محمود فرشچیان
محمود فرشچیان (متولد ۴ بهمن ۱۳۰۸، اصفهان – درگذشته ۱۸ مرداد ۱۴۰۴، نیوجرسی، آمریکا) نقاش برجسته ایرانی و بنیانگذار مکتب نوین در نگارگری ایران بود که با تلفیق اصالتهای سنتی و نوآوریهای هنری، آثارش جایگاهی ویژه در هنر معاصر ایران و جهان یافت. او با بهرهگیری از مضامین مذهبی، ادبی و اسطورهای و با خلق سبک منحصربهفرد خود، نقاشی ایرانی را به عرصه جهانی معرفی کرد.
زندگی و تحصیلات
محمود فرشچیان در ۴ بهمن ۱۳۰۸ در اصفهان به دنیا آمد. پدرش که از دوستداران هنر و نماینده فرش اصفهان بود، استعداد پسر را پرورش داد و او را به کارگاه استاد میرزا آقا امامی سپرد. فرشچیان سپس نزد عیسی بهادری در هنرستان هنرهای زیبای اصفهان آموزش دید. پس از پایان این دوره، برای ادامه تحصیل و آشنایی با هنر غرب به اروپا رفت و چندین سال به مطالعه آثار هنرمندان برجسته در موزهها پرداخت. بنا به گفته خودش، همواره نخستین بازدیدکننده صبحگاهی و آخرین فرد خروجی از موزهها بود.
بازگشت به ایران
پس از بازگشت، فرشچیان فعالیت خود را در اداره کل هنرهای زیبای تهران آغاز کرد و به مدیریت اداره هنرهای ملی و استادی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران رسید. در کنار تدریس و مدیریت، به خلق آثار ماندگار پرداخت که باعث شهرت بینالمللی او شد. بسیاری از آثار او در شهرهایی چون پاریس، نیویورک، شیکاگو و توکیو به نمایش گذاشته شد. شماری از این آثار نیز توسط وزیران امور خارجه ایران به عنوان هدیه رسمی به مقامات خارجی اهدا شده است.
زندگی شخصی
فرشچیان در سال ۱۳۳۴ با نیادخت قوامی ازدواج کرد و صاحب سه فرزند به نامهای علیمراد، لیلا و فاطمه شد. فاطمه در دهه ۱۳۶۰ به سازمان مجاهدین خلق پیوست و به همراه همسرش ابوذر ورداسبی در عملیات مرصاد (۱۳۶۷) کشته شد.
آثار مذهبی و جایگاه معنوی
فرشچیان در طراحی ضریح مطهر حضرت اباعبدالله حسین (ع) و حضرت علی بن موسیالرضا (ع) نقش داشت؛ کاری که به گفته خودش، به صورت افتخاری و از سر ارادت انجام داد. او همچنین به دلیل شفای دستش به توسل به امام رضا(ع)، خود را خادم افتخاری حرم رضوی میدانست.
سبک و مکتب هنری
فرشچیان با پایبندی به مبانی کلاسیک نگارگری ایرانی و بهرهگیری از تکنیکهای نو، دامنه و کارایی این هنر را گسترش داد. آثار او سرشار از خطوط نرم و روان، ترکیبات مدور، رنگهای تابناک و مواج و فضاهای پرجنبوجوش است. موضوعات آثارش از شعر کلاسیک فارسی، قرآن، متون مقدس مسیحی و یهودی و تخیل شخصی الهام گرفتهاند. این ویژگیها مکتب فرشچیان را به نقطه عطفی در هنر معاصر ایران بدل کرد.
درگذشت محمود فرشچیان
در مرداد ۱۴۰۴، خبر بستریشدن فرشچیان در آمریکا منتشر شد. ابتدا نزدیکان او اعلام کردند که وضعیت جسمانیاش پایدار است، اما در صبح روز شنبه ۱۸ مرداد ۱۴۰۴، در ۹۵ سالگی، بر اثر بیماری درگذشت[۱]. در روز دوشنبه 27 مرداد، پیکر استاد فرشچیان پس از تشییع از مقابل هنرستان هنرهای زیبای اصفهان در کنار مقبره صائب تبریزی در اصفهان به خاک سپرده شد[۲].
کتابهای محمود فرشچیان
- نقاشی برای کتاب شاهنامه فردوسی
- نقاشی از قهرمانان بزرگ شاهنامه
- نقاشی دیوان حافظ
- نقاشی برای رباعیات عمر خیام
آثار محمود فرشچیان
- تابلوی «ضامن آهو»: طرحی از شمایل امام رضا
- تابلوی «پنجمین روز آفرینش»: در این تابلو همه مخلوقات زمینی و آسمانی به ستایش پروردگار مشغولند.
