پاییز
پاییز یا خَزان یکی از چهار فصل اقلیم معتدل است. در نیم‌کره شمالی با ماه‌های گاه‌شماری ایرانی مهر، آبان و آذر و برج‌های میزان، عقرب و قوس برابر است.
پاییز از نظر ستاره‌شناختی مابین دو نقطه اعتدال پاییزی و انقلاب زمستانی است. از نظر گاه‌شماری هجری خورشیدی، پاییز در روز یکم مهر آغاز می‌شود و تا پایان آذر ادامه می‌یابد. مهدی اخوان ثالث در شعری با عنوان باغ من در مجموعه‌شعر زمستان، پاییز را «پادشاه فصل‌ها» نامیده‌است.
طبیعت
پاییز به عنوان فصل هزار رنگ نیز مشهور است و این نام‌گذاری به دلیل رنگ‌های بسیار و متنوع برگ‌های درختان و گیاهان است. به هنگام پاییز بسیاری از انواع گیاهان برگ‌های خود را از دست می‌دهند و به‌اصطلاح خزان می‌کنند. دمای هوا نیز در فصل پاییز تا اندازه‌ی زیادی نسبت به تابستان کاهش می‌یابد. از ابتدای پاییز تا انتهای آن رفته رفته طول روزها کوتاه‌تر و شب‌ها طولانی‌تر می‌شوند، تا به اولین روز زمستان و بلندترین شب سال می‌رسد. در بخش‌هایی از جهان در این فصل میزان بارش زیادتر می‌شود.
واژه شناسی
واژه پادیز (پادێز pādēz) در فارسی میانه به معنی پاییز بوده که آن را به زمستان یا خرمن مربوط دانسته‌اند. این واژه به چم گردآوری و جمع کردن است که اوستایی آن چنین است: Paitidaeza. احتمالاً به این خاطر به معنای گردآوری و جمع کردن آمده‌است که واپسین فرصت اندوختن آذوقه پیش از فرارسیدن زمستان است یا اینکه واپسین فرصت جمع‌آوری خرمن است، چراکه آخرین خرمن‌های کشاورزان در پاییز گردآوری می‌شود.
| ترتیب | روزها | نام | فصل | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| فارسی | فارسی | پشتو | هزارگی | کردی | ||||
| (ایران) | (افغانستان) | (افغانستان) | (افغانستان) | |||||
| ۱ | ۳۱ | فروردین | حَمَل | وری | اورال | خاکه‌لێوه | ۲۱ مارس – ۲۰ آوریل | بهار |
| ۲ | ۳۱ | اردیبهشت | ثَور | غویی | اید | گوڵان | ۲۱ آوریل – ۲۱ می | |
| ۳ | ۳۱ | خرداد | جَوزا | غبرګولی | بررید | جۆزه‌ردان | ۲۲ می – ۲۱ ژوئن | |
| ۴ | ۳۱ | تیر | سَرَطان | چنګاښ | سرتایستو | پووشپه‌ڕ | ۲۲ ژوئن – ۲۲ ژوئیه | تابستان |
| ۵ | ۳۱ | مرداد | اَسَد | زمری | چیله تایستو | گه‌لاوێژ | ۲۳ ژوئیه – ۲۲ اوت | |
| ۶ | ۳۱ | شهریور | سُنبُله | وږی | آخیر تایستو | خه‌رمانان | ۲۳ اوت – ۲۲ سپتامبر | |
| ۷ | ۳۰ | مهر | میزان | تله | تخم ریز | ڕه‌زبه‌ر | ۲۳ سپتامبر – ۲۲ اکتبر | پاییز |
| ۸ | ۳۰ | آبان | عَقرَب | لړم | برگ ریز | خه‌زه‌ڵوه‌ر | ۲۳ اکتبر – ۲۱ نوامبر | |
| ۹ | ۳۰ | آذر | قَوس | لیندی | چیله زمستو | سه‌رماوه‌ز | ۲۲ نوامبر – ۲۱ دسامبر | |
| ۱۰ | ۳۰ | دی | جَدْی | مرغومی | بامو | به‌فرانبار | ۲۲ دسامبر – ۲۰ ژانویه | زمستان |
| ۱۱ | ۳۰ | بهمن | دَلو | سلواغه | سیاه بار | ڕێبه‌ندان | ۲۱ ژانویه – ۱۹ فوریه | |
| ۱۲ | 29-30 | اسفند | حوت | کب | نجیر | ره‌شه‌مه | ۲۰ فوریه – ۲۰ مارس | |