یزید بن معاویه
یزید بن معاویه (متولد ۲۶ ه.ق، دمشق – درگذشته ۶۴ ه.ق، حوارین) دومین خلیفه از سلسله بنیامیه و فرزند معاویه بن ابیسفیان بود. او به دلیل نقش محوریاش در سه واقعه مهم تاریخ اسلام — واقعه عاشورا و شهادت امام حسین در کربلا، واقعه حره و حمله به مکه— یکی از منفورترین خلافای اسلامی بهشمار میآید. او نخستین کسی در اسلام بود که به شکل موروثی به خلافت رسید؛ امری که برخلاف سنت خلفای پیشین و نیز مفاد صلحنامه امام حسن با معاویه بود.
| اطلاعات شخصی | |
|---|---|
| نام(های): | یزید بن معاویه |
| لقب(ها): | ابوخالد |
| تاریخ تولد: | 26 ه.ق |
| محل تولد: | دمشق |
| تاریخ فوت: | ۱۴ ربیعالاول ۶۴ ه.ق (38 سال) |
| علت مرگ: | افتادن از اسب بر اثر مستی |
| نام پدر: | معاویه بن ابیسفیان |
| نام مادر: | میسون بنت بحدل |
| همسر(ها): | فاخته بنت هاشم، ام کلثوم بنت عبدالله، ام عبیده بنت سعد |
| فرزندان: | معاویه، خالد، عبدالله، عاتکه |
دوران کودکی
یزید در سال ۲۵ یا ۲۶ هجری قمری در شام (احتمالاً دمشق) متولد شد. پدرش معاویه، نخستین خلیفه بنیامیه و مادرش «میسون بنت بَحدَل کلبی» از قبیلهای در شام بود که سابقهای مسیحی داشت. پس از جدایی از معاویه، میسون به قبیله خود بازگشت و یزید کودکیاش را در میان آنان سپری کرد. این دوره تأثیر زیادی بر روحیات شاعرانه و زبان فصیح یزید گذاشت، چرا که مردم آن قبیله اهل فصاحت و شعر بودند.
شخصیت یزید
منابع تاریخی یزید را فردی اهل خوشگذرانی، شرابخوار، سگباز، میمونباز، و غرق در لهو و لعب توصیف کردهاند. برخی منابع حتی مرگ او را ناشی از مستی و افتادن از اسب دانستهاند.
بیشتر مورخان و علمای اسلامی، یزید را فردی فاسد، بیکفایت و عامل سه جنایت بزرگ در تاریخ اسلام میدانند. از منظر شیعه، یزید دشمن سرسخت اهلبیت و عامل مستقیم شهادت امام حسین علیهالسلام است. بسیاری از اهل سنت نیز نسبت به او موضع تندی دارند. ابن جوزی، مورخ اهل سنت، درباره او میگوید: «چگونه میتوان درباره کسی قضاوت کرد که در سال اول حکومتش امام حسین را کشت، در سال دوم مدینه را غارت کرد، و در سال سوم کعبه را به آتش کشید؟[۱]»
تلاش معاویه برای جانشینی یزید
معاویه پس از شهادت امام حسن، تلاش گستردهای برای بیعت گرفتن از مردم برای یزید آغاز کرد. او شخصاً به حجاز سفر کرد و از شخصیتهای برجسته آن زمان خواست تا با یزید بیعت کنند. این اقدام با واکنش منفی بزرگان مدینه، بهویژه امام حسین، مواجه شد. امام حسین در مجلسی که معاویه ترتیب داده بود، مفاسد اخلاقی و سیاسی یزید را برشمرد و بیعت با او را رد کرد.
آغاز خلافت یزید
یزید در سال ۶۰ هجری قمری پس از مرگ پدرش به خلافت رسید و در اولین اقدام، از والی مدینه، ولید بن عتبه، خواست تا از امام حسین، عبدالله بن زبیر و عبدالله بن عمر برای او بیعت بگیرد. امام حسین از بیعت با یزید امتناع کرد و او را فاسق، شرابخوار، قاتل و اهل گناه آشکار دانست. در نتیجه، زمینه واقعه کربلا فراهم شد.
جنایات یزید
واقعه کربلا (سال ۶۱ قمری)
مهمترین و فاجعهبارترین اقدام یزید، شهادت امام حسین علیهالسلام و یارانش در کربلا بود. پس از امتناع امام از بیعت، مردم کوفه از آن حضرت دعوت کردند تا به آنجا بیاید. یزید برای مقابله، عبیدالله بن زیاد را به حکومت کوفه گماشت. عبیدالله با دسیسه، مسلم بن عقیل نماینده امام را به شهادت رساند. سپس سپاهی به فرماندهی عمر بن سعد به کربلا فرستاد و در روز دهم محرم امام حسین و ۷۲ نفر از یارانش را به فجیعترین شکل ممکن به شهادت رساند. اسیران اهلبیت را به کوفه و سپس به شام نزد یزید فرستادند. رفتار یزید با سر مطهر امام و شعرهایی که خواند، نفرت گستردهای در جهان اسلام نسبت به او برانگیخت.
واقعه حره (سال ۶۳ قمری)
در پی افزایش نارضایتی مردم مدینه از یزید، آنان علیه حکومت اموی قیام کرده و خاندان اموی را از شهر بیرون کردند. یزید سپاهی به فرماندهی مسلم بن عقبه به مدینه فرستاد. در این حمله وحشیانه، هزاران نفر از جمله مهاجران، انصار و حافظان قرآن کشته شدند. مسلم بن عقبه، به دستور یزید، سه روز جان و مال و ناموس مردم را بر سپاهیانش حلال کرد. این واقعه به "واقعه حره" مشهور است.
حمله به مکه (سال ۶۴ قمری)
یزید برای سرکوب قیام عبدالله بن زبیر، سپاه حره را به مکه گسیل داشت. در این حمله، مکه و مسجدالحرام هدف منجنیق قرار گرفت. کعبه دچار آتشسوزی و تخریب شد.
مرگ یزید
یزید پس از سه سال و هشت ماه حکومت، در سال ۶۴ هجری قمری در سن ۳۸ سالگی در منطقه «حوارین» نزدیک دمشق درگذشت. برخی منابع علت مرگ او را بیماری ذاتالجنب (عفونت ریه) و برخی دیگر مستی بیش از حد و افتادن از اسب دانستهاند. او در قبرستان بابالصغیر دمشق دفن شد. طبق برخی نقلها، پس از تسلط عباسیان بر دمشق، قبر او نبش شد و چیزی جز خاکستر یافت نشد.
فرزندان و خانواده
یزید چند همسر از جمله فاخته، امکلثوم و اممسکین داشت و صاحب فرزندانی مانند خالد، معاویه، ابوسفیان و عبدالله شد. پس از مرگ او، پسرش معاویه دوم به خلافت رسید، اما مدت کوتاهی حکومت کرد و از خلافت کنارهگیری نمود.
منابع
- ↑ تذکرة الخواص، ابن جوزی، ص ۱۶۴