- تابلوی «ابراهیم نبی»: تابلوی ابراهیم در آتش، گلستان شدن آتش بر ابراهیم (ع)
- تابلوی «عصر عاشورا»: فرشچیان در مورد نحوه طراحی این اثر میگوید: «سه سال پیش از انقلاب روز عاشورا مادرم مرا نصیحت کرد و گفت: به روضه گوش کن تا چند کلمه حرف حساب بشنوی؛ و من با ایشان گفتم: من اول در اتاقم کاری دارم بعد خواهم رفت. حال عجیبی به من دست داد. وارد اتاق شدم، قلم را برداشتم و تابلوی عصر عاشورا را شروع کردم. قلم را که برداشتم تابلویی شد که الآن هست بدون هیچ تغییری». این اثر توسط وی به موزه آستان قدس رضوی اهدا شد.
- تابلوی «شمس و مولانا»: که از یکی از اشعار مولانا الهام گرفته شده است. رنگهای خاصی در نقاشی استفاده شده است تا ارتباط عرفانی و معنوی که بین مولوی و شمس وجود داشته را برجسته کند.
- تابلوی «ستایش»: به گفته وی این تابلو برداشتی از مفهوم آیه 'یسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأرْضِ' است.
- تابلوهای آسمان چهارم و شام غریبان: که روز یکشنبه ۱۵ شهریور ۱۳۹۴ در مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد رونمایی شد.
- تابلوی «یتیم نوازی علی»؛ با نام اصلی «پناه»، مهربانی و یتیمنوازی علی بن ابیطالب را سوژه اصلی کار قرار داده است.
- طراحی پنجمین ضریح حرم امام رضا
- طرح ضریح جدید مقبره حسین بن علی در کربلا اثر فرشچیان است که با مهارت استادان طلاکار و نقره کار ایران به اجرا درآمده و در سال ۱۳۹۱ در قم رونمایی و سپس به کشور عراق منتقل شد.
- طراح ضریح عبدالعظیم حسنی که درشهر ری دردست ساخت است.
- آخرین و پنجمین جلد از کتاب آثار محمود فرشچیان شامل تازهترین آثار این هنرمند از سوی انتشارات گویا شامل ۱۵۰ اثر نگارگری و طراحی از تازهترین آثار محمود فرشچیان در ۲۵۸ صفحه رنگی با کاغذ در سال ۱۳۸۷ منتشر شده است.
- همچنین دست خطهای فرشچیان شامل نامهها و یادداشتها از ویژگی طرحهای مینیاتوری او برخوردار است.
جوایز و افتخارات محمود فرشچیان
- ۱۳۹۳: نشان افتخار جهادگر عرصه فرهنگ و هنر
- ۱۳۸۵: برگزیدگان چهاردهمین جشنواره رادیو و تلویزیون استان اصفهان
- ۱۳۸۰: چهره ماندگار
- ۱۳۷۹: انضمام نام هنرمند در فهرست روشنفکران قرن بیست و یکم
- ۱۳۷۴: مدال طلای جشنواره بینالمللی هنر، آمریکا
- ۱۳۷۲: نشان درجه یک هنر
- ۱۳۶۴: تندیس طلایی اسکار ایتالیا
- ۱۳۶۳: نشان هنر نخل طلایی ایتالیا
- ۱۳۶۳: تندیس طلایی اروپایی هنر، ایتالیا
- ۱۳۶۲: دیپلم آکادمیک اروپا، آکادمی اروپا، ایتالیا
- ۱۳۶۱: دیپلم لیاقت دانشگاه هنر، ایتالیا
- ۱۳۶۰: مدال طلای آکادمی هنر و کار، ایتالیا
- ۱۳۵۲: جایزه اول وزارت فرهنگ و هنر، ایران
- ۱۳۳۷: مدال طلای جشنوارهٔ بینالمللی هنر، بلژیک
- ۱۳۳۱: مدال طلای هنر نظامی، ایران
یادبودهای محمود فرشچیان
- تأسیس موزه استاد فرشچیان در مجموعه سعدآباد در سال ۱۳۸۰ برای نمایش برخی از آثار
- افتتاح دانشگاه هنرهای اسلامی–ایرانی استاد فرشچیان در ۳۰ مهر ۱۳۹۷ بهعنوان زیرمجموعه دانشگاه آزاد اسلامی
- ساخت فیلم مستند عشقپرداز به کارگردانی حمید کاویانی و با حضور عزتالله انتظامی، پرویز پورحسینی و با صدای زیبا بروفه
منابع
- ↑ <پیکر محمود فرشچیان کجا به خاک سپرده می شود؟>، برداشت شده در 18 مرداد 1404
- ↑ <لحظات ورود پیکر استاد فرشچیان به اصفهان + تصاویر>، برداشت شده در 27 مرداد 1404