط سلجوقیان و عباسیان گشود و با سلسله اقداماتش در آنجا، جایگاهی بلندی را به‌دست‌آورد. وی در بین سال‌های ۴۵۱–۴۴۷ ه.ق، با به بند کشیدن ملک رحیم بویه‌ای، حکومت آل بویه در عراق عرب را برانداخت.
سپس او به بازسازی بغداد پرداخت و با ازدواج دختر چغری بیک با خلیفه، روابط حکومتش را با خلافت عباسی مستحکم کرد. سپس ناحیه جزیره (شمال عراق) را نیز تصرف نمود. او شورش دوباره برادرش ابراهیم ینال را در هم شکست و او را کشت. سپس به جنگ ارسلان بساسیری، امیر حامی خلافت فاطمیان، رفت و وی را نیز سرکوب نمود. طغرل در فاصله سال‌های ۴۵۵–۴۵۲ ه.ق، با وجود مخالفت خلیفه، با دختر خلیفه ازدواج کرد که البته با اتفاقات و مشکلات فراوانی انجام شد.
قلمرو
در منابع قلمرو حکومت طغرل بیک ' ماوراءالنهر، خراسان بزرگ، فلات ایران، عراق، عمان' ذکر شده است.
درگذشت
طغرل بیک سرانجام در تاریخ ۲ رمضان ۴۵۵ ه. ق در طجرشت (تجریش) درگذشت